Ünlü Sümela Manastırı

5 Temmuz 2013

İki keşişin imparatordan kaçıp, sığındığı 1250 metre yükseklikteki mağara, 4’üncü asırdan 14’üncü asra kadar değişik din adamlarının ellerinden bugünkü haline gelmiş. Ancak fresklerin yüzleri kazınmış.
Gelen adını yazmış, giden ismini ka­zımış. Yaz aylarında 5 bin kişi Sü­mela manastırına tırmanıyor.
Ve gezimizin son durağı Trab­zon. Şu günlerde camiye dönüşecek olan Ayasofya Kilisesi ve Ulu Önde­rimiz Mustafa Kemal Atatürk’ün sa­dece 2 gece kaldığı “ Atatürk Köşkü”.
 
Gezimizin son günü.
Akşama İstanbul’a dönece­ğiz. Erkenden kalkıp, Maçka’dan Sümela’ya doğru yola çıktık. Hepi­miz heyecanla fotoğraflarını gördü­ğümüz bu ünlü manastırı merakla bekliyoruz. Gezi boyunca gördüğümüz yeşil­liği, ormanı, nehir, çağlayan, ırmağı, çiçekleri yazmaktan usanmadım. Bugün de yine aynısını yazacağım. Bu sefer rehberimiz genç bir hanım, adı Özlem. Doğma büyüme Trabzon’lu. Bize dağlarda gördüğümüz mor çi­çekleri anlatıyor. Ağu gülü, orman gülü veya komar çiçeği dendiğini söylüyor. Nasıl güzeller, anlatmak olanaksız.
Arıların bu çiçeklerden yaptığı bala “ deli bal” dendiğini ve bazı­larında şok alerjik etki yaratarak, ölüme kadar yol açan rahatsızlık­lara yol açtığını söylüyor genç reh­berimiz. Deli gibi güzel çiçeklerin, “deli bal” a dönüşmesini yadırga­mıyoruz. Altındere Vadisi Milli Parkından geçiyoruz. Yine kıvrılarak yukarlara çıkıyoruz. Ve sonunda Sümela Ma­nastırı yazılı duraklama noktasına geliyoruz. Yolumuza buradan mi­nibüsle devam edip, manastır için 150-200 basamaklık yokuşu çıkıyo­ruz. Sabah saat 9. Ve bizden başka henüz ziyaretçi yok. Sümela’yı konakladığımız yerde uzaktan gördük. Merdivenler bitip, manastırın içine girince, o muhte­şem manastır yerine arkasını gö­rüyoruz. Asıl manastır o görünen yerin arkasında. Rehberimiz, Roma İmparator­luğu döneminde dini inanışlarını gizli yaşamak isteyen iki keşişin dağ, tepe yol alıp, bu geniş mağarayı bulunca burada yaşamaya karar verdiğini ve 385 yılında Sümela’nın inşasına başlandığını söylüyor. Bu manastırın başka isimleri de var. “Karadağın Bakiresi” veya “ Meryem Ana Manastırı”. Atinalı keşişler Aziz Barnabas ile Aziz Sophoroinos, aslında ayrı ayrı aynı rüyayı görürler. Meryem Ana’dır gördükleri rüyalarında. Kendilerinden, Karadağlar’da adına bir manastır yapmalarını istemektedir. İkisi de aynı rüyayı gördüklerini anlayınca, Gemi ile Atina’dan yola çıkarlar. Önce Trabzon’a, ardından Maçka’ya gelirler.Sonra dağlar, ne­hirler aşarak bu büyük kaya ovu­ğunu görürler. Kiliseyi buraya yap­maya karar verirler. Yıl 385’dir. Ve Maçka’nın ünlü taşlarıyla, yumurta akı kullanarak manastırı inşa et­meye başlarlar.
Kiliseden başlayan yapı, yıllar içinde manastıra dönüşür. Su ke­merleri ile sular aşağılardan dağa çıkartılır. Öğrenciler gelmeye başlayınca kalacak odalar, yemekhane inşa edi­lir. Nüfusun artışı ve ihtiyaca göre de yapı şekillenir. 385’de başlayan yapı 14’üncü asırda son şeklini alır. İnşaatı 10 asır süren manastırda 72 öğrenci odası, şarap mahzenleri bu­lunuyor.
Bu çeşit rivayet ve efsanelerin basit bir Hıristiyanlık gayreti ile ya­ratıldığı ve mütemadiyen tekrarla­narak adeta zorla kabul ettirildiği de söyleniyor. Meryem (Panaghia) adına ku­rulan bu manastırın, Yunan dili Grekçe Sumela adının esasını, kara, siyah, karanlık anlamlarına gelen Melas kelimesinden aldığı söylenir. Bu tesisin kurulduğu vadinin ve dağın koyu renginden dolayı mı ve­rildiği fikrinde olanlar da vardır.Sumela kelimesinin, buradaki Meryem ikonasının (tasviri) bir sı­fatı da olabileceği söyleniyor. Osmanlı İmparatorluğu döne­minde, Gümüşhane’den çıkartılan gümüşün vergisi manastıra gelir olarak verilir. Yavuz Sultan Selim, Trabzon valisi iken burada tedavi görür.
Son Trabzon Komnenos’ları da Sumela Manastırı’nı yeni ferman­lar ile zenginleştirip, vakıflarını tas­dik etmişler. Trabzon ve havalisi Türk idare­sine geçtikten sonra Osmanlı Sul­tanları, Aynaroz’da, Sina’da ve daha birçok manastırda da olduğu gibi Sumela’nın eski hak ve hukukunu dikkatle korumuşlar, hatta buraya imtiyazlar vermişler, bazı hediyeler de yollamışlar. Nitekim Sumela’da bulunan iki şamdan, Yavuz I. Selim (1512-1520)’ in bir hediyesi olarak biliniyordu.
Burada ayrıca Trabzon fatihi II.Mehmed’in de manastırın hak­larını tanıdığını bildiren bir fer­manı muhafaza ediliyordu. Burada Sultan II.Bayazıd, I.Selim, II.Selim, III.Murad, İbrahim, IV.Mehmed, II.Süleyman, Mustafa ve III.Ahmed tarafından verilmiş fermanlar bu­lunduğu da bildirilmektedir. 1923 yılında kadar Ortodoks Hristiyanların yaşadığı manastır, mübadele sırasında hediyeleri, ha­zinesi ile dağın arka yamacındaki Aziz Barbara kilisesine gömülerek Türkiye Cumhuriyetine teslim edi­lir. Kilisenin faaliyetleri durdurula­rak, müzeye dönüştürülür.