Hava kirliliği tüm organları etkileyerek yaşam süremizden çalıyor; Çok daha erken ölüyoruz

30 Eylül 2019

Sağlıklı yaşamın ilk adımı aldı­ğımız nefesten geçiyor. Ve yaşadı­ğımız şehirlerdeki hava kirliliği de ömrümüzden yiyor. Bu açıdan so­luduğu havayı kirleten ve kirlettiği havayı da yine kendisi soluyan var­lıklar olmamız da son derece ironik. Çünkü kirlettiğimiz havadan çekti­ğimiz her bir nefes, sağlığımıza ka­lıcı zararlar veriyor. Yapılan son ça­lışmalar da bunun bir kanıtı.

Environmental Science & Tech­nology Letters’da yayımlanan bir makalede, farklı ülkelerden beş bi­lim insanı, çalışma kapsamında 42 ülkenin 2016 yılı PM 2.5 ölçüm veri­lerini incelemiş ve hava kirliliğinin yaşam süremizi azalttığını vurgu­lamıştı. Avrupa’daki hava kirliliği yoğunluğunun en yüksek olduğu 10 şehir arasında Türkiye’den 8 şehir araştırma kapsamındaydı.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’ne göre, yıllık PM 2.5 partikül madde oranının metreküp başına 10 mik­rogramın (10μg/m3) üstüne çık­ması durumunda, sağlık riskleri ar­tacak. Ancak bu oranın metreküp başına 10 mikrogramda kalmasının bile sağlık üzerinde olumsuz etki­leri var. Kısaca tanımlamak gere­kirse PM 2.5; bir şehrin havasında bulunan ve en fazla 2.5 mikron bü­yüklüğündeki (ince partikül) mad­deleri ölçen bir değer.

PM verilerinin artışının neden olduğu en büyük sağlık riskleri, kardiyovasküler ve solunum yolu hastalıkları ile akciğer kanseri. Bu partiküllerin yoğunluğu arttıkça hava kirliliği de artıyor. Hava kir­liliği arttıkça da ömrümüz azalıyor.

Söz konusu zarar bölgeden böl­geye değişiyor. Asya ve Afrika’daki kirlilik, bölgedeki insan yaşamını doğrudan etkileyerek ömrü 1.5 ile 2 yıl arasında azaltırken, Avrupa ve Kuzey Amerika gibi nispeten daha gelişmiş bölgelerde ise yaşam sü­resi, birkaç ay kısalıyor. Kısacası zehir soluyoruz. Sigara içmesek bile yaşadığımız büyük şehirler­deki hava kirliliğinin vücudumuza çeşitli olumsuz etkileri var. Kirli ha­vadaki ince partikül maddeler, vü­cudumuza akciğerlerden giriyor ve etkileri bakın nerelerde görülüyor.

Gelişmiş ülkelerdeki veriler, sınır kabul edilen 10μg/m3 düze­yinde seyrederken gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde bu oran daha yüksek ve dolayısıyla yaşam süresi de daha çok kısalıyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün son verilerine göre söz konusu PM 2.5 yoğunlu­ğunun Avrupa’da en yüksek olduğu 10 şehrin 8’i Türkiye’de; sırasıyla Batman, Hakkâri, Gaziantep, Siirt, Afyon, Karaman, Iğdır ve Isparta. Normal düzeyin 10μg/m3 olduğu göz önünde bulundurulursa ismi geçen şehirlerimizde 60μg/m3’ün üzerine çıkan ince partikül yoğun­luğu miktarları bir hayli düşündü­rücü. Istanbul’un PM 2.5 ölçüm de­ğeri ise 33μg/m3. Yani normal kabul edilen değerin çok üstünde.

PLASENTA: Bilim insanları, ilk kez plasental dokunun cenin tara­fında hava kirliliğine neden olan ince partikül parçacıkları buldu­ğunu açıkladı. Uzmanlara göre bu keşif, artan düşükler ve erken do­ğumlar ile kirli havaya maruz kalma arasındaki bağlantıyı açıklayabilir.

BEYİN: 2016’da İngiliz bilim­ciler, hava kirliliğine neden olan manyetit gibi toksik nanoparçacık­lardan beynimizde “bol miktarda” buldular. Daha önce yapılan araş­tırmalarda ise bu parçacıkların Alz­heimer hastalığı ile bağlantısı bu­lunmuştu.

KALP: 2019 yılında yapılan bir çalışmada, şehirlerde yaşayan in­sanların kalp kas dokusunda, hava kirliliğine neden olan parçacıklar­dan bulundu. Makalenin başya­zarı Barbara Maher, mitokondri­nin önemine vurgu yaparak “Ha­sar görmüş ve anormal görünen mitokondri içinde bulunuyorlar” ifadelerini kullandı.

KARACİĞER: Özellikle kanı te­mizlemedeki rolüyle karaciğer de hava kirliliği riski altında. Michi­gan Eyalet Üniversitesi’nde hay­van modellerinin kullanıldığı bir çalışmada, partikül maddeye ma­ruz kalmanın, karaciğer fibrozuna yol açtığı tespit edildi. Güney Kali­forniya Üniversitesi’ndeki bir çalış­mada ise kentsel alanlarda yaşayan ve karaciğer kanseri tanısı konan hastaların hayatta kalma oranları­nın düşük olduğu tespit edildi.

TÜM ORGANLAR: Bu yılın baş­larında, 70 bin bilimsel makaleyi kapsayan küresel bir çalışma ya­pıldı. Çalışmada, hava kirliliğinin insan vücudundaki her organa za­rar verebileceği sonucuna varıldı. Yazarlar, “Ultra ince parçacıklar (akciğerlerden) geçer, hücreler ta­rafından kolayca toplanır ve vücut­taki hemen hemen tüm hücreleri açığa çıkarmak için kan dolaşımın­dan taşınır” ifadelerini kullandı.