Harcamalar gözden geçiriliyor: Kazananlar ve kaybedenler kimler olacak?

11 Haziran 2025

Rachel Reeves, çarşamba günü yapacağı açıklamada sağlık ve savunma alanlarına büyük bütçe artışları sağlarken, konut ve İçişleri Bakanlığı harcamaları sıkılaşacak.Reeves, büyüme odaklı harcama gözden geçirmesi kapsamında,  ülke genelinde yeni sosyal konutlar inşa etmek amacıyla 39 milyar sterlinlik bir paket açıklayacak ve bunu “Britanya’nın yenilenmesine yatırım” olarak tanımlayacak.

2030’a kadar 1,5 milyon yeni konut inşa etme hedefinin bir parçası olarak, uygun fiyatlı konut yapımına verilen desteği neredeyse iki katına çıkarma planını duyuracak. Toplamda 100 milyar sterlini bulan altyapı yatırımlarıyla, geri kalmış bölgelerde “iş ve refah” yaratılacağı ifade ediliyor.

Ancak bu sermaye harcamaları artarken, bazı günlük kamu harcamalarında reel kesintilere gidilecek. Hazine’den sağlanan ek kaynağın büyük bölümü, NHS (Sağlık Hizmetleri) ve savunma harcamalarına yönlendirilecek.

The Times’a göre, hangi alanlar kazançlı çıkacak, hangileri kaybedecek?

Konut ve Belediyeler
Angela Rayner’ın bakanlığı, Hazine ile fon konusunda en son anlaşanlardan oldu ancak sosyal ve uygun fiyatlı konut yatırımı açısından “bir neslin en büyük artışı” olarak nitelendirilen bir bütçeyle çıktı. Yeni plana göre, önümüzdeki 10 yılda kamu fonlarıyla yeni sosyal konutlar inşa edilecek. 39 milyar sterlinlik bu yatırım, yılda yaklaşık 3,9 milyar sterline denk geliyor ve önceki hükümetin yılda 2,3 milyar sterlinlik Uygun Konutlar Programı’ndan oldukça fazla.

Rayner’a yakın kaynaklar, artan özel kira fiyatlarının yol açtığı yardım masraflarını azaltmak ve geçici barınma harcamalarını kısmak açısından bu planın uzun vadede hükümete para kazandıracağını savunuyor. Ancak iş gücü yetersizliği nedeniyle hükümet hedeflerine ulaşmakta zorluk yaşanabileceği kaygısı dile getiriliyor.

Sağlık
NHS, toplamda günlük harcamalarda en büyük payı alacak: Bütçesi 30 milyar sterlin artacak. Bu artış, Hazine’nin günlük harcama artışlarının yüzde 60’ını oluşturuyor. Ancak NHS yöneticileri, bu artışın bekleme sürelerinin azaltılması hedeflerini gerçekleştirmek için yeterli olmadığını söylüyor. Sağlık Bakanı Wes Streeting, yüzde 4 reel artış istemişti ancak yüzde 2,8 ile yetinmek zorunda kaldı. Altyapı bütçeleri ise reel anlamda sabit kalacak.

Hükümet, altyapı yatırımlarını ulaşım ve net sıfır hedeflerine yönlendirmeyi tercih etti. Ayrıca ABD Başkanı Trump’ın baskısıyla artan ilaç maliyetleri ve İngiltere’nin biyoteknoloji sektörü için daha fazla kaynak ayrılması gerektiği belirtiliyor. Ancak bu ihtiyaçlar için Hazine’den ek fon sağlanmadı.

Savunma
Silahlı kuvvetler, savunma harcamalarının 2027’ye kadar GSYH’nin yüzde 2,5’ine çıkarılması hedefi doğrultusunda bütçe artışı alacak. Bu artış, uluslararası yardım harcamalarında kesintiyle finanse edilecek. Savunma harcamaları mevcut seviyeden 6,4 milyar sterlin daha fazla olacak. Hükümet, şartlara göre bu oranı 2030’lara kadar yüzde 3’e çıkarmayı da değerlendiriyor. NATO toplantısı öncesinde bu artış Trump’ın baskılarına yanıt niteliğinde görülüyor.

Eğitim
2029’a kadar okullara yıllık 4,5 milyar sterlin ek kaynak sağlanacak. Bu bütçenin içinde öğretmen maaş zammı (615 milyon sterlin) ve ücretsiz yemek gibi daha önce açıklanan harcamalar da var. Ancak bu artışın büyük kısmı, yıllar içinde kademeli gerçekleşeceği için reel olarak yıllık yalnızca yüzde 0,4 artış anlamına geliyor.

Öğrenci nüfusunun düşmesi nedeniyle, öğrenci başına harcamada yüzde 3’lük bir artış bekleniyor. Polis harcamalarında da her yıl reel artış öngörülüyor, ancak bunun mevcut açıkları kapatıp kapatmayacağı belirsiz.

İçişleri Bakanlığı ve Polis
İçişleri Bakanı Yvette Cooper, nihai bütçe anlaşmasından memnun değil. Polis teşkilatının 2029’a kadar 13.000 yeni polis vaadinin gerçekleşmesi için daha fazla kaynağa ihtiyaç var. Polis şefleri, bütçedeki açığın “acı verici tercihlere” yol açacağını söyledi. Sınır Güvenliği Birimi, 1,2 milyar sterlinlik bütçesindeki olası kesintilerin ulusal güvenlik riskleri doğurabileceği uyarısında bulundu.

Enerji ve Net Sıfır
Ed Miliband’ın bakanlığı büyük kazananlardan biri oldu. 14 milyar sterlin yeni nükleer santral (Sizewell C) için, 2,5 milyar sterlin küçük modüler reaktörler için ve karbon yakalama yatırımları için fon ayrıldı. Hükümetin enerji tasarrufu planı olan “sıcak evler” projesine de 13,2 milyar sterlin ayrılması konusunda Miliband’ın baskısı sonuç verdi. Hedef: 2030’a kadar hane enerji faturalarını düşürmek.

Tarım
Brexit sonrası oluşturulan sürdürülebilir tarım sübvansiyonları kesilecek. 2024-26 için 5 milyar sterlinlik bütçe korunacak ancak 2026 sonrası büyük çiftlikler destek kapsamı dışına çıkacak. Bu durumun kırsal kesimde hoşnutsuzluk yaratması bekleniyor. Ayrıca çiftçilerin miras vergisi muafiyetinin azaltılması da tepkilere neden olmuştu.

Ulaşım
Kuzey İngiltere ve Midlands bölgesi için 15 milyar sterlinlik yerel ulaşım yatırımı yapılacak. Manchester ve Birmingham’da tramvay projeleri, Tyne and Wear metrosu ve Bristol çevresinde toplu taşıma sistemleri gündemde. Londra için büyük ulaşım projeleri öngörülmüyor; hükümet yatırımı başkentin dışına yönlendirmeyi amaçlıyor.

Bilim ve Teknoloji
Hükümet, bu parlamento dönemi sonunda bilim ve teknoloji sektörüne 86 milyar sterlin yatırım yapacak. Bu miktar ilaç geliştirme ve uzun ömürlü batarya araştırmaları gibi alanları kapsıyor. Yıllık harcama 2029-30 itibarıyla 22,5 milyar sterlin olacak; bu da yüzde 3 reel artış anlamına geliyor.

Adalet
Adalet Bakanı Shabana Mahmood, hapishaneler kriziyle başa çıkmak için hızlı hareket etti. Üç yeni hapishane için 4,7 milyar sterlin bütçe sağlandı. Ayrıca, şartlı tahliyeyi ihlal eden mahkûmların cezaevi dönüş süreleri 28 günle sınırlandırılacak. Bu önlemler, hapishanelerdeki kapasite yetersizliğini hafifletmeyi amaçlıyor.