Brüksel’in 2018’de gündemini en çok meşgul eden konuların başında İngiltere’nin AB’den ayrılma süreci geldi

27 Aralık 2018

Avrupa Birliği (AB) gündeminde 2018’de İngiltere ile Brexit süre­cinde yapılan müzakereler ağırlı­ğını korudu.

Yasa dışı göçle müca­dele, Rusya ile tırmanan gerilim, ABD ile yaşanan ekonomik gerginlik ve İtalya’nın bütçe krizi AB’de diğer öne çıkan başlıkları oldu.

Brüksel’in 2018’de gündemini en çok meşgul eden konuların başında İngiltere’nin AB’den ayrılması (Bre­xit) süreci geldi. İngiltere’nin AB’den resmen ayrılacağı 29 Mart 2019’a az bir süre kala ülkede Brexit konusun­daki bölünmüşlük sürüyor.

İngiltere ile AB’nin bir anlaşmaya varılarak mı yoksa herhangi bir an­laşma olmaksızın mı yollarını ayıra­cağı sorusu bu yıl da cevap bula­madı.Londra yönetimi ve Brüksel kasım ayında, bir Brexit anlaşması metni ile tarafların Brexit sonrası ilişkilerine dair bir siyasi deklaras­yon üzerinde anlaştı ancak her iki metnin de İngiliz parlamentosunda oylanması, milletvekillerinin muha­lefeti nedeniyle ertelendi.

Yasa dışı göçle mücadele

AB’de yıl içerisinde sıkça tartı­şılan konulardan biri de “yasa dışı göç” meselesi oldu. Türkiye ile AB mutabakatıyla Ege ve Doğu Akde­niz rotasından Avrupa’ya gelen göç­men sayısında önemli bir düşüş kay­dedilse de Kuzey Afrika rotasından Avrupa’ya göçmen akını sürdü.

Avrupalı yetkililer, yıl içerisinde Libya ve Mısır gibi Kuzey Afrika ül­keleriyle “yasa dışı göçü” önlemeye yönelik çok sayıda görüşme gerçek­leştirdi.AB, ayrıca, göçmen başvu­rularının değerlendirilmesi için or­tak merkezlerin kurulmasına karar verdi. Anlaşma, göçmenlerin içinde bulunduğu gemilerin hangi ülkeye gideceğine yönelik aylar süren dip­lomatik çekişmelerin ardından geldi.

Göçmenlerin Avrupa’ya ilk ulaş­tığı ülkeler İspanya ve İtalya’da “göç yükünün diğer ülkelerle paylaştırıl­ması” talebi sıkça gündeme getirildi.

AB Komisyonu Başkanı Jean- Claude Juncker, her yıl düzenlenen “Birliğin Durumu” konuşmasında, AB sınırlarında 2020’ye kadar ek 10 bin muhafızın görevlendirileceğini duyurmasının yankıları ise sürüyor.

Rusya ile ilişkiler gerildi

İngiliz dış istihbarat servisi MI6 için çalıştığının ortaya çıkmasıyla ül­kesinde mahkum edilen, daha sonra casus takasıyla İngiltere’ye gelen Rus ajan Skripal ile kızı Yulia’nın 4 Mart’ta Salisbury’de bir bankta bi­linçlerini yitirmiş halde bulunması AB ile Rusya arasındaki gerilimi te­tikleyen unsurlardan biri oldu.

AB, İngiltere’nin çifte ajan Sergey Skripal ile kızı Yulia’nın zehirlenme­sinde rol alan kişilerin Rus istihbarat servisi için çalıştığı iddiasıyla ilgili, kimyasal silahların kullanımı ve ya­yılması konusunda ek önlemler al­maya hazırlandığını açıkladı.

Ayrıca, Azak Denizi’nde Rus ve Ukrayna savaş gemilerinin karşı karşıya gelmesi ve karasularını ih­lal iddiasıyla Rusya’ya ait savaş ge­milerinin Ukrayna savaş gemilerine müdahalede bulunması da AB-Rusya ilişkilerindeki gerginliği tırmandırdı.

AB, konuya ilişkin, Moskova yöne­timine Kerç Boğazı’ndaki geçiş ser­bestisini yeniden sağlaması ve Uk­raynalı askerleri serbest bırakması çağrısında bulundu.

Doğu Avrupa ülkelerine

“hukukun üstünlüğü” çağrısı

Avrupa Parlamentosu’nun (AP) bu yıl Macaristan için, üye ülkelere uygulanabilecek en ciddi yaptırım olan 7. maddenin devreye sokulma­sını öngören kararı kabul etmesi bir­lik içindeki çatlağı derinleştirdi.

Üye ülkenin, Avrupa Birliği (AB) Konseyindeki oy hakkının elinden alınmasını öngören ve “nükleer seçe­nek” olarak adlandırılan 7. maddenin Polonya’dan sonra Macaristan için devreye sokulması ihtimaline Buda­peşte, “şantajlara boyun eğmeyece­ğiz” yanıtını verdi.

Cezai yaptırım uygulanabilmesi için ilerleyen süreçte diğer tüm üye devletlerin onayı gerekiyor. Polonya ve Macaristan’ın AB Konseyindeki nihai oylamada birbirlerini destek­lemesi öngörüldüğünden 7. madde­nin işletilebilmesi uzak ihtimal ola­rak değerlendiriliyor.

AB Komisyonu Başkanı Juncker’in Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ı “yalan haberlerin kaynağı” olmakla suçlaması da bu yıl dikkat çeken ge­lişmelerden oldu.Öte yandan, Batı Avrupa liderleri Polonya ve Maca­ristan yönetimlerini izledikleri iç politika dolayısıyla sıklıkla “hukukun üstünlüğü” ve “demokrasi” ilkelerine aykırı davranmakla suçladı.

Avrupa ordusu hedefi

Fransa Cumhurbaşkanı Emma­nuel Macron’un “gerçek bir Avrupa ordusu” kurulması yönünde çağrısı­nın ardından, AB’nin kuruluşundan bu yana sıkça gündeme gelen “AB ordusu” fikri tekrar tartışmaya açıldı.

Bunun yanı sıra, AB Komisyonu 2021-2027 bütçesi çerçevesinde çok ciddi bir artışa giderek ilk defa sa­vunmaya yaklaşık 28 milyar avro gibi yüklü miktar ayırmayı planlıyor.

Tüm bu gelişmeler AB’nin ilk etapta Avrupa ordusu kuramasa da ortak savunmaya ciddi yatırım yap­maya başladığına işaret ediyor.

AB’yi yakın zamanda ortak savun­maya odaklanmaya iten temel unsur­ları Rusya ve ABD’den hissedilen teh­dit olarak değerlendirmek mümkün.

Trump’ın sürekli olarak Avrupa’ya savunma alanında “adil yük payla­şımı” yapma konusunda çağrılarını yinelemesi ve ABD’nin sadece kat­kıda bulunan ve “faturalarını öde­yenlere” yardım edeceğini belirt­mesi, Avrupa’daki tehdit algısını da tetikledi. Öte yandan, AB özellikle Rusya’nın Kırım’ı yasa dışı ilhakı son­rası ve halihazırda siber saldırılar ve Skripal olayı gibi gelişmeler sonucu, Moskova yönetiminin giderek “agre­sifleştiğini” ve daha fazla tehdit teşkil ettiğini düşünmeye başladı.

İran yaptırımlarına karşı mekanizma

AB, bu yıl kuracağını açıkladığı yeni bir ticari mekanizmayla ABD’nin İran’a uygulamaya başladığı yaptı­rımları bertaraf etmeye hazırlığına girişti.Özel ticari mekanizma, ABD yaptırımlarını bertaraf etmek için şirketlerin AB yasalarına uygun ola­rak İran’la ticaret yapmalarını sağla­yacak bir sistem olarak ön plana çı­kıyor.Örneğin, bir Avrupa şirketinin İran’dan doğal gaz ya da petrol satın alması halinde, doğrudan bu işlem ücretinin kurulacak özel amaçlı me­kanizmaya göndermesi ve bu meka­nizmanın finansal işlemi yerine geti­rerek İran’la ticaret imkanı sağlaması hedefleniyor.

Böylelikle mekanizma, ABD yaptı­rımlarına uymak zorunda olan ticari bankalar ve merkez bankalarını sis­temin dışında bırakarak ödeme iş­lemini yaptırımlardan muaf tutmayı amaçlıyor.

Gümrük vergileri ve ABD’yle ticari gerginlik

Bu yıl Transatlantik ilişkilerde gerginlikleri yükselten adımlardan biri ABD’nin ulusal güvenlik gerekçe­siyle ithal çelik ve alüminyuma ilave gümrük vergileri uygulaması kararı oldu. ABD’nin AB’yi de bu ilave güm­rük vergilerine dahil etmesi, taraflar arasında ticaret savaşını ateşledi.

AB’nin hızlı şekilde ilave gümrük vergilerine karşı misillemeleri dev­reye sokmasının ardından, Trump Avrupa’dan ithal otomobillere vergi uygulamakla tehdit etti.

Juncker ile ABD Başkanı Donald Trump arasında ticari gerginliği azaltmak için temmuz ayında gerçek­leştirilen görüşmeden ise otomotiv sektörü dışındaki sanayi ürünlerine ilişkin gümrük vergilerini ve tarife dışı kısıtlamaları sıfıra indirmeye yönelik birlikte çalışma kararı çıktı.

Liderler, ticari uzlaşmazlıkların müzakere edilerek çözülmesi konu­sunda anlaşma sağlamış, karşılıklı ti­careti kolaylaştırmak üzere diyalog yürütülmesinde mutabık kalmıştı. AB, kritik olan otomotiv sektörüne, ABD ile ticari müzakereler sürdükçe ilave gümrük vergisi uygulanmama­sını sağlamıştı.

Dolara karşı hamle

AB, çeşitli mali işlemlerinin ABD doları ile gerçekleşmesinden duy­duğu rahatsızlık nedeniyle küresel ticarette avronun daha önemli bir rol üstlenmesine yönelik çalışmaları da hızlandırma kararı aldı.

Üye ülkeleri özellikle stratejik sektörlerde avro para birimini daha fazla kullanmaya çağıran AB, avro­nun uluslararası enerji anlaşmaları ve işlemlerde daha geniş kullanılma­sına yönelik tavsiyede bulundu.

İtalya’nın bütçe krizi

İtalyan hükümetinin 15 Ekim’de AB Komisyonu’na gönderdiği bütçe taslağında, gelecek yıl için GSYH’ye oranla bütçe açığı hedefi yüzde 2,4 olmuştu. İtalya’nın bu bütçe planına, AB kurumları ve üye ülkelerden eleş­tiriler geldi.

AB, 21 Kasım’da İtalya’ya yönelik olarak, 2019 taslak bütçesinin kural­lara uymadığı ve kamu borcunu dü­şürmediği gerekçesiyle “aşırı açık prosedür” adlı disiplin sürecini başlattı.

AB kurallarına göre, üye ülkele­rin bütçe açıklarının GSYH’lerinin yüzde 3’ü, kamu borçlarının da GSYH’lerinin yüzde 60’ının altında olması şartı aranıyor. Bu sınırlar aşıl­dığında uygulanacak tedbirlerin bil­dirilmesi ve buna yönelik etkin müca­delenin yerine getirilmesi gerekiyor.

İtalya’nın kamu borcu, mevcut durumda GSYH’sinin yüzde 130’una denk geliyor.

İtalyan hükümeti, AB ile krize yol açan 2019 bütçesiyle ilgili yürütülen müzakerelerde bütçe açığını yüzde 2,4’ten yüzde 2,04’e indiren yeni bir teklif sunmasıyla yaşanan anlaşmaz­lık sona erdi.