Tartışmalı yüz tanıma teknolojisi eleştiriliyor; herkes şüpheli

29 Ağustos 2025

İngiltere’de artık süpermarketlerin dışında veya festival kalabalıklarında, milyonlarca insanın yüzü artık gerçek zamanlı yüz tanıma sistemleri tarafından taranıyor.

Bu teknolojiyi büyük ölçekte kullanan tek Avrupa ülkesi olan İngiltere, hak gruplarını alarma geçirdi. Polis, amaçlarının kalabalıklar arasında yüzleri tarayarak aranan kişileri tespit etmek ve polis veri tabanındaki binlerce şüpheliyle eşleştirmek olduğunu belirtti.

Metropolitan Polis Şefi Mark Rowley, teknolojinin “2024’ün başından bu yana suç odak noktalarında suçluları tespit etmek için başarıyla kullanıldığını ve binden fazla tutuklamayla sonuçlandığını” ifade etti.

2016’da ilk kez test edilen teknoloji, son üç yılda İngiltere’de kullanımını önemli ölçüde artırdı. Liberty adlı sivil toplum kuruluşuna göre, sadece 2024’te 4.7 milyon yüz tarandı. Birleşik Krallık polisi, Ocak ayından bu yana yüz tanıma sistemini yaklaşık 100 kez kullandı. Örnekler arasında iki Six Nations ragbi maçı öncesi ve Temmuz ayında Cardiff’teki iki Oasis konseri yer alıyor.

Sisteme göre “takip listesinde” olan bir kişi kameraların yakınından geçtiğinde, genellikle bir polis minibüsüne kurulan yapay zeka destekli sistem bir uyarı tetikliyor. Kimlik doğrulama işlemlerinin ardından şüpheli hemen gözaltına alınabiliyor. Ancak AFP’nin analiz haberine göre Londra sokaklarındaki bu kitlesel veri toplama, 2023’te Kral Charles’ın taç giyme töreninde de görüldüğü üzere, Big Brother Watch insan hakları örgütü tarafından “herkesi bir şüpheli olarak görmesi” sebebiyle eleştiriliyor.

Örgütün geçici direktörü Rebecca Vincent, AFP’ye verdiği demeçte, “Yasal bir dayanak yok, bu yüzden haklarımızı koruyacak güvencelerimiz de yok ve polis kendi kurallarını yazıyor” dedi. Süpermarketler ve giyim mağazalarının hırsızlıkla mücadele için bu teknolojiyi özel olarak kullanması da endişe yaratıyor.

Vincent, bu verilerin nasıl kullanıldığına dair “çok az bilgi” olduğunu ekledi. Çoğu mağaza, izlenen mağazalarda şüpheli suçluların bir listesini oluşturan ve bu kişilerden biri içeri girdiğinde uyarı veren Facewatch adlı bir hizmet sağlayıcı kullanıyor.

Londra Queen Mary Üniversitesi’nde insan hakları hukuku öğretim görevlisi Daragh Murray, “Bu, şehirde yaşama deneyimini dönüştürüyor çünkü anonim yaşama olasılığını ortadan kaldırıyor” dedi.

Murray, bunun protestolar ve siyasi ile kültürel yaşama katılım üzerinde “büyük etkileri” olabileceğini vurguladı. Mağazaları kullanan birçok kişi, profillerinin oluşturulduğundan habersiz. Londra’da Facewatch kullanan bir mağazanın girişinde AFP’ye konuşan 26 yaşındaki adli bilim uzmanı Abigail Bevon, teknolojinin kullanım şeklinin çok şaşırtıcı olduğunu söyledi.

Teknolojinin polis için faydalı olabileceğini kabul etse de, perakendeciler tarafından kullanılmasının “mahremiyet ihlali” olduğunu savundu. Sisteme karşı olanlar İngiliz yapımı Black Mirror dizisinde gösterilen insanların her hareketlerini kontrol eden teknoloji mekanizması ve distopik geleceğe yaklaşıldığını savunuyor.

Şubat ayından bu yana, Avrupa Birliği’nde yapay zeka yönetmeliği, terörizmle mücadele gibi istisnalar dışında gerçek zamanlı yüz tanıma teknolojilerinin kullanımını yasakladı.

İngiltere’de ise polis, memurlar bulunmadığında kameraların devre dışı bırakılması ve şüpheli olmayanların biyometrik verilerinin silinmesi gibi “sağlam güvenceler” olduğunu iddia ediyor. Ancak İngiltere’nin insan hakları düzenleyicisi Çarşamba günü, Metropolitan Polis’in teknolojiyi kullanma politikasının, hak düzenlemeleriyle “uyumsuz olduğu için yasadışı” olduğunu belirtti.

Aralarında Human Rights Watch’un da bulunduğu on bir örgüt, Notting Hill Karnavalı sırasında teknolojinin kullanılmaması için Metropolitan Polis Şefi’ne bir mektup yazarak, Afro-Karayip topluluğunu “haksız yere hedeflemekle” suçladı ve yapay zekanın ırksal önyargılarını vurguladı.