31 Mart 2024
Duncan Smith, 15,000 kişiyle yapılan MRP anketinin Sunak’ın koltuğunu bile riske attığını ve bunun gerçek bir halk öfkesi olduğunu söylüyor..
Rishi Sunak’ın Paskalya mesajı, umut, yeniden doğuş ve yenilenme mevsimi olan baharın başlangıcını selamlıyordu. Zarar verici birkaç haftanın ardından gelen bu mesajda Sunak “durup düşünme fırsatını” memnuniyetle karşıladı. Ancak genel seçimlere doğru hızla ilerlerken, yeni bir mega anket, partisinin seçim şansını yeniden canlandırabileceğine dair çok az umut veriyor.
Sandalye bazında yapılan analiz, Muhafazakârların beklentilerinin rekor düzeyde düşük olduğunu ve 100’den az sandalye kazanarak en kötü seçim sonucunu alma yolunda ilerlediklerini gösteriyor. İşçi Partisi 468 sandalye kazanarak Sir Keir Starmer’ın partisine 286 sandalyelik büyük bir çoğunluk sağlayacak.
The Times Gazetesi’nin yer verdiği, Best for Britain adına Survation tarafından gerçekleştirilen 15,000 kişilik MRP anketine göre; İşçi Partisi oyların yüzde 45’ini alarak Muhafazakârlara 19 puan fark atıyor ve bu oran kampanya grubunun geçen yılın sonunda yaptığı bir önceki ankete göre üç puan artmış durumda. Muhafazakârlar, İskoçya ve Galler’de hiç sandalye kazanamadan sadece 98 sandalye kazanma yolunda ilerliyor. Ankette kararsız seçmenler hesaba katılmadı ancak sorulanların yaklaşık yüzde 15’ini temsil ediyor ki bu da çoğu anketin alt sınırında yer alıyor. Muhafazakarlar umutlarını, ülke nihayet sandık başına gittiğinde kazanmaya bağlıyor.
Tahminler, Başbakanın kendi seçim bölgesi olan yeni Richmond & Northallerton’ı 2,5 puandan daha az bir farkla İşçi Partisi’ne kaybetme riskiyle karşı karşıya olduğunu gösteriyor. Maliye Bakanı Jeremy Hunt’ın yeni seçim bölgesi Godalming & Ash’te Liberal Demokratlara karşı bir puanlık bir üstünlüğü bulunuyor.
Anket, Başbakanı devirmeyi planlayanların çabalarını yeniden alevlendirecek. Eski Brexit Bakanı ve Sunak’ı sert bir dille eleştiren Lord Frost, rakamların Muhafazakar Parti’nin karşı karşıya olduğu “umutsuz durumu” gösterdiğini kaydederek, “Anketler zaman içinde iyiye değil kötüye gidiyor. Muhafazakâr Parti, mevcut politikalarının çok sayıda seçmenimizi yabancılaştırdığı gerçeğiyle yüzleşmelidir. Bunu ancak, Brexit’le birlikte insanların oy verdiği ülkenin yönetilme biçimindeki değişikliği sağlamak için doğru Muhafazakâr politikalara geçiş değiştirebilir. Henüz çok geç değil ama zaman daralıyor”dedi.
Sunak’ın yardımcıları, tahmin edildiği gibi Muhafazakârların küçük düşürücü bir hezimete uğraması halinde yerel seçimlerden sonra bir liderlik mücadelesiyle karşı karşıya kalabileceğinden korkuyor. Sunak’ın en yakın danışmanlarından bazıları, pozisyonunun savunulamaz hale gelebileceği korkusuyla yaz aylarında bir genel seçim yapmaya çağırıyor.
No 10’un eski danışmanı Dominic Cummings geçen hafta yazdığı bir blog yazısında Westminster’ın “Mayıs ayındaki felaket seçimlerin ardından yeterli sayıda Muhafazakârın güvensizlik oyu vermesi ve Sunak’ın istifa etmesi ihtimalini hafife aldığını” yazdı.
Muhafazakar Parti’nin eski lideri Sir Iain Duncan Smith, Times Radio’ya verdiği demeçte, “Bu tamamen hükümete duyulan gerçek bir öfkeyle ilgili. Bunu tamamen anlayabiliyorum. Hükümetin düzeltmesi gereken şeyler var. Enflasyonu düşürmek, faiz oranlarını düşürmek, vergileri düşürmek. Ruanda uçuşlarını başlatın… İnsanların daha iyi durumda olduğundan emin olmak için birkaç ayımız var”dedi.
Erken seçim söylentileri, Sunak’ın partiyi bu savaşa sürüklemesini engellemek için bir darbe yapılması tartışmalarını yeniden gündeme getirdi.
Muhafazakar Partili bir milletvekili “Sunak seçim çağrısı yapmaya kalkışsaydı, parlamentonun nihai olarak feshinden önce Başbakan’ın görevden alınması için ciddi bir girişimde bulunulacak olması nedeniyle gerçekten tatsız bir durum ortaya çıkma riski olurdu. Güven oylamasını zorlamak için hemen mektup yazacaklarını söyleyen birkaç milletvekili vardı” ifadelerini kullandı.
Oylamaya zorlamak için toplam 53 milletvekilinin güvensizlik mektubu imzalaması gerekiyor. Muhalifler şu anda bu sayının 20’li rakamlarda olduğunu ve en az on milletvekilinin daha imza atmasının beklendiğini söylüyor.
Mandarinler bir seçimi nasıl engelleyebilir?
Habere göre, seçimin Whitehall’daki mandarinler ve kraliyet saray mensupları tarafından engellenebileceği de konuşuluyor. Bir hükümdarın, başbakanın seçim çağrısı yapmak üzere parlamentoyu feshetme talebini reddedebileceği bir anayasal sözleşme olan Lascelles İlkeleri’ne başvurulması konusunda üst düzey tartışmalar dahi yapıldı.
Bu ancak üç koşulun yerine getirilmesi halinde gerçekleşebilir: mevcut parlamentonun “hayati, yaşayabilir ve görevini yapabilecek durumda olması”; bir genel seçimin “ulusal ekonomiye zarar verecek olması”; ve hükümdarın “makul bir süre için işleyen bir çoğunlukla hükümet edecek başka bir başbakan bulabileceğine güvenmesi.”
Bu testler yerine getirilirse Sunak’ın seçime gitmesi engellenebilir ancak Avam Kamarası’nda güven oylamasıyla karşı karşıya kalabilir. Komplocular, Sunak’ın temiz bir şekilde görevden alınabilmesinin tek yolunun çekip gitmeye hazır olması olduğunu düşünüyor.
Downing Street’te, Sunak’ın işleri tersine çevirebileceğini ve kararsız seçmenlerin ekonominin iyileştiğini gördüklerinde Muhafazakârlara geri döneceğini savunuyorlar.
‘May döneminden daha kötü’
Umutsuzluğa kapılan Muhafazakarlar, İşçi Partisi’nin Sunak’a yönelik eleştirisini paylaşıyor. Danışman, “Seçmenlerinin kim olduğunu bilmiyor. Şimdi, bir dizi konuda, isyanlardan korkuyorlar, bu yüzden her şeyi daha da yavaşlatıyor. Ceza Adaleti Yasa Tasarısı, Ceza Yasa Tasarısı, sigara içme meselesi, uzun otların arasına atıldı.”
İkinci bir danışman ise şunları söyledi: “Theresa May döneminde olduğundan daha kötü. Ulusal güvenlikle ilgili konular dışında kabine komiteleri toplanmıyor. Merkezden tam komuta ve kontrolün en kötü kombinasyonuna sahipsiniz, ancak birkaç evcil hayvan projesi dışında herhangi bir gerçek politika yönü yok.”
Liderlik rakipleri Sunak’ın yerine geçmeyi planlıyor
MRP anketinin koltuklara özel sonuçları, kabine için zor bir okuma yapıyor ve bir sonraki lider olmak için bahşedilenler de dahil olmak üzere birçoğunun koltuklarını kaybedeceğini gösteriyor.
Bu isimler arasında favori Avam Kamarası lideri Penny Mordaunt’un yanı sıra liderlik adayları İçişleri Bakanı James Cleverly ve Savunma Bakanı Grant Shapps da yer alıyor. Sunak’ın yerine yarışa katılacağı söylenenler arasında sadece işletme bakanı Kemi Badenoch, Saffron Walden’daki koltuğunu rahatça koruyacak gibi görünüyor.
Güvenlik Bakanı Tom Tugendhat ve Eğitim Bakanı Gillian Keegan, en yakın rakiplerine beşer puan fark atarak koltuklarını korumaya devam ederken, Suella Braverman, Robert Jenrick ve Priti Patel’in koltukları sınır değişiklikleri nedeniyle marjinal hale geldi.
Başbakan için endişe verici bir başka gelişme de More in Common adlı kampanya grubu tarafından yapılan ayrı bir ankete göre, Muhafazakârların lideri Sunak yerine Mordaunt olsaydı İşçi Partisi’nin Muhafazakârlar karşısındaki farkı altı puan azalacaktı. Portsmouth North milletvekilinin liderliğinde Muhafazakarlar yüzde 28, İşçi Partisi yüzde 43 (15 puanlık bir fark), Sunak’ın liderliğinde ise Muhafazakarlar yüzde 23, İşçi Partisi yüzde 44 (21 puanlık bir fark) olacaktı. Buna karşılık, Badenoch’un lider olması durumunda İşçi Partisi’nin farkı dört puan artacaktır.
Reform UK’den gelen tehdit
MRP anketi, yeni liderin bir miktar zemin kazanması için bir yol haritası sunuyor. Reform UK’nin oy oranının Birleşik Krallık genelinde yükseldiğini, partinin yedi koltukta ikinci olacağını ve toplam oy oranının yüzde 8,5’e yükselerek yüzde 10,4’lük Liberal Demokratların hemen arkasında yer alacağını gösterdi.
Reform UK’nin etkisini değerlendirmek için Best for Britain, Brexit Partisi’nin 2019’da sandalyelerin yarısında yaptığı gibi, partinin Muhafazakârlar için “kenara çekilmeyi” kabul etmesinin etkisine baktı. Richard Tice’ın partisine oy vermeyi planlayan kişilere, partinin kendi seçim bölgelerinde aday çıkarmaması halinde kime oy verecekleri soruldu. Bu senaryoda Muhafazakârlar, toplam sandalye sayılarında yüzde 50’den fazla bir artışla 150 sandalye kazanacaktı.
Ankette kararsız seçmenler hesaba katılmadı ancak sorulanların yaklaşık yüzde 15’ini oluşturdukları anlaşılıyor ki bu çoğu anketin alt sınırında yer alıyor. Bu da yeni liderin göçmenlik ve kamu hizmetleri konularında 2019’da Boris Johnson’ı destekleyen ancak Reform’a geçen seçmenlere hitap edecek bir çizgi izleyebileceği ihtimalini açık bırakıyor.
Chingford & Woodford Green’deki koltuğunu kaybedeceği tahmin edilen eski Muhafazakar lider Sir Iain Duncan Smith, Başbakan ve meslektaşlarını soğukkanlı olmaya çağırarak, “Marjinal koltuklarda oturan bizler, halkın … bir İşçi Partisi hükümeti için umutsuz olmadığını çok iyi biliyoruz. Yapmamız gereken son şey… ekonominin büyümesi, faiz oranlarının düşmesi, zor zamanları geride bırakmamız ve kamuoyuna İşçi Partisi’nin vergi mükelleflerine trilyonlarca sterline mal olacak sürdürülemez net sıfır acelesiyle oluşturduğu gerçek tehlikeyi göstermemiz için zaman tanımamız gerekirken liderliği değiştirmektir” dedi.
Ancak Best for Britain’in CEO’su Naomi MRP anketinin “seçmenlerin Muhafazakârlardan farklı yönlere doğru desteklerini kaydırmasıyla daha önce görülmemiş boyutlarda bir değişim seçimine ve büyük dalgalanmalara doğru gittiğimizi gösterdiğini” söyledi. Smith, “İlk turdan sonra seçim sistemi altında ve çoğu seçmenin yeni seçim bölgelerinde kimin ikinci sırada olduğunu bilmediği bir ortamda, seçmenlere www.getvoting.org adresinde son teknoloji anket analizleri sunarak oylarının sayıldığından emin olmaları için ihtiyaç duydukları bilgileri vereceğiz” dedi.
Bir hükümet kaynağı şunları söyledi: “Bu sadece Reform’a verilen oyun İşçi Partisi’ne verilmiş bir oy olduğunu gösteriyor. Hiçbir planları yok ve bizi en başa geri götürecekler. Çok sayıda anket ve tahmin gördük. Anketler Leave’in kaybedeceğini söylüyordu; kazandılar. Anketler 2017 seçimlerinin ezici bir çoğunlukla sonuçlanacağını söylüyordu ama biz çoğunluğumuzu kaybettik. Önemli olan tek bir anket var ve önümüzdeki birkaç ay boyunca zihinleri daha parlak bir gelecek inşa etme planımız ile İşçi Partisi’nin plansızlığı arasındaki seçime odaklayacağız.”