“İngiltere ekonomisi acil tedavi görmezse vereme doğru gidiyor”

17 Ekim 2022

Türk- İngiliz Ticaret ve Sanayi Odası eski yönetim kurulu üyesi, Accounting Direct Plus Ltd’den Enver Kannur ile İngiltere’deki ekonomik çalkantı ve sterlinin geleceğini konuştuk. Londra’da yaşayan Kıbrıs kökenli Kannur ile söyleşimiz şöyle:

• İngiltere’deki ekonomik calkantıyı siz nasıl değerlendiriyorsunuz?

Liz Truss kendisini seçenlerin gündemini gerçekleştirmek için başbakanlık koltuğuna oturdu. Yaptığı mini bütçe kesinlikle zenginleri daha zengin edecek nitelikte. Bu açıdan ‘zenginlerin başbakanı olarak geldi’ diyebiliriz. Her ne kadar “dışarıdan yatırımı çekmek ve ihracatı artırmak için” zenginlerden yüzde 45 yerine yüzde 40 vergi almayı amaçladığını belirtse de ülkedeki makro ekonomik dengeleri sarstı. Sonuçta eleştiriler karşısında geri adım attılar fakat bu hükümete güveni başından sarstı. Hükümetin vergi politikasında çalışanları da düşünmesi ve onların yaşam standartını da koruması gerekirdi. Truss’ın tek yanlı davranışı tepkilerin büyümesine neden oldu.

• Sterlinin düşmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bütün dünyada olduğu gibi ABD Merkez Bankası’nın faizleri artırması dolar karşısında sterlinin değerini de düşürdü. İngiltere hükümeti salgın zamanında kesenin ağzını açtı fakat bunları iç ve dış borçlarla yaptı. Hükümetin artan dış borçları kapatmak ve Brexit’ten olumsuz etkilenen dış ticaret oranlarını düzeltmek için gelirini artırması bekleniyordu.

Truss, tam tersini yaparak zenginlerden daha az vergi alacağını belirterek gelirini azaltacağını söyledi. Bu durumda dışarıdaki alacaklıların sterline olan güveninde keskin düşüş yaşandı. Sterlinin düşüşü Bank of England (İngiltere Merkez Bankası) açısından faiz artırımına zorlayıcı bir neden oldu. Sterlin ancak kendisine verilen faiz arttıkça değerlenecektir. Fakat bu da kredi borcu olan ev sahipleri ve tüketicileri çok kötü etkileyecektir. Ayrıca domino etkisiyle zorunlu tüketim maddelerinden kiralara her şey yükselecektir.

Ekonomik kriz, hayat pahalılığı, artan enerji fiyatlarıyla boğuşan halk, aylık “mortgage” ya da ”tüketici kredisi” faizlerini de katlananarak ödemek zorunda kalacaktır. Ayrıca hükümetin bütçede gelir artırıcı önlemlerini engelleyen bir başka olgu da Ukrayna savaşıdır. İngiltere’nin Ukrayna’ya ekonomik ve askeri desteği bütçede pek de konuşulmayan bir kara deliktir. Bunun faturasını da zaten omuzlarındaki yükü taşımakta zorlanan halk ödemektedir.

• İşçiler bu duruma “Yetti artık!” diyerek grevle karşılık veriyor…

Haklılar. Hükümet kendisini bir açmaza soktu. Enflasyon artarken ücretleri düşük tutmaya çalışıyor. Gerekçeleri de enflasyon daha çok artmasın, faizler artmasın… İşçiler de bu krizin faturasını yalnız ödemek istememekle haklılar. Grevler ülke çapında yayıldı. İşsizliğin yüzde 3’lere düştüğünü varsayarsak hükümetin elinin altında ucuz işgücü deposu, grev kırıcıların kalmadığını da söyleyebiliriz. Bir grevin başarılı olması diğerlerine emsal teşkil ederek ulusal bazda ücret artışına neden olacaktır. Fakat kriz kısır döngünün devam etmesiyle sürecektir. Tabii ki grevle çoğu sorun çözülmüyor, bana göre grev en son çare olmalı.

Başbakanlık yarışında Truss’ın rakibi eski Maliye Bakanı Sunak, olacakları önceden söylemişti. Bana göre son 10 yılın en iyi maliye bakanıydı. Ekonomi onun maliye bakanlığı döneminde bir şekilde yola girmişti fakat yine raydan çıktı.

• Sterlin dolar karşısında değer yitirmeyi sürdürür mü?

Kısa dönemde sürer diye düşünüyorum. ABD bir noktadan sonra doların daha da değerlenmesini istemez. Çünkü ihracatı azalır ve turist kaybeder. İngiltere Merkez Bankası da sterlinin düşmesine izin vermez, faizleri artırır. Zaten açıklamalar da bu yönde.

• Toplum üyelerine faiz artışına karşın “mortgage”lerini “fixed faiz” yapmalarını önerir misin?

(Gülerek) Kaldımı ki? Pek çok banka şu an “mortgage” vermeyi durdurdu. Ben şahsen fixed faiz bulursam 3 yıllık anlaşma yapmaktan çekinmem. Üç ay önce belki ama şimdi bulmak çok zor.

• Ekonomideki en kötü senaryo ne olabilir?

Bank of England önümüzdeki bir kaç ay içinde faizleri yüzde 4’e çıkarırsa, faizlerin 6 ayda 8 kat artması anlamına gelir ve bu da ekonomik dengeleri bozar gerçekten.

• İngiltere ekonomisini özetle zatürre diye tanımlayabilir miyiz?

(Gülerek) Denilebilir. İngiltere ekonomisi şimdi zatürre ama acil tedavi görmezse vereme doğru gidiyor.