Louis Fishman; İsrail’in artık Türkiye’ye ihtiyacı yok

1 Mayıs 2018

Londra merkezli Türkiye Araştırmalar Merkezi (Centre for Turkey Studies – CEFTUS) tarafından organize edilen bir toplantıda Türkiye-İsrail uzmanı Profesör Louis Fishman iki ülke arasındaki ilişkileri geçmişten günümüze değerlendirdi.

Britanya Parlamentosu’nun 9 nu­maralı komite salonunda gerçek­leşen programın ev sahipliğini İşçi Partili Milletvekili Mohammed Salih yaparken Orta Doğu analisti Jonat­han Friedman da toplantının mode­ratörlüğünü üstlendi.

Konuşmasında Türkiye-İsrail iliş­kilerini 1900’lerden itibaren krono­lojik olarak değerlendiren Fishman ilişkilerin 1948’den ve hatta Balfour Deklarasyonu’ndan daha önce başla­dığı zira Zionistlerin İstanbul’da eği­tim aldıklarını söyledi. İsrail’in kuru­cusu, ilk Başbakanı ve Osmanlı Türk­çesi bilen Ben Gurion’ın İstanbul’da eğitim aldığını belirten Fishman Ad­nan Menderes’in de İsrail ile ilk resmi ilişkileri başlatan Türkiye Başbakanı olduğunu ekledi. 1950’de Türkiye’nin İsrail ile dostluk futbol maçı yaptı­ğını hatırlatan Fishman Türkiye’nin bölgede İsrail’i devlet olarak tanıyan ilk Müslüman ülke olduğunu ekledi. O dönemde İsrail- Türkiye ilişkileri­nin o kadar iyi olduğunu söyleyen Fishman Bağdat Paktı’nın bozulma­sından endişe eden ABD tarafından Türkiye’nin daha göze çarpmayan ilişkiler kurması için uyarıldığını da vurguladı.

Fishman diğer yandan 1970’ler itibariyle İsrail’in Türkiye’nin iç iş­lerini de etkiler hale geldiğini zira 1970’lerde İsrail’i Amerikan projesi olarak gören ve Filistin Kurtuluş Ör­gütü ile yakın ilişkileri olan anti-em­peryalist solcu grupların ortaya çık­tığını söyledi. Aynı dönemde Nec­mettin Erbakan’ın da dahil olduğu İslamcı siyasi grupların da güçlen­meye başladığını belirten Fishman İsrail’in bir iç siyaset malzemesi ha­line geldiğini, 1971’de İsrail’in İstan­bul Başkonsolusu Efraim Elrom’un öldürüldüğünü ve antisemitizm yani Musevi karşıtlığı’nın arttığını söyledi.

1980 darbesi ile Türkiye-İsrail ilişkilerinin beklemeye alındığını ama 1990’larla birlikte askeri tatbi­katlar dahil daha aktif hale geldiğini söyleyen Prof Fishman Türkiye’nin PKK ile savaşında İsrail’den si­lah aldığını söyledi. Ayrıca o dö­nemde Türkiye’nin Ermenilere karşı ABD’deki İsrail lobisinden yararlan­dığını da hatırlatan Fishman İsrail’in Türkiye’nin iç ve dış ilişkilerinde bir şekilde aktif olduğunu söyledi. 1997 Post-modern darbesinin İsrail’le de ilişkili olduğunu iddia eden Fishman darbe sonrası İsrail’in Türkiye iç iş­lerine dahil olduklarından pişmanlık duyduklarını söyledi.

“İki ülke arasındaki turizm ve İs­raillerin İstanbul ve Ankara’da aske­riye, sanat ve üniversitelerde daha yoğun bir şekilde katılımda bulun­masıyla gelişen ilişkiler, 1999 İzmit depreminde arama kurtarma yar­dımı sağlayan İsrail’e Türk toplu­munun daha sıcak bakmaya başla­masına neden oldu” şeklinde konu­şan Fishman bunun 2002’de Jenin kampındaki İsrail ordusu tarafından yapılan katliam ile değişmeye başla­dığını söyledi.

Toplumsal ve siyasi açıdan AK Parti döneminde İsrail ile ilişkiler in kötüleştiğini söyleyen Fishman di­ğer yandan ekonomik ve ticari iliş­kilerin aksi yönde iyileştiğini ve art­tığını sözlerine ekledi. Türkiye ve İs­rail ekonomik ilişkilerinin 2009’daki Mavi Marmara döneminde bile et­kilenmediğini söyleyen Fishman iki ülke arasındaki ihracatın arttığını ve Ürdün ve Suudi Arabistan’a ihracat için Haifa limanı’nın kullanıldığını be­lirtti. Türk Havayolları’nın Tel Aviv’e günde neredeyse altı seferi olduğunu ve İsraillilerin İstanbul’a sıkça gelip başka ülkelere gittiklerini dile getiren Fishman siyasi söylemlerin aslında ekonomik alanda bir etkisi olmadı­ğını ve iki ülkenin daha da yakınlaş­tığını söyledi.

Davos’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çıkışı gibi çeşitli krizle­rin yaşanmasına rağmen Erdoğan’ın 2016’da Suudi Arabistan ziyaretin­den dönerken bölgede İsrail’in Tür­kiye gibi bir ülkeye ihtiyacı var ve kabul edelim ki Türkiye’nin de İsrail’e ihtiyacı var demesini alıntılayan Pro­fesör Fishman aslında artık İsrail’in Türkiye’ye ihtiyacı olmadığını fakat Türkiye’nin İsrail’e ihtiyacı olduğunu söyledi. Fishman’a göre uzunca bir süredir stabil olmayan Türkiye’nin Arap Baharı ile birlikte bölgede iz­lediği yanlış politikalarla Türkiye ar­tık Arap ülkeleri ve İsrail arasında bir arabulucu olmadığını gösterdi. Fish­man ayrıca Türkiye’nin bölgede Filis­tinlileri savunan tek ülke olduğunu fa­kat Türkiye’nin söylemlerinin işleme geçemediğini İsrail’in koşullarını ka­bul etmek durumunda kaldıklarını söyledi. Fishman 2009 Mavi Marmara krizinden sonra İsrail’in özür dileme­sinin ardından Türkiye’nin özürün yanı sıra Gaza’nın bloğunun kaldı­rılmasını istediğini ya da Gaza’da yatırım yapmak, elektrik santralleri yapmak istediğini fakat bunların hiç birini gerçekleştiremediğini söyledi.

Uzun yıllar boyunca vakti İstanbul – Tel Aviv -New York şehirleri ara­sında geçen Profesör Fishman şim­dilerde New York Üniversitesi Bro­oklyn Koleji’nde Modern Orta Doğu profesörlüğü yapıyor. Sabancı, Bah­çeşehir ve Okan Üniversitelerinde de ders vermiş olan Fishman Tür­kiye ve Israil ilişkileri üzerine son Osmanlı döneminden başlayarak yayınladığı kitap ve makaleleri ile tanınıyor.