Wes Streeting ile ilaç şirketleri arasındaki kriz derinleşiyor

23 Ağustos 2025

“Sürdürülemez” geri ödeme oranları NHS ve ilaç sektörünü karşı karşıya getirdi.

İngiltere Sağlık Bakanı Wes Streeting ile ilaç şirketleri arasındaki gerginlik tırmanıyor. İlaç üreticileri, hükümetin Ulusal Sağlık Servisi (NHS) ilaç fiyatlandırma teklifini reddetti. Bu durum, sektörün “sürdürülemez” bulduğu geri ödeme (rebate) mekanizmasının mevcut haliyle devam etmesine yol açtı.

Krizin odağında: VPAG sistemi

Uyuşmazlığın merkezinde, Markalı İlaçlar Fiyatlandırma, Erişim ve Büyüme Gönüllü Anlaşması (VPAG) bulunuyor. Bu sistem kapsamında ilaç firmaları, NHS’ye yaptıkları satışların belirli bir oranını geri ödemekle yükümlü.

Hükümet geçen Aralık ayında oranı beklenmedik şekilde %23’e kadar yükseltmişti. Yeni ilaçlar için geçerli olan bu artış, ilaç şirketleri tarafından tepkiyle karşılanmıştı.

The Guardian’ın haberine göre Streeting’in son teklifi, gelecekteki yıllar için daha düşük geri ödeme oranları ve yeni ilaç fiyatlarında artış öngörüyordu. Ancak sektörün çatı kuruluşu İngiliz İlaç Endüstrisi Birliği (ABPI) teklifi kabul etmedi. Böylece mevcut düzenleme, herhangi bir değişiklik yapılmadan yürürlükte kalacak.

İlaç şirketlerinden sert tepki

ABPI, kararın İngiltere’de yeni ilaçların piyasaya sunulmasını olumsuz etkileyeceğini belirterek, hastaların yenilikçi tedavilere erişiminin risk altında olduğunu açıkladı.

Birlik Başkanı Richard Torbett şunları söyledi:
“Hasta erişimini artıracak, sektörün büyümesini destekleyecek ve Avrupa’daki diğer ülkelere kıyasla üç kat daha yüksek geri ödeme yükünü azaltacak bir çözüme ihtiyacımız var. Aksi halde İngiltere, araştırma, yatırım ve hasta erişimi açısından uluslararası sıralamalarda gerilemeye devam edecek.”

Sanofi ve Novartis de hükümetin teklifini “yetersiz” buldu. Novartis’in Birleşik Krallık ve İrlanda Genel Müdürü Johan Kahlström, “Bu anlaşmazlık, hastalar, NHS ve yaşam bilimleri sektörü için ciddi bir gerilemedir” dedi.

Hükümet: “Vergi mükelleflerinin çıkarı korunuyor”

Hükümet ise geri ödeme planının NHS hastalarının en yeni tedavilere erişimini sağlarken, ilaç harcamalarının da sürdürülebilir düzeyde tutulmasına katkıda bulunduğunu savundu.

Bir hükümet sözcüsü, “ABPI’nin teklifi yönetim kuruluna götürmemesi üzücüdür. Hastaların ve NHS’nin çıkarı için mevcut VPAG düzenlemesini değiştirmeden sürdürme kararı aldık” ifadelerini kullandı.

Ekonomik etkiler ve yatırım kaygıları

Mevcut sistemde ilaç şirketleri, satış gelirlerinin %25-30’unu NHS’ye geri ödemek zorunda. Bu oran, Avrupa’daki pek çok ülkenin uygulamasından yaklaşık üç kat daha yüksek.

AstraZeneca CEO’su Pascal Soriot, yılın başında yaptığı açıklamada yüksek oranların İngiltere’de yatırımları caydırdığını söylemişti. Nitekim şirket, Liverpool yakınlarındaki £450 milyonluk aşı üretim tesisi yatırımını iptal etmişti.

ABD merkezli Eli Lilly de, son dönemde popülerleşen zayıflama ilacı Mounjaro’nun İngiltere fiyatını %170 artırarak bir aylık en yüksek doz için fiyatı £122’den £330’a çıkardığını duyurdu.

Uluslararası baskı da artıyor

Kriz yalnızca İngiltere ile sınırlı değil. ABD Başkanı Donald Trump yönetimi, ilaç şirketlerine yönelik uluslararası baskıyı artırarak, Amerikalılar için ilaç fiyatları düşmezse ağır yaptırımlar ve yüksek ithalat vergileri uygulayacağını açıkladı.

Sonuç

İngiltere’nin ilaç fiyatlandırma politikasındaki çıkmaz, hem hastaların yeni tedavilere erişimini hem de ülkenin küresel ilaç yatırımlarındaki cazibesini tehlikeye atıyor. Tarafların kısa sürede ortak bir noktada buluşamaması durumunda, hem NHS bütçesi hem de yaşam bilimleri sektörünün geleceği olumsuz etkilenebilir.