Vuslat Doğan Sabancı, ‘Kraliyet Sanat Akademisi’nde, ‘Emanet’i anlattı

11 Haziran 2023

“Kök bağlarım anne baba ve atalarım, Gümüşhane Kelkit’ten. Tarihine indim… Şehrin coğrafyasına indim… Bu araştırmalar sonunda bir sergi gerçekleştirdim. Serginin ismini ‘’Emanet’’ koydum. Çünkü hayat ve geçmiş tüm yaşanmışlıklar hatta şuan ki yaptığım çalışma ve sergininde ‘emanet’ olduğunu gördüm”

Türkiye’nin başarılı ve hayırsever iş kadınlarından Vuslat Doğan Sabancı, başkent Londra’daki Kraliyet Sanat Akademisi’nde (The Royal Academy of Arts) ‘Emanet’ isimli kişisel sergisinin hikayesini anlattı. Türkiye ve İngiltere arasında kültür bağları kuran sanatsal çalışmalarını Londra’da sanat severlerle buluşturan Vuslat Doğan Sabancı, Olay Gazetesi’nden Hülya Özkoyuncu’nun sorularını cevaplandırdı. –

Londra’ya hoşgeldiniz… Sanatsal çalışmalarınız nasıl gidiyor?

‘’Uzun zamandır sanatsal çalışmalar yapıyorum. Aslında medyada uzun dönemler çalıştım fakat hep bu yanımın daha ağır bastığını keşfettim. Medyada çalıştığım dönemde dahi kendi özel alanımda her daim sanatla uğraştım.Tabi o zaman ki şartlarda yoğun bir şekilde medyanın içinde olduğum için alanımı tamamen kendime saklamıştım. Bu süreçten çok büyük keyif de alıyordum…Yaklaşık 15 yıl böyle sürdü…Pi Artworks’un CEO’su Tuğçe Yeşim hanımın, geçen yıl burada benim atölyemi ziyaret edene kadar. Tuğçe hanım bana bir teklif getirdi.

Neydi o teklif ?

Tuğçe Yeşim dedi ki, ‘’Bu yapmış olduğunuz sanatsal çalışmalar, eserler atölyede bekliyorlar. Gelin bu sanat eserlerini alalım ve galeriye götürelim.’’ Tabi ben de çok heyecanlandım. Böyle bir teklif ve böyle bir program düşünmemiştim fakat çok heyecanlandım. ‘’Neden olmasın’’ dedim. Geçtiğimiz yıl bu zaman, burada adı ‘Silence’ yani ‘Sessizlik’ olan bir sergi yaptım. Bu sergiyle 15 yıllık kapalı olan sanat hayatım sanatseverlerle buluşmaya ve açılmaya başladı. Ben de paylaşmaya başladım. Bunun ardından geçen sene Baksı Müzesi’nin kurucusu Hüsamettin Kocan atölyeme geldi. Yapmış olduğum sanatsal ürünleri gördü ve bana ‘’Bizim müzede sergi yapar mısın? diye sordu. Bu teklif birkaç nedenden dolayı beni çok heyecanlandırdı…

Baksı Müzesi’nin hikayesini bilir misiniz? Çok enteresan bir hikayesi var. Baksı Müzesi Bayburt’ta. Bayburt’un en ücra köylerinin bir tepesinde kurulmuş bir çağdaş sanat galerisi. Oraya gittiğinizde birçok dağları geçiyorsunuz ve müzeyi gördüğünüzde şok geçiriyorsunuz. Hemen herkesin aklına gelen düşünce ‘’Bu müze uzaydan mı indirildi’’ oluyor. Acabalar insanın diline takılıyor ve şaşkınlığınızı üzerinizden atamıyorsunuz. Bu müzenin kurucusu Hüsamettin Kocan isminde bir sanatçı. O köyün bağrından çıkmış bir dahi. Ve o köyden 1950’lerden önce o köyün adı Baksı Köyü imiş. Babası Almanya’ya işçi olarak gitmiş. Babaya özlemleri derinleşiyor ve Hüsamettin Kocan, bu köyde bir tepeye çıkıyor. Her gün bu tepeden ‘’babam geliyor mu, gelmiyor mu’’ diye bakıyor. Yıllar sonra akademiye giriyor. Sanat okuyor ve öğretmen oluyor. Sonra diyor ki, “Ben gideceğim ve babamın yolunu gözlediğim, ‘’babam geliyor mu?’’ dediğim tepenin üzerine bir çağdaş sanat müzesi kuracağım. Büyük bir emekle adanmışlık projesiyle bu müzeyi kuruyor.’’

Diğer önemli tarafı ise benim de kök bağlarım anne baba ve atalarım, o bölgeden. Gümüşhane Kelkit’ten. Biliyorsunuz Bayburt Gümüşhane’nin bir ilçesiydi. Tabi bana da teklif gelince, o bölgeyi, köklerini, doğasını ve tarihini daha derinden araştırmaya başladım. Ve bölgeyle ilgili çalışmaya başladım. Gümüşhane, Bayburt, Kelkit’te gitmediğim ilçe, yapmadığım araştırmaları, çalışmaları derinlemesine yaptım, 1960’larda yayınlanmış masalları buldum okudum. Tarihine indim…Şehrin coğrafyasına indim…Bu araştırmalar sonunda bir sergi gerçekleştirdim. Serginin ismini ‘’Emanet’’ koydum. Çünkü hayat geçmiş tüm yaşanmışlıklar hatta şuan ki yaptığım çalışma ve sergininde ‘emanet’ olduğunu gördüm.

Sizi bu araştırmaya iten güç, ilham kaynağınız nedir?

‘’Oldu bitti bir merakım vardı. Sanırım anneannemin anlatımları beni bu araştırmaya iten en büyük yol göstericiydi. Anneannem ile aramızda çok değişik ve derin bir bağ var. Anneannem bir taraftan bir Osmanlı kadını diğer yandan tam bir Cumhuriyet kadını. Aynı zamanda çok büyük bir kalbi olan, herkese şefkat elini uzatan, kapısını açan insan sevgisini hissettiren bir kadındı. Aynı zamanda bir taraftan acayip otoriter, dediğim dedik birisiydi. Cenazesine farklı toplumlardan çok sayıda insan katıldı. İşte orada kendime dedim ki, anneannem bu hayatta kimlere dokunmuş…Her tarafı kendi içinde tutabilen ve çocukluğumdan beri anlatımlarıyla etkilendiğim, ilham aldığım ilk öğretmenimdi. Bu sergi teklifi geldiğinde bana, 1960’larda yayınlanmış masal araştırmalarını okuyordum. İşte o an şoke oldum. Çünkü masalda anlatılanlar çocukluğum itibarıyla anneannemin anlattıklarını hatırlattı. Hafızamdan giden, silinenleri yeniden keşfettim. Keşfederken işte o anneannemin tombul o yumuşacık elleri ile, serçe hikayesi geliyor hep aklıma.’’

“Hepimiz bu dünyada emanetiz!”

Bu hayatın göbek bağı isimli büyük spiralli çalışmayı yapacağım eseri ortaya koyacağım ama nerden nasıl başlayacağım düşünürken, derken anneannemin bana verdiği, Trabzon işi bir altın zincir vardı. O zincir geldi aklıma ve serimi oluşturmaya başladım. Sanırım kökler…yani anneannemde benim köklerin temsili olarak var ve ben onun ruhunu yansıtıyorum.

Kendimi bir sanatçı olarak tamamlayabilmek için ancak ve ancak köklerime inmem lazım zaten bu döngünün içindeyim ki, bugün bu eserleri heyecanla sanatseverlerle buluşturmaya çalışıyorum. Herkesin kendini bilmesi, anlaması için köklerine inmesi lazım. Toplumların da aynı şekilde kendilerini bilmeleri için köklerine inmeleri lazım. Köklerle geleceğimizi birleştirdiğimizde ‘Toplumda neredeyiz, dünyada neredeyiz, bu ailede, bu odada, bu evde neredeyiz? diye sorgular ve yerimizi daha iyi bulur, daha sağlıklı düşünürüz. Buradan çıkarak ilişki kurarsak birlikte yaşamanın sırrını bulmuşuz demektir. Dolayısıyla hepimiz bu dünyada emanetiz. Emanet gelmişiz.’’

Sabancı’nın Eserleri Baksi Müzesi’nde Sergilenecek

Vuslat Doğan Sabancı’nın ilk kişisel sergisi olan “Emanet”, Haziran 2023’te Türkiye’nin kuzeydoğusundaki Karadeniz bölgesinde bulunan Baksi Müzesi’nde (2014 Avrupa Yılın Müzesi) 20 Haziran –20 Ekim arasında gerçekleşecek. Bu yeni sergide Vuslat, büyükannesinden ilk kez duyduğu eski bir hikayeyi modern çağ için yeniden hayal ediyor. Türkçe’de “emanet” genel olarak bir şeyi birine bakmak ve korumak amacıyla devretmek anlamına gelir ve bu, güvene dayalı bir sözleşmeyle iç içe geçmiştir. Yetim çocuklara bakmak emanetin bir örneğidir, emaneteihanet etmek ise geleneksel Türk kültüründe yapılan en büyük günahlardan biridir.

İspanyol sanat tarihçisi ve yazar Chus Martinez tarafından küratörlüğü yapılan sergi, bu ilke etrafında küresel bir tartışma başlatmak için bir platform sağlamaktadır. Sergi, sanat, tarih, felsefe ve bilim dünyalarından uluslararası konukların katılacağı üç panel tartışmasını da içerecek ve “geçmişlerini ve tarihlerini düşünmek ve yeni bir gelecek yaratmak için nasıl cömertçe dinleyebileceklerini” ele alacaktır. “Kalbin kulağıyla dinlemek, sadece fiziksel bir dinleme eylemini vurgulayan değil, kalbimizi sözcüklerin ötesinde duymaya açmak anlamına gelen bir Türk deyişidir,” diyor Vuslat.

Ve bu otantik, yankılı iletişimi arayışında Martinez, sanatçıyla bir dayanışma buldu: “Vuslat, kendimizi dinleyebileceğimiz ve atalarımızın bize ne aktardığını ve bu mirasa nasıl katkıda bulunabileceğimizi düşünebileceğimiz bir sanat ortamı yaratmaya çok yatırım yapıyor,” diyor. Serginin anlatısına doğa tamamen entegre bir şekilde yer alırken, işin merkezinde, Yaşamın Göbek Bağı adlı dairesel hareketi temsil eden bir spiral form kurulumu bulunur, bu da hayatı, ölümü ve buluşmayı simgeler. Bu acil tema, çevremizi koruma görevimize yönelik modern ihmalin altını çizer: “Doğa, gelecek nesillere bırakacağımız en önemli emanettir,” diyor Vuslat. “Mevcut durumumuz, ;doğa tarafından iletilen mesajlara olan sürekli kayıtsızlığımızdan kaynaklanmaktadır.”

Vuslat, biçim ve denge arasındaki yeni ilişkileri keşfetme merakıyla sürekli olarak sanatının sınırlarını zorlar, güçlü ve temel bir gerilimle. Çalışması, sınırsız biçimde çoklu malzemeler aracılığıyla duyguyu ve derin bağlantıyı yakalar. Maddelerin ve maddi formların düşüncelerimizi ve duygularımızı nasıl etkilediğini ve oluşturduğunu anlamak. Vuslat’ın çalışması, doğayı ve nasıl göründüğümüzü taklit etmez, asıl meselesi nasıl göründüğümüz ve nasıl olduğumuzla ilgilidir.

Bu sergi için özel olarak oluşturulan bu yeni çalışma koleksiyonunda, işin olgunluğu dikkat çekiyor – heykeller ağırdır, köklüdür ve müzenin fiziksel ve sembolik alanında kendi varlığını bizimle birlikte yaşamaya amaçlar. Kömür çizimleri, mermer ve bronz heykeller ve Vuslat’ın heykelleri ve çizimleri, genellikle cömert dinlemenin bir motifini temsil eden soyutlanmış bir insan kulağı formuyla başlar. Medya kariyeri boyunca, Vuslat insan hakları, cinsiyet eşitliği ve ifade özgürlüğü için aktif bir şekilde mücadele etti ve yasal değişikliklere yol açan “Daha Fazla Aile İçi Şiddet Yok” kampanyasını başlattı – ve 2020 yılında Vuslat Vakfı adlı hayırsever bir girişimi kurdu. “Kadın hakları ve insan hakları, kim olduğumun temelinde yer alır” diyor.

Emanet, Türkiye’de 2023 yılında gerçekleşen birçok kültürel etkinlikten biridir. Bu yıl, ülke cumhurbaşkanını seçer ve Kemal Atatürk tarafından Türk Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yılını anar.