Yeni erkek doğum kontrol hapı ilk olarak, Britanya’da test ediliyor

13 Aralık 2023

Kadın doğum kontrol hapının piyasaya sürülmesinden altmış yıl sonra, 16 gönüllüden oluşan bir grup erkek doğum kontrol tedavisini test edecek.

Bir grup İngiliz erkek, bilim insanlarının cinsiyetlerin doğum kontrol sorumluluğunu paylaşma biçimlerini değiştirebileceğine inandıkları yeni bir erkek doğum kontrol hapını test eden dünyadaki ilk erkekler oldu.

YCT-529 adı verilen ilaç, kadın doğum kontrol hapının İngiltere’de kullanılmaya başlanmasından 60 yıldan fazla bir süre sonra Nottingham’daki bir klinikte 16 gönüllüye veriliyor. İlaç, vücudun içinde retinoik asit reseptörü alfa (RAR-alfa) adı verilen proteini kapatarak çalışıyor. Bu da RAR-alfa’nın bir A vitamini formuna bağlanmasını engelleyerek testislerde sperm oluşumunu durduruyor. Laboratuvar farelerinde ve maymunlarda işe yarayan bu yaklaşım, testosteron hormonunu baskılayarak sperm üretimini azaltmayı amaçlayan daha önceki erkek doğum kontrol yöntemlerinden farklı.

YouGov’un 2019’da yaptığı bir ankete göre, cinsel olarak aktif İngiliz erkeklerinin yaklaşık yüzde 33’ü doğum kontrol hapının erkek versiyonunu kullanmayı düşünüyor bu oran hormonal doğum kontrolü kullanan kadınların oranıyla tam olarak aynı.

Erkeklerin kalp atışı başına yaklaşık bin sperm üretmesine karşılık kadınların ayda bir ya da iki yumurta üretmesi nedeniyle, erkek doğurganlığını güvenli bir şekilde ve geçici olarak engelleyebilecek bir ilaç bulmak zor olmuştu. Ancak YCT-529 farelere verildiğinde gebelikleri önlemede yüzde 99 etkili oldu. Maymunlarda ise iki hafta sonra sperm sayısını azalttı ve tüm hayvan testlerinde tedavi sona erdiğinde etkiler tersine döndü.

Nottingham’da yapılan denemelerde ilk etapta çocuk sahibi olmamaya karar vermiş ve halihazırda vazektomi yaptırmış gönüllülere, güvenliği değerlendirmek üzere düşük dozlar verilecek. Sonuçların ilkbaharda alınması bekleniyor. Sonuçlar olumlu olursa, etkinliği ve yan etki riskini test etmek için daha büyük ve çok daha pahalı denemeler gerekecektir.

Yeni ilacın geliştirilmesine öncülük eden ve çalışmaları ABD hükümeti tarafından finanse edilen Minnesota Üniversitesi’nden Profesör Gunda Georg, “Bu tarihi bir an olabilir. Eğer bir erkek doğum kontrol hapı mevcut olsaydı pek çok erkeğin bununla ilgileneceğini biliyoruz. Ve ne zaman bu çalışmayı kadınlara anlatsam hep ‘Tam zamanı’ diyorlar. Doğum kontrol yöntemlerindeki son yenilik kadınlar için doğum kontrol hapıydı ve bu 60 yıldan daha uzun bir süre önceydi. Dünya erkeklere yönelik bir doğum kontrol yöntemine hazır ve kadınların doğum kontrol hapının onlarca yıldır maruz kaldığı yan etkiler hakkında bildiklerimiz göz önünde bulundurulduğunda, hormon içermeyen bir doğum kontrol yöntemi sunmak yapılacak en doğru şey” dedi.

Şu anda erkekler için onaylanmış iki doğum kontrol seçeneği bulunmaktadır: Yüzde 99 etkili olan ancak geri döndürülmesi nispeten zor olan vazektomiler ve cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlayan ancak gebelikleri önlemede daha az etkili olan prezervatifler.

Deneme, San Francisco merkezli bir şirket olan YourChoice Therapeutics tarafından yürütülüyor ve şu anda OpenAI’yi yöneten Sam Altman tarafından yönetilen start-up hızlandırıcısı Y-Combinator tarafından finanse ediliyor. YourChoice’un kurucu ortağı ve CEO’su Akash Bakshi, hapın potansiyel olarak erkeklerin sperm seviyelerinin hamileliğe neden olamayacak kadar düşük olup olmadığını kontrol etmelerini sağlayacak basit ev test kitleriyle birleştirilebileceğini söyledi.

The Times’a göre, araştırmacılar onlarca yıldır bir erkek doğum kontrol hapı üzerinde çalışıyor olsalar da Nottingham’daki deneme birkaç yıl içinde başlayan ilk deneme olacak gibi görünüyor. Testosteronu baskılamaya yönelik önceki girişimler, kardiyovasküler hastalık riskinin yanı sıra kilo alımı, akne, saldırganlık ve libido azalması gibi ruh hali değişiklikleriyle bağlantılıydı. Hormonal doğum kontrol hapları kullanan kadınların da benzer senaryolarla karşı karşıya kalabileceği sıklıkla belirtilmesine rağmen, bu yan etkiler çok şiddetli kabul edildi.

Bakshi şunları söyledi: “YCT-529, sperm üretimini önlemek için hormonları değil bir proteini bloke ediyor. Bunun, günümüzün sınırlı doğum kontrol seçeneklerine rağmen hamileliği önlemeyi ortak bir sorumluluk olarak gören erkekler için daha cazip olacağına inanıyoruz; bu seçenekler kalıcı ya da sadece orta derecede etkilidir. Seçeneklerin azlığı, gebelikten korunmanın ‘kadının sorumluluğu’ olduğu yönündeki yüzyıllardır süregelen görüşü pekiştiriyor. Öyle değil ve biz erkekler için etkili, kullanışlı ve geçici olan ilk hormonsuz doğum kontrol hapını geliştirmeye kararlıyız.”

Edinburgh Üniversitesi Üreme Sağlığı Merkezi’nin eş direktörü olan ve bu çalışmada yer almayan Profesör Richard Anderson ise şunları söyledi: “Bu çok yeni bir yaklaşım ancak hayvan araştırmalarında sağlam bir temeli var. Bunun erkeklerde de işe yarayacağını düşünmek için iyi bir neden var, ancak elbette işe yaramayabilir ya da beklenmedik hedef dışı etkiler olabilir. Neden doğum kontrolünün tüm yükünü, yıllar boyunca kadınlar taşısın? Anketler ve erkeklerin denemelerde yer alma istekliliği, bir talep olduğunu doğrulamaktadır.”

Georg, büyük ilaç üreticilerinin hevesli olmamasının, şimdiye kadar neden hiçbir erkek hapının geliştirilmediğini açıklamaya yardımcı olduğuna inanıyor. “En büyük engel, ilaç endüstrisinin ilgisizliği olmuştur” dedi.  Büyük ilaç şirketleri genellikle en fazla kaynağa sahip olanlardır. “Ancak doğum kontrolü riskli bir durum çünkü hastalığı tedavi etmiyoruz. Genç, doğurgan erkekleri tedavi ediyoruz. Dolayısıyla bir şeyi piyasaya sürmek için gereken şartlar çok çok yüksek – güvenli olmalı, geri döndürülebilir olmalı, doğum kontrolü sona erdikten sonra doğan yavruları etkilememeli. Bu sorunlar endüstrinin uzak durmasına neden oluyor.”

Yeni doğum kontrol yöntemleri geliştirme çabalarını destekleyen ve yeni hapa yatırım yapan Erkek Doğum Kontrol İnisiyatifi’nin yönetici direktörü Heather Vahdat şunları söyledi: “Çoğu erkek gebeliğin önlenmesini ortak bir sorumluluk olarak görse de, katılmak için çok az seçenekleri var. Hormon içermeyen bir erkek doğum kontrol hapına yönelik ilk insan çalışması, uzun zamandır beklenen bir dönüm noktası ve üreme özerkliği arayışında önemli bir başarıdır. Önümüzde önemli çalışmalar olsa da, YCT-529’un ilk insan çalışmasının, hem erkeklerin hem de kadınların doğum kontrol hapı kullanımına, hamileliğe, çocuk doğurmaya karar verme ve kontrol etme gücüne sahip olduğu bir geleceğe doğru atılmış önemli bir adım olduğuna ve  bu tür bir sağlık eşitliğinin gecikmiş olduğuna inanıyoruz.”

Test edilen diğer potansiyel erkek doğum kontrol yöntemleri arasında, erkeklerin günde bir kez omuzlarına ve kollarının üst kısmına uygulayacakları NES/T adlı bir hormon jeli bulunuyor. Hindistan’daki araştırmacılar, skrotumdaki sperm depolayan tüplere bir jel enjekte edilmesini içeren, rehberlik altında spermin tersine çevrilebilir inhibisyonu veya RISUG olarak bilinen cerrahi olmayan bir vazektomi prosedürünü test ediyor.