Birleşik Krallık faiz oranları, birikim ve kredi ödemelerimizi nasıl etkiler?

2 Ağustos 2024

İngiltere Merkez Bankası, faiz oranlarını yedi kez üst üste %5.25’te tuttuktan sonra ağustos toplantısında  %5’e indirdi.

Faiz oranları Birleşik Krallık genelinde milyonlarca insanın mortgage, kredi kartı ve tasarruf oranlarını etkiliyor. BBC’nin haberine göre, bu, Birleşik Krallık’ın ilk Covid kilitlenmesine girdiği Mart 2020’den bu yana faiz oranlarındaki ilk düşüş ancak borçlanma maliyetleri hala yüksek.

Faiz oranları nedir ve neden değişir?
Faiz oranı, borç para almanın maliyetini ya da tasarruf etmenin ödülünü gösterir. İngiltere Merkez Bankası’nın baz oranı, diğer borç verenlerden borç para almak için talep ettiği oran olup, diğer bankaların ipotek gibi krediler için müşterilerinden aldıkları ücreti ve tasarruflar için ödedikleri faizi etkiliyor.

İngiltere Merkez Bankası, bir şeyin fiyatının zaman içinde artması anlamına gelen Birleşik Krallık enflasyonunu kontrol etmek için faiz oranlarını yukarı ve aşağı hareket ettiriyor. Enflasyon yüksek olduğunda, Banka enflasyonu %2 hedefinde ya da yakınında tutmak için faiz oranlarını yükseltmeye karar verebiliyor.
Haberde, buradaki fikrin, insanları daha az harcamaya teşvik etmek ve talebi azaltarak enflasyonu düşürmeye yardımcı olmak olduğu kaydedildi. Bu gerçekleşmeye başladığında, Banka faiz oranlarını sabit tutabiliyor veya düşürebiliyor.

Birleşik Krallık’ta faiz oranları ne zaman daha da düşecek?
Aylarca, 16 yılın en yüksek seviyesi olan %5.25’te kalan Banka faiz oranı,  perşembe günü %5’e düşürüldü.  Ancak 1980’li ve 1990’lı yılların büyük bir bölümünde bu oranın oldukça üzerinde seyretmiş ve Kasım 1979’da %17’ye ulaşmıştı.
Enflasyon şu anda Ekim 2022’de ulaştığı %11,1’lik zirvenin çok altında. Ana enflasyon ölçütü olan TÜFE, Mayıs ayında %2 hedefine ulaşırken, haziran ayında değişmedi, bu neredeyse son üç yılın en düşük oranı.

İngiltere Merkez Bankası Başkanı Andrew Bailey, ağustos ayındaki faiz kararının ardından şunları söyledi: “Enflasyonist baskılar bugün faiz oranlarını düşürebilmemize yetecek kadar azaldı.” Ancak şu uyarıda bulundu: “Enflasyonun düşük kalmasını sağlamamız ve faiz oranlarını çok hızlı ya da çok fazla düşürmemeye dikkat etmemiz gerekiyor.”

Banka, faiz oranlarını nasıl değiştireceğine karar verirken diğer enflasyon ölçütlerini de dikkate alıyor ve bunlardan bazıları halen istediğinden daha yüksek kalmaya devam ediyor. Son rakamlar, restoranlardan kuaförlere kadar her şeyi içeren hizmet sektörü gibi ekonominin bazı bölümlerinde hala önemli fiyat artışları görüldüğünü gösteriyor.

Merkez Bankası, ekonomiye zarar verme riskine karşı fiyat artışlarını yavaşlatma ihtiyacını dengelemek ve faiz oranlarını düşürdükten kısa bir süre sonra tekrar yükseltmek zorunda kalmaktan kaçınmak zorunda.

Faiz oranları ne kadar düşebilir?
Birleşik Krallık enflasyonu Banka’nın %2’lik hedefine ulaşmış olsa da, 2025’in başlarında tekrar düşmeden önce yıl boyunca biraz yükselmesi bekleniyor, bu nedenle faiz oranlarının ne olacağı tam olarak tahmin edilemiyor.

Mayıs ayında Uluslararası Para Fonu (IMF) İngiltere’de faiz oranlarının 2025 yılı sonuna kadar %3,5’e düşmesini tavsiye etti. Üyelerine ekonomilerini nasıl geliştirecekleri konusunda tavsiyelerde bulunan kuruluş, Banka’nın enflasyon kontrol altına alınmadan önce çok hızlı indirim yapmama riskini dengelemesi gerektiğini kabul etti.

Ancak IMF son tahmininde, İngiltere ve ABD’nin de aralarında bulunduğu ülkelerde devam eden enflasyonun, faiz oranlarının “daha da uzun süre yüksek” kalması gerektiği anlamına gelebileceği uyarısında bulundu.

Faiz oranları beni nasıl etkiler?

• Mortgage oranları

Hükümetin İngiliz Konut Araştırması’na göre, hanelerin üçte birinden biraz azının ipoteği bulunuyor. Yarım milyondan fazla ev sahibi, İngiltere Merkez Bankası’nın oranını “takip eden” bir ipotek oranına sahip. Yüzde 0.25 puanlık indirim, bu kişilerin aylık geri ödemelerini ortalama 28 sterlin aşağı çekiyor. Standart değişken faizli ipoteğe sahip olanların ödemeleri ise yaklaşık 15 sterlin azalıyor. Ancak her 10 mortgage müşterisinden sekizinden fazlası sabit oranlı anlaşmalara sahip. Aylık ödemeleri hemen etkilenmese de, gelecekteki anlaşmaları etkilenecektir.

Finansal bilgi servisi Moneyfacts’a göre, ipotek oranları son on yılın çoğunda olduğundan çok daha yüksek ve ortalama iki yıllık sabit oran şu anda %5,77. Bu da ev satın alanların ve yeniden ipotek yaptıranların, birkaç yıl önce aynı miktarda borç almış olsalar, ödeyeceklerinden çok daha fazlasını ödemek zorunda oldukları anlamına geliyor.

Bankacılık ticaret kuruluşu UK Finance’e göre, 2024 yılında yaklaşık 1,6 milyon anlaşmanın süresi doluyor.

• Kredi kartları ve krediler

İngiltere Merkez Bankası faiz oranları aynı zamanda kredi kartları, banka kredileri ve araç kredilerinden alınan tutarı da etkiler. Borç verenler, İngiltere Merkez Bankası’ndan daha yüksek faiz oranları beklediklerinde faiz oranlarını yükseltmeye karar verebiliyor. Ancak, faiz oranları düşerse, faiz ödemeleri daha ucuz hale gelebiliyor.

• Birikim

İngiltere Merkez Bankası faiz oranı, tasarruf sahiplerinin paralarından ne kadar kazanabileceklerini de etkiliyor. Bireysel bankalar ve yapı toplulukları müşterilerine daha yüksek faiz oranları sunmaları için baskı altında. İngiltere’nin mali gözlemcisi, bankaların haksız yere düşük tasarruf oranları sunmaları halinde “güçlü eylemlerle” karşı karşıya kalacakları konusunda uyardı.

Diğer ülkelerdeki faiz oranlarına ne oldu?

Son yıllarda Birleşik Krallık, dünyanın “gelişmiş” olarak adlandırılan en büyük yedi ekonomisini temsil eden G7’deki en yüksek faiz oranlarından birine sahipti.

Haziran ayında Avrupa Merkez Bankası (ECB) ana faiz oranını tüm zamanların en yüksek seviyesi olan %4’ten %3,75’e düşürerek beş yıl sonra ilk kez indirdi.

ABD ise geçen yıl temmuz ayından bu yana ana faiz oranını %5.25 ile %5.5 aralığında tutarken, bu hafta yapılan son toplantısında Eylül ayında bir indirimin “masada olabileceğini” söyledi.