3-12 yaş arası çocuklarda öğrenme isteğini arttırmak

20 Eylül 2013

Sınıfta sürekli parmağı havada olan, bir şey yapılması istendiğinde ilk harekete geçen, ‘kim bunu yap­mak ister?’ dendiğinde her zaman gönüllü olan çocuklar vardır. Onla­rın yaşama ve öğrenme sevinci sa­dece öğretmenlerinin ve velilerin iş­lerini kolaylaştırmakla kalmaz, ço­cuğun yaşıtlarına göre normal ve normalden daha hızlı gelişim gös­termesine de neden olur. Bu yön­leriyle çocuğun iç motivasyonun yüksek olması yetişkin tarafından tercih edilir.
Ancak her çocuk aynı değildir.
Bazı çocuklar yeni bir durumla karşılaştıklarında merak edip ilgi­lenmektense kaçmayı tercih eder­ler, yapmamak veya öğrenmemek için direnç gösterirler. Bu çocuk­ların öğretmenleri ve ebeveynleri içinse işler oldukça zordur ve en önemlisi bu çocukların gelişim hızları da motivasyon seviyelerine bağlı olarak yavaştır. Bu çocuklar adeta öğrenmek istemezler, uğraş­mak istemezler, kendilerince her türlü zor işten kaçarlar. Böyle bir durumda ne yapacağız? “Bu çocuk böyle,” deyip onunla ilgilenmemeli miyiz? Yoksa mutlaka onları da mo­tive etmenin bir yolu vardır, diye­rek, buna uygun tutum mu geliştir­meliyiz? Eğer motivasyonu düşük çocuğun öğretmenlerinin ve ailele­rinin de motivasyon seviyeleri dü­şük değilse mutlaka bu durumla mücadele için uygun yollar bulu­nacaktır.
İç motivasyon: İlk yıllarda daha yoğun!
Çocukların iç motivasyon sevi­yeleri çoğunlukla hayatlarının ilk yılında oldukça yüksek düzeydedir ancak bazı yanlış tutumlar onların merak etme, yeni durumlarla ya­kından ilgilenme isteklerini engel­ler. Bu engelleme çoğunlukla ço­cuğu tehlikelerden korumak adına yapılıyor. “Düşmesin, yaralanma­sın, hastalanmasın, üşütmesin, bir yerini kesmesin, aman yanmasın,” derken çok miktarda durdurma ve engelleme ile karşılaşan bazı ço­cuklar durmayı öğreniyorlar. Ço­cuk nelerin onun için tehlikeli ne­lerin onun için tehlikesiz olduğunu ayırt edemediği için bu öğrenmeyi pek çok duruma genelliyor. Bu öğ­retiyle hareket eden çocuk bir süre sonra anne-babasının “Hadi ilgilen­sene,” dediği şeylerle de ilgilenmi­yor. Bu defa da ebeveyn tersine bir çabayla çocuğun merak ve harekete geçme isteğini arttırmaya çalışıyor. İlk yıllarda çocuğun deneyimlerini durdurmak yerine onların masum merak ve ilgilerine sağlıklı yön ve­rebilmek sanırım yapılması gereken ilk yaklaşım olacaktır. Sıcak çay bar­dağına dokunmak isteyen çocuğa bardağın sıcaklığını kontrollü bir ortamda dokunmasına izin vere­rek göstermek gibi hem güvenli hem de öğretici ortamlar hazırla­mak önemlidir.
Daha sonraki yıllarda çocuğun iç motivasyonunu yüksek tutmak için aşağıdaki başlıklara uygun yakla­şımları benimsemek anne babalara ve eğitimcilere yardımcı olacaktır:
1. Hedef oluşturmak: Motivas­yon, ister kişinin içinden gelsin, is­ter kişinin dışındaki güçlerle oluş­sun, her zaman ulaşılmak istenen bir hedef gerektirir. Bu hedefe ulaş­mak için harekete geçeriz. Eğer he­def yoksa motivasyondan bahsede­meyiz.
Hedefe giden yolu bir dağın zir­vesine çıkmaya benzetirsek, zir­veye giden yolun başlangıcında sa­dece motivasyon vardır, zirvede ise ulaşmayı istediğimiz hedef vardır. Hedef, dakikada 100 kelime okumak da olabilir, mimar olmak da olabi­lir. Hedef ne olursa olsun, hedefe giden her yolda gerekli olan bazı zorluklar ve zorlukların üstesin­den gelmeyi kolaylaştıran adımlar ve beceriler bulunur. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz. Sabır, sebat­karlık, odaklanma, bilgi birikimini arttırmak için araştırma yapma, ki­tap okuma, uzmanların görüşlerini alma, ara ara sınamalardan geçme, geri bildirimlerle kendini değerlen­dirme, eksik olan yönleri tamamla­yarak yola devam etme. Bu adım­ları tamamlayan herkes mutlaka he­deflerine ulaşacaktır. “Önemli olan hedeflerin varlığıdır” sözünün, her koşulda gerçeği yansıtmadığını dü­şünebilirsiniz. Çünkü herkes hedef­lerine ulaşamaz. Eğer hedefe giden zorlu yolda çocuğa gerekli destek verilmezse çocuğun yolunu kay­bedeceği gerçeği açıktır. Çocuğun hedefe giden yolda kaybolmaması için çevresinde bulunanların ona güvenmeleri, cesaretlendirmeleri, tıkandığı yerde doğru yolu gös­terme anlamında yönlendirici ol­maları gerekir. Bu, başlangıçta var olan motivasyonun sonuna kadar sürmesini sağlar. Çocuğun kendine olan güvenini arttırır.
2. Çocuğun yapabileceğine inanmak: Eğer çocuğun çevresin­deki onun kişiler bir konuda başa­rılı olabileceğine yada onun bir işi yapabileceğine inanmıyorlarsa, ço­cuk gerçekten de başaramayacak­tır. Çocuklar kendilerine güvenilen ortamlarda rahatlarlar ve çaba gös­terirler.
3. Başarıyı yaşatmak: Her ço­cuğun bazı şeyleri iyi yaptığını bil­meye ve başarıyı yaşamaya ihtiyacı vardır. Başardığını gören çocuk, bir sonraki sefer yeniden deneme yap­mak için heyecanlanır, yeniden bu duygu için uğraş verir.
4. Çocuğu tanımak: Çocuğun özellikleri ve onun yaşındaki çocuk­ların genel gelişim özellikleri hak­kında bilgi sahibi olmazsak yapa­bileceklerinden çok daha fazlasını bekleyebiliriz. Beklentiyi gerçekleş­tiremeyen çocuğun hem özgüveni zedelenir hem de motivasyonu dü­şer.
5. Pozitif düşünme becerisini kazandırabilmek: Olumlu dü­şünme becerisi çocuklara öğretile­bilir. Karamsarlık herhangi bir gi­rişimin başarısızlıkla sonuçlanma­sına sebep olabilir. Pozitif düşünme becerisi yetişkinlerin model olma­sıyla verilebilir.
6. Sorun çözme becerisini ka­zandırmak: Sorunlar karşısında her zaman alternatif çözümler vardır. Ancak sorunlar karşısında değişik çözümleri bulamayan ço­cuklar çaresizlik duyguları ile en­gellenirler.
7. Model olmak: Çocuktan bek­lenen her davranışın anne-babalar tarafından ortaya konuyor olması önemlidir. Çocuklar, yetişkinleri gözlemleyerek de öğrenirler. Ço­ğunlukla isteksiz, çaba gösterme­yen, kendini yormayan anne-baba­larını gören çocuklar bu davranış kalıbını benimserler.
8. Cesaret vermek: Çocuğu fazla­sıyla korumak, onun mücadele be­cerisini köreltir. Çocuk, üstesinden gelebileceği şeylerde bile harekete geçmez ve başkalarının yardımını ister. Bir süre sonra gerçekten çö­zümsüz kalmaya başlar.
9. Var olan motivasyonu ko­ruyabilmek: Bazı durumlarda ço­cukların motivasyonları çok yük­sektir; ancak yetişkinlerin engel­lemeleri nedeniyle motivasyonları düşer. Yetişkinler genellikleev or­tamının düzeni bozulduğun da, ço­cuğun ödevleri aksadığında, onun ilgi alanını engelleyebilirler. Böyle bir durumda uygun tedbirleri ala­rak çocuğun ilgi duyduğu faaliyeti yapmasına olanak tanımak gerekir.
10. Çocukla işbirliği yaparak adım adım ilerlemek: Bazen ço­cuğu bir konuda ikna edebilmek, beklentiye uygun davranışı ortaya koyabilmesi için dirençlerinin kı­rılması gerekir, böyle durumlarda anne-babalar çocukları ile işbirliği yapıp bir süre onlarla birlikte hare­ket etmelidirler.`