Brexit sonrası AB-İngiltere ticaret anlaşması nasıl şekillenecek, ihtilaf maddeleri neler?

27 Şubat 2020

Brexit sonrasında Avrupa Birliği (AB) ile İngiltere arasındaki ticari geleceğin nasıl şekilleneceğinin belirleneceği müzakereler gelecek ay başlıyor. Görüşmelerde ticaret ilişkilerinden çevreye, balıkçılıktan tarıma, istihdamdan güvenlik ilişki­lerine, veri paylaşımından ulaştır­maya kadar bir çok başlık masaya yatırılacak.

AB ile İngiltere arasında geçiş sü­reci 31 Ocak 2020’de Brexit’in ger­çekleşmesiyle resmen başladı ve bu müzakerelerin tamamlanması için son tarih 31 Aralık 2020.

Müzakereler başlamadan önce iki taraf da pozisyonları ortaya ko­yarken oldukça katı bir tutum ser­gileyecekleri ve taleplerinden geri adım atmayacakları yönünde bir görüntü veriyor.

Peki, muhtemel çatışma nokta­ları ve iki tarafın bu konudaki po­zisyonları neler?

İngiltere, AB’den ne istiyor?

İngiliz hükümetinin bugün ya­yınlanması beklenen ayrıntılı mü­zakere pozisyonu, yetkililerin ko­nuşma ve açıklamaları üzerine inşa edilmiş durumda. İngiltere Başba­kanı Boris Johnson önceki durum­dan oldukça köklü değişiklikler içe­ren bir düzenleme amaçlıyor. Selefi Theresa May’in aksine Başbakan Johnson, İngiltere’nin kendi politi­kasını belirlemek için mümkün olan en geniş özgürlüğü talep ediyor.

İngiltere’nin Başmüzakerecisi David Frost anlaşmazlığa yol aça­cak ve büyük duvarlar örecek öne­rilerden korkmadıklarını belirtiyor.

İngiltere, Brüksel’in Kanada, Ja­ponya ve Güney Kore ile yaptığı anlaşmalara benzer “detaylı ser­best ticaret anlaşması” istiyor. Bu anlaşmalar gümrük vergilerinin çoğunu ortadan kaldırırken, taraf­lar AB kurallarına sıkı sıkıya bağlı değil. Londra, anlaşmanın sadece bazı ürün ve maddeleri değil, “tüm ticareti” kapsaması gerektiğini sa­vunuyor. Boris Johnson hükümeti hizmetler için de engellerin ol­dukça sınırlı tu­tulmasını talep ediyor. Ticaretin yanı sıra İngiltere balıkçılık, güven­lik, havacılık ve nükleer işbirliği gibi alanlarda özel anlaşmalar yapmak peşinde. İngiliz hükümeti göçmen, rekabet, çevre, sosyal po­litikalar ve veri korunması gibi ko­nularda ayrı ve bağımsız politikalar geliştirmeyi planlıyor.

Londra, geçiş sürecinin uzatılma seçeneğini kesin bir dille reddetti ve müzakerelerden sonuç çıkmaması durumunda İngiltere’nin AB ile ti­caretine Dünya Ticaret Örgütü ku­rallarına göre devam etmeye hazır olduğunu açıkladı.

AB’nin anlaşmadan beklentisi neler?

27 AB ülkesi Brüksel’e müzakere yetkisi verilmesini salı günü onay­ladı. AB, İngiltere ile mümkün ol­duğu kadar yakın iş birliğini koru­mak istediğini belirtse de Brüksel, Londra’nın üyelik döneminde sahip olduğu aynı hak ve avantajlara ar­tık sahip olamayacağını söylüyor.

Brüksel, İngiltere ile öngörülen ortaklığın “istekli ve hırslı” olaca­ğını belirterek bunun ticaretin yanı sıra balıkçılık, dış politika, güvenlik, savunma gibi konuları da kapsaya­cağı mesajını veriyor.

AB’nin önceliği rekabetin adil olması ve standartlarla korunması.

Brüksel, İngiltere’ye AB ortak pazarına tam erişim teklif ediyor ancak bunun için bazı şartları var. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen İngiltere’nin “sıfır” gümrük ve kota hakkı kazanmak için “sıfır damping” uygulamak zorunda olduğunu söyledi. Bir malın normal değerinden (ihracatçı veya menşe ülkedeki iç piyasa satış fiyatından) daha düşük bir fiyatla ihraç edilme­sine “damping” deniliyor.

AB, Fransa’nın İngiltere’den ta­lep ettiği “dinamik ayar”ı benim­semedi. Bunun yerine İngiltere’nin çevre ve istihdam gibi zaten AB dü­zenlemeleri ile uyumlu alanlarda kendi kurallarına sahip olması ge­rektiğini belirtiyor.

AB, iki tarafın da özerkliğine saygı duyan yeni bir kurumun Brük­sel ile Londra arasındaki ortaklığı denetlemesini istiyor. AB, kararla­rın bağımsız bir tahkim kuruluna götürülebileceğine işaret ediyor.

Anlaşmazlık maddeleri neler?

“Eşit şartlar oluşturma” prensi­binin taraflar arasında ihtilafa yol açması bekleniyor. İngiltere kendi kararlarını verip bağımsız hareket etmek isterken, AB altının oyulma­sını istemiyor. İngiltere’nin AB ku­rallarını ne kadar benimseyeceği ve yönetim meselesinin müzake­relerde en zorlu konular olacağı tahmin ediliyor. Brüksel, müzake­relerde AB standartlarının referans noktası olarak alınmasını istiyor.

Başbakan Boris Johnson, İngiltere’nin Avrupa Adalet Divanı’nın müdahalesini reddetti­ğini açıkça ortaya koydu. İngiltere, Avrupa Adalet Divanı’nın kararları­nın İngiliz hukukundan üstün olma­sına karşı çıkıyor. Brüksel ise AB kanunlarının yorumlanmasında tahkim kurulunun, Avrupa Adalet Divanı kararlarını ve kriterlerini esas alması gerektiğini savunuyor.

AB, İngiltere’nin tersine olarak balıkçılık politikasının ticaret anlaş­ması ile ilişkilendirilmesini istiyor. Brüksel, balıkçılık politikasında yeni düzenlemenin 1 Temmuz’a kadar kabul edilmesini talep ediyor.

Balıkçılık aslında İngiltere ve AB ekonomilerinde oldukça küçük bir paya sahip ancak İngiltere’nin yanı sıra Fransa ve Hollanda gibi ülkeler için önemi büyük.

Diğer öneli bir ihtilaf meselesi ise Kuzey İrlanda. AB liderleri İn­giltere ile Kuzey İrlanda arasında sınır kontrolü yapılmamasına kesin­likle karşı çıkıyor.