Affetmek, travmanın yükünü hafifletiyor!

28 Şubat 2019

Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tar­han, affetmenin kişiyi duygusal yük­lerinden arındırdığına dikkat çekti.

Affetmemeyi sırtta çuval taşımak olarak nitelendiren Prof. Tarhan, af­fetmenin insan psikolojisine etkileri hakkında şunları söyledi:

“Bir insan geçmişinde haksızlığa uğramıştır, bir travma yaşamıştır, bir şok yaşantı yaşamıştır, birilerine çok kızıyordur. Bu kızma duygusu, o kişide öfke uyandırır, depresif ruh hali uyandırır ve diğer taraftan da ya­kınmacılık uyandırır. Bakıyorsunuz, çevrede hep halinden şikayet eden, devamlı yakınan kişiler var, onların geçmişini araştırdığımız zaman çö­zülmemiş travmalar vardır. Her bir travma da kişinin sırtında bir çuval gibidir. Nasıl bu çuval bizim hare­ket alanımızı kısıtlıyor, yürümemizi engelliyor, performansımızı düşürü­yorsa, zihinsel performansımızı duy­gusal performansımızı da etkiliyor. Affetmediğimiz ya da çözemediği­miz daha doğrusu, muhakkak affet­mek gerekmiyor travmaları çözmek önemli. Çözemediğimiz travmalar, haksızlıklar, insanlar arasındaki ilişkide şok yaşantılar, hayal kırık­lıkları etkiliyor. Bunların çözümünü başarabilirsek o yükü çuvalımızdan atmış oluyoruz ve yükümüz hafifli­yor, rahatlıyoruz ve hareket alanı­mız genişliyor. Öfkeli mizaçlı, gergin ve hiç rahatlamayan kişilerin zihin dünyalarında hep böyle yükler bulu­nur. Bu kişiler, bu yükleri nedeniyle rahat olamazlar, bir hedefe gidemez­ler. Burada affetmeden önce bir şey gerekiyor. Kabullenmek gerekiyor, gerçeği kabullenmek. Yani affetme­nin bir önceki adımı, gerçekleri ka­bul etmek. Bazı durumlarda affede­meyebilirsiniz ama gerçekleri kabul edebilirsiniz. Mesela sadakatsizlik­ler var, nasıl affedeceksiniz? Böyle affedilemeyecek durumlarda, kişi kabullendiği zaman, şöyle bir akıl yürütme işe yarıyor: Çaresi varsa gereğini yaparım üzülmeye değmez. Çaresi yoksa üzülsem de sonuç de­ğişmeyeceği için yine üzülmeye değ­mez. Çünkü üzülsen de sonuç de­ğişmeyeceği için kendini yiyip bitiri­yorsun, böyle sırtınızda yük taşıyıp durursunuz.

Kişinin haksızlığa uğradığını dü­şündüğü anda hissettiği ilk duygu, öfkedir. Mesela biri size bir haksızlık yaptı ya da patron herkesin içinde sizi kötü duruma düşürdü böyle bir durumda hemen sinirlenip işi terk etmek veya dava açmayı düşünmek yerine öncelikle duygularınız hak­kında düşünmeniz gerekir. Böyle durumlarda hissettiğimiz duygu genellikle öfke oluyor. Kişi hangi il­kesinin, prensibinin, kuralının zarar gördüğünü düşünürse; olayın yüzde kaçına ben sebep oldum, yüzde ka­çına karşı taraf sebep oldu diye bir analiz yapar, duyguları hakkında düşünce üretirse bir adım ilerlemiş olur. Düşünce ürettikten sonra muh­temel çözüm yollarını da düşünür. A planı, B planı, C planı gibi ve bu çözüm yollarından birine karar ve­rir ve artık geriye dönüp bakmaz. Kişi bunu yaparsa sorun çözme stili geliştirmiş olur. Eğer olay değiştiri­lemeyecek gibiyse, ortada kırgınlık, haksızlık varsa kişiye ‘Neden bunu yaptın?’ gibi sorular sormak, üstüne gitmek anlamsız ve faydasızdır. Ki­şinin kabullenici olması aklın gere­ğidir. Kişi, kabullenmeden sonra o kişiyi affederse affettiği kişiye 2 he­diye vermiş olur, kendisi de 4 he­diye kazanır.

Affetmek bir erdemdir. Affetmek bir erdemdir ve bunu yapmak kolay değildir. Affeden kimse iki eylem ger­çekleştirmiş oluyor ve aslında karşı tarafa ‘Ben senin için kendi hakkım­dan feragat ediyorum, aslında ben senin düşmanın değilim’ diyor. Karşı tarafla aramızda bir zıtlaşma var, iş yerinde böyle durumlar çok yaşanır böyle durumlarda bir kimse eğer ya­pılan bir yanlışı affederse ‘Ben senin düşmanın değilim’ diye bir hediye veriyor. İkincisi de ‘Senin için hak­kımdan vazgeçtim’ diyor. Karşı ta­rafta savunma duygusu yerine suç­luluk ve pişmanlık duygusu uyanı­yor. ‘Ben buna bu haksızlığı yaptım ama bu kimse yine üstün çıktı, er­dem gösterdi, beni affetti’ diyor. Kö­tücülse eğer rahatsız oluyor, iyicilse güven oluşuyor. Bu sevgiyi arttırır, saygıyı arttırır, güveni arttırır ve iliş­kide korkuyu azaltır. Bu da 21. yüzyıl değeri, iyi iş birliği kurmaktır. İyi iş birliği kurabilmeyi başarmak bu ça­ğın en büyük sermayesidir, sosyal sermayedir. İyi işbirliği kurabilen ki­şiler bu çağda ilerleyebilecekler yani tek başına kahramanca girişimcilik­ler olmuyor.

Pişmanlık duygusu, kişinin öze­leştiri yapabildiğini ve kendini sor­gulayabildiğini gösterir. Bu durum kişi için %50 avantajdır. Pişmanlık duyabilmek bir erdemdir. Bazı in­sanlar aynı hatayı yapar ve hiçbir pişmanlık hissetmez, pişmanlık his­setmek insan için %50 kazanımdır, gelişecek demektir. Böyle durum­larda kişinin ikinci adımı atması ge­rekiyor, kabullenip de bunu devamlı taşırsa sırtında yük olur. Böyle du­rumlarda duygulardan sonra dü­şünce üretmek gerekiyor, bazı insan­lar hisleriyle düşüncelerini karıştırı­yorlar. Hislerimiz, pişmanlıktır. ‘Bu pişmanlık denen olayı neden yap­tım? Bu olay bana ne öğretti?’ diye sormamız gerekli.

Sorun odaklı değil çözüm odaklı olmak gerekir. Sorun belli, pişman­lık duygusu. Birinin kalbini kırdım, bir hata yaptım, sınavı kaçırdım. Bu durumda ‘Bu bana ne öğretti?’ diye sormak lazım. Hayatta, başarısızlık­lar çok önemlidir çünkü başarısızlık­lar cömerttir ancak başarı cömert değildir, başarı bir şey öğretir an­cak başarısızlık çok fazla şey öğre­tir. Hayatta baktığımızda, ilerleme göstermiş insan hatalarından ders alabilen insandır.