Rachel Reeves, bütçe açığını kapatmak için engellilere araç sağlayan Motability programında kesinti planlıyor

18 Ekim 2025

 

İngiltere Maliye Bakanı Rachel Reeves, bütçe açığını kapatmak için engellilere araç desteği sağlayan Motability (araç kiralama) programındaki vergi muafiyetlerini kaldırmayı değerlendiriyor. Plan, engelli bireylerin yaşam maliyetlerini artırabileceği gerekçesiyle tepki topladı.

Refah sisteminde kesinti sinyali

Maliye Bakanı Rachel Reeves, gelecek ay açıklanacak bütçe öncesinde yaptığı açıklamada, refah harcamalarının kesintisiz kalamayacağını belirterek sosyal yardım sisteminde reform sinyali verdi.

Channel 4 News’e konuşan Reeves, “Refah sistemine dokunmadan bu parlamento dönemini tamamlayamayız. Hiçbir şey yapmadan geçemeyiz. Reformu doğru biçimde yapmalı ve toplumu yanımıza almalıyız,” dedi.

Hükümet, bu yılın başlarında engelli yardımlarında planlanan kesintileri, İşçi Partisi milletvekillerinin tepkisi üzerine geri çekmişti. Ancak Nisan 2026’dan itibaren evrensel kredi (Universal Credit) sistemindeki sağlık destek ödemelerinde kısıntıya gidilmesi planlanıyor.

Motability programındaki vergi muafiyetleri gündemde

Hazine kaynaklarına göre, hükümet şimdi de engellilerin otomobil sahibi olmasını kolaylaştıran Motability programına sağlanan vergi muafiyetlerini kaldırmayı değerlendiriyor.

Mevcut sistemde engelli kişiler, devlet destekli Motability araçlarında KDV (VAT) ve sigorta prim vergisinden (Insurance Premium Tax) muaf tutuluyor. Yeni öneriye göre, bu muafiyetler kaldırılarak Hazine’ye yaklaşık 1 milyar sterlin ek gelir sağlanabileceği öngörülüyor.

Kaynaklar, programın kapsamını daraltmanın şu an için olasılık dışı olduğunu ancak KDV ve sigorta prim muafiyetlerinin kaldırılmasının daha güçlü bir seçenek olarak değerlendirildiğini belirtti.

Ayrıca, BMW ve Mercedes gibi lüks otomobil markalarının programdan çıkarılması da gündemde. Motability filosundaki 800 bin aracın yalnızca 40 bini (%5) bu premium markalardan oluşuyor.

KDV ve sigorta primlerinin geri getirilmesi, daha fazla engelli bireyin araçları için peşinat ödemek zorunda kalmasına neden olabilir.
Yapılan tahminler, bu düzenlemenin potansiyel olarak 1,2 milyar sterlin gelir yaratabileceğini öne sürüyor, ancak yetkililer bu tutarın fiilen daha düşük olabileceğini belirtiyor.

Engelli örgütlerinden sert tepki: “Ek maliyet yükü kabul edilemez”

Engelli hakları savunucuları, hükümeti “yanlış hedef” belirlemekle suçladı. Scope yardım kuruluşunun Strateji Direktörü James Taylor, planın engellilere ek maliyet yükü getireceğini söyledi:

“Motability, engelli bireylerin yaşamlarını sürdürebilmeleri için en maliyet-etkin çözümlerden biridir. Bu araçlar, çoğu zaman özel ekipman, bakıcı ve tıbbi cihaz taşımak için gereklidir. Engelli olmak zaten pahalı. Enerji ve yaşam maliyetleri yüksek seyrediyor. Hükümet, engellilerin yaşam giderlerini artıracak bir adım atmamalı. Bu tür kesintiler, insanları hem izole eder hem de iş yaşamından uzaklaştırır.”

Transport for All adlı engelli topluluğu örgütünün eş genel direktörü Emma Vogelmann ise şöyle konuştu:

“Birçok engelli kişi için toplu taşıma hâlâ erişilebilir değil. Bozuk kaldırımlar, yetersiz otobüs hatları ve kalabalık istasyonlar nedeniyle kamusal ulaşım kullanılamaz halde. Motability aracı, çalışmayı, alışverişi, çocuklarımızı okula götürmeyi mümkün kılıyor. Bu programın daraltılması, bizi günlük yaşamdan koparır. Maliye Bakanı gerçekten özgürlüğümüzü mü elimizden almak istiyor?”

Muhalefet ve parti içi tepkiler

Muhafazakâr Parti’nin Gölge Çalışma ve Emeklilik Bakanı Helen Whately, Reeves’in planını destekledi:

“Maliye Bakanı, aslında bizim politikalarımızı takip ediyor. Motability, yalnızca ciddi engellilik durumları için olmalı. Düşük düzeyde ruhsal rahatsızlıklar veya hafif nöroçeşitlilik (örneğin hafif depresyon veya ADHD) yaşayan kişilerin ücretsiz araç almalarını sona erdirmeliyiz. Ayrıca, vergi mükelleflerinin lüks araçları finanse etmesini de durdurmalıyız.”

İşçi Partisi Milletvekili Rachael Maskell ise planı eleştirerek, “Engellilerle birlikte tasarlanan, kanıta dayalı bir politika oluşturulmalı. Rastgele yapılan kesintiler uzun vadede daha pahalıya mal olur,” dedi.

Reeves’in bütçesi öncesi baskı artıyor

Reeves’in, 26 Kasım bütçesinde büyüme tahminlerindeki düşüşü dengelemek için vergi artışları ve harcama kesintilerini açıklaması bekleniyor.

Bütçe Sorumluluğu Ofisi (OBR), yaz aylarında yaptığı analizde kamu maliyesinin daha önce tahmin edilenden 10 ila 20 milyar sterlin daha zayıf göründüğünü bildirmişti. Bu durum, Reeves’in refah reformlarını yeniden gündeme almasına neden oldu.

Mali Çalışmalar Enstitüsü (IFS), Maliye Bakanı’nın üçlü emeklilik garantisini gözden geçirebileceğini, sağlık ve engellilik yardımlarında yeni kısıtlamalar ile özel eğitim harcamalarının büyümesini sınırlama seçeneklerini değerlendirebileceğini bildirdi.

Hazine: “Yorum yapmıyoruz”

Hazine sözcüsü, konuyla ilgili olarak,

“Mali kararlarla ilgili spekülasyonlara, bütçe açıklamaları dışında yorum yapmıyoruz,” açıklamasını yaptı.

Reeves, mevcut refah sisteminin sürdürülemez olduğunu ve bazı durumlarda çalışmayı caydırdığını düşündüğünü açıkça dile getirmişti. Ancak, Motability programına yönelik kesintilerin, hükümetin engelli hakları konusundaki duruşunu yeniden tartışmaya açması bekleniyor.