Hayat pahalılığına faizli önlem! 13 yılın zirvesi

20 Haziran 2022

İngiltere Merkez Bankası (BoE), faizleri son altı ayda üst üste beşinci kez yükselterek yüzde 1,25 seviyesine çıkardı.

Rekor düzeydeki akaryakıt ve enerji fiyatları nedeniyle her geçen gün giderek artan hayat pahalılığını yavaşlatmak için faiz artışlarına devam eden BoE, bu durumun yıl sonuna kadar devam etmesini bekliyor.

Enflasyon oranı şu anda yüzde 9 ile son 40 yılın en yüksek seviyesinde ve Merkez Bankası, bu oranın yıl içerisinde yüzde 11’i geçebileceği konusunda uyarılarda bulunuyor.

Enerji fiyatlarının ekim ayında hayat pahalılığını daha da körüklemesini bekleyen BoE, enflasyon baskılarının devam etmesi halinde buna “etkin bir şekilde” müdahale edileceğini açıkladı.

Bazı ekonomi uzmanları, Merkez Bankası’nın politika faizini yüzde 3 seviyesine kadar çıkarması gerekebileceğini ifade ediyor.

BBC tarafından yayınlanan haberde, faiz artışının, artan fiyatları kontrol etmenin yollarından biri olduğu belirtiliyor.

Faizler artınca borçlanma masrafları da artmış oluyor ve bu da insanları daha az harcamaya yönlendiriyor. Yüksek faiz oranları aynı zamanda insanları daha fazla birikim yapmaya da teşvik ediyor

Politika faizinde son olarak yapılan artış, mevcut mortgage ve kredi anlaşmalarını da etkileyecek. Artış sonrasında, normal bir “tracker mortgage” anlaşması bulunan birinin aylık ödemelerinin yaklaşık 25 sterlin yükselmesi bekleniyor.

Standart değişken faizli mortgage anlaşmalarındaki aylık ödemelerin ise ortalama 16 sterlin artacağı tahmin ediliyor. BoE, politika faizindeki artış serisine Aralık 2021’de başladı ve o dönemden bu yana aylık mortgage ödemelerinde ciddi artışlar meydana geldi.

“Tracker mortgage” ödemeleri, Aralık 2021 öncesine kıyasla 115 sterlin artış gösterdi. Değişken faizli mortgage anlaşmaları için yapılan aylık ödemelerde ise artış miktarı 73 sterlin olarak görülüyor.

Buna rağmen, mortgage anlaşması bulunan kişilerin yaklaşık dörtte üçü sabit faizli anlaşmalarda olduğu için, bu faiz artışlarından hemen etkilenmediler.

Yapılan artışlar, ülke genelindeki işletmeleri de büyük oranda etkiliyor. İşletmeler, borçlanma masraflarının arttırılmasıyla birlikte müşterilerin harcamalarının kısıtlanacağını söylüyor.

İngiltere Merkez Bankası’nın Para Politikası Kurulu tarafından geçen hafta alınan kararla birlikte, politika faizi son 13 yılın zirvesine çıkmış oldu.

Kurulun dokuz üyesinden altısı faizlerin yüzde 1,25’e çıkması için oy kullanırken, geri kalan üç üye de faizlerin daha da arttırılarak 1,50’ye çıkmasını istedi.

Maliye Bakanı Rishi Sunak’a mektup yazan İngiltere Merkez Bankası Başkanı Andrew Bailey, enflasyonun büyük oranda enerji ve tarım ürünlerindeki fiyat artışları gibi küresel sorunlara bağlı olduğunu söyledi.

Bunun yanında enflasyonun artmasını sağlayan yurt içi faktörler de bulunduğunu söyleyen Bailey, bunlar için de iş piyasasındaki sıkışıklık ve hizmet sektöründeki fiyat artışları örnek gösterdi.

Ayrıca, Birleşik Krallık’taki enflasyonun hem Euro Bölgesi hem de ABD’den daha yüksek olduğuna da dikkat çekildi.

Faiz artışı halk için ne anlama geliyor ?

Mortgage

Faizlerde yapılan artış, ilk etapta “tracker mortgage” gibi Merkez Bankası’nın politika faizine bağlı olan anlaşmaları ve kısa dönemli anlaşma süreleri sona eren kişileri etkileyecek. “Tracker mortgage” anlaşmaları, doğrudan politika faizini takip edecek.

Bu anlaşmalardaki aylık ödemelerin önümüzdeki aydan itibaren artması bekleniyor. Örnek olarak, şu anda yüzde 2,25 faizli bir “tracker mortgage” anlaşmasının faiz oranı yüzde 2,50’ye çıkacak. Standart değişken faizli anlaşmalarda ise durum bu kadar net değil. Faizlerdeki yapılacak değişiklikler borç veren kurumun takdirine kalmış durumda.

Ülkedeki mortgage anlaşmalarının büyük bir kısmıysa sabit faizli anlaşmalar. Bu anlaşmalarda faizler hemen değişmeyecek ama anlaşma süreleri dolunca yeni bir anlaşma yapmak için daha fazla ücret ödemek gerekebilir. Kişisel krediler ve kredi kartları Kişisel kredilerin çoğu sabit faizli olarak alınıyor.

Kredi kartı faizleri ise değişkenlik gösteriyor ama tamamen BoE’nin politika faizine bağlı olmayabiliyor. Bu da kredi kartı faizlerinin otomatik olarak artmayacağı anlamına geliyor.

Buna rağmen, kredi kartı faizleri halihazırda son birkaç aydır artış göstermekteydi. Online karşılaştırma sitesi Freedom Finance’a göre, yeni alınacak kredilerde de faizler artış göstermeye devam ediyor.

Verilere göre, 10 bin sterlinlik bir kredi için belirlenen ortalama faiz oranı mayıs ayında yüzde 4,06’ya ulaştı. Bu, Eylül 2016’dan bu yana görülen en yüksek oran.

Ev fiyatları

Konut piyasası ucuz mortgage anlaşmalarıyla hareketlendirildiği için, borçlanma masraflarındaki artışların piyasayı etkileme ihtimali yüksek. Borç veren kurumların katı kuralları nedeniyle yeni mortgage almak isteyenlerin borçlanabileceği rakam azalabilir. Uzmanlar, bu durumun konut piyasası açısından zorlu bir sürecin başlangıcı olabileceğini söylüyor. Piyasanın halihazırda yavaşlama belirtileri gösterdiği belirtiliyor.

Birikimler

Politika faizlerinin yıllarca düşürülmesi ve 2020’de de tüm zamanların en düşük seviyesi olan yüzde 0,1’e indirilmesinin kaybedenleri birikim yapanlar olmuştu. Politika faizinde yapılan seri artışlar sonrasında, birikim hesabı sunan kurumlar, sunulan faizleri de yükseltti. Buna rağmen, sunulan artışlar BoE’nin yaptığı artışların gerisinde kalmış durumda.