Right Holidays: Endülüs Turumuzun ardından bize kalanlar

22 Kasım 2024

“İspanya Endülüs turumuzda beni en çok etkileyen ve öne çıkarılması gerektiğini düşündüğüm olay – yer ve tarihlerini sizlerle paylaşmak isterim…” Sevgi Sarıtaş / Right Holidays

Endülüs gezimize başlamadan önce, bölgeyle ilgili tarih hakkında biraz bilginin, gezdiğimiz yerleri daha iyi anlamak açısından faydalı olacağını düşünüyorum.

İspanya’daki yaklaşık 800 yıllık (711 – 1492) Arap egemenliği nedeniyle Müslüman İspanya’ya verilmiş ad, ENDÜLÜS. Avrupa’nın üçüncü büyük yüzölçümüne sahip ülkesi İspanya’nın 17 özerk bölgesinden biri. Sekiz vilayetten oluşan bölgenin başkenti de SEVİLLA. Bizim gezimizi sırasıyla MALAGA – GRANADA – UBEDA & BAEZA – CORDOBA – SEVILLA – RONDA & MIJAS…

Biraz Tarih,

Emevi Devleti döneminde, İslamiyet’in yayılmaya başladığı ilk yüzyıl içinde, Kuzey Afrika’nın tamamına yakını Müslümanların eline geçer. 711 yılında Emevi Devleti’nin Kuzey Afrika valisi Nusayri, Tarık bin Ziyad komutasında ordusunu İspanya’ya gönderir. Tarık bin Ziyad, daha sonra adının verileceği Cebelitarık Boğazı’ndan, ordusuyla İber Yarımadası’na geçer. Sonra da geriye dönüş olmasın diye gemileri yakar. Vizigotları ağır bir yenilgiye uğratarak, Malaga, Cordoba, Vizigotların başşehri Toledo ve daha sonra Sevilla alınarak kısa sürede bütün İber Yarımadası ele geçirilir. 711 yılında başlayan hakimiyet 1492’ye kadar sürer. 1479’da Aragon Kralı Fernando ile Kastilya Kraliçesi 1. Isabel’in evlenip güçlerini birleştirmesiyle Müslüman ve Yahudileri Endülüs’ten çıkarırlar. Kral Fernando, malları ve paralarına el koydukları Yahudileri ülkeden atarken, sadece 2. Bayezid onlara sahip çıkarak bir kısmını Osmanlı topraklarına getirmiştir. 1492, İber Yarımadası’nda hem Arapların hem de Yahudilerin sonunu getirir.

MALAGA

Picasso’nun Malaga’da doğduğunu bilmek benim için çok heyecan vericiydi. İşte Picasso’nun ilginç hikayesi…

Picasso’nun Guernica Tablosunun İlginç Hikayesi

26 Nisan 1937 tarihinde, Adolf Hitler ve Benito Mussolini’nin desteğini alan Francisco Franco öncülüğünde, Nazi ve İtalyan kuvvetlerinin yeni uçaklarının İspanya’nın Guernica kasabasında denenmesine izin verilmiş ve şehir bombalanmaya başlanmıştı. Bombardımanın ardından kasabada hiç görülmemiş bir vahşet varlığını göstermiş, kasaba yerle bir olmuştu. Yapılan bombardımanın çoğunluğunu Alman hava kuvvetleri üstlense de, İtalyan hava kuvvetleri destekte bulunarak kasabanın üç gün boyunca yanmasına neden olmuşlardır.**

O sıralarda Paris’te sürgün halinde olan Pablo Picasso’dan İspanya Hükümeti, Paris Dünya Fuarı’nda sergilenmek amacıyla bir tablo yapmasını talep etmişti. Picasso, İspanya’nın Guernica kasabasında gerçekleşen insanlığın yok edildiği olayı gazeteden öğrendikten sonra artık ne çizeceğini biliyordu… Pablo Picasso, bir an önce bu katliamı anlatmalıydı. Bütün dünya görmeliydi İspanya’nın büyük acısını, katliamın yaradılışını; renkli vakitlerin geçtiği, insanların birbirlerine gülümsediği, çocukların oyunlar oynadığı Guernica: anaların gözyaşıyla, çocukların feryatlarıyla, kanla yıkanan sokaklara bürünmüştü. Artık küllerden oluşan, mavinin yok olduğu siyah beyaz bir tablo olmuştu. Picasso bu tablonun resmedilmesiyle birlikte, 20. yüzyılın önemli kübizm akımının öncülerinden biri olmuştur.**

Söylentiye göre bir Nazi subayı, ressamın evinde Guernica’nın fotoğrafını görünce, “Bunu siz mi yaptınız?” diye sordu ve Picasso’dan “Hayır, siz yaptınız” cevabını aldı. Vietnam Savaşı süresince, tablonun bulunduğu oda savaş karşıtı eylemcilerin toplanma yeri oldu. Bu protestolar genelde sakin ve olaysız geçti.

GRANADA

Endülüs’ün incisi Granada denince kuşkusuz akla ilk gelen Elhamra Sarayıdır. Bizim Granada’daki ilk durağımız muhteşem bahçeleri ve inanılmaz güzellikteki süslemeleri ile Elhamra Sarayı oldu…

PASAKLI ISABEL

Koyu bir Katolik olan ve hayatı boyunca sadece 2 kez banyo yapan Kastilya Kraliçesi I. Isabel, 15. yüzyılda yaşamıştır. Isabel, Aragon tahtının varisi Fernando ile evlenince taht savaşları başlamıştır. Taht savaşını kazanan Isabel, Fernando ile birlikte hüküm sürmeye başlamış ve modern İspanya’nın temelleri atılmıştır. Müslümanlara karşı savaş açılmış ve Hristiyanlığı benimsemeyen Yahudiler ülkeden sürülmüştür. Isabel, 53 yıllık yaşamı boyunca yalnızca 2 kez banyo yapmıştır. “Avrupa’daki tüm Müslümanlar ve Yahudiler öldürülünceye kadar banyo yapmayacağım!” demiştir. Isabel, Kristof Kolomb’a keşif seferi için maddi destekte bulunmuştur. Satrançta vezir olarak bilinen taşın İngilizce adı olan “queen” de Isabella’yı simgeliyordu.

CORDOBA

Sabah kahvaltısı sonrası Roma İmparatorluğu döneminde bölgenin başkenti olan Cordoba’da bizi ilk olarak Guadalquivir Nehri karşıladı. Tarihi Roma köprüsünün üzerinden yürüyüp, Roma kapısını geçerek kente giriş yaptık. 2000 yıllık kentin en görkemli yapısı, dünyanın en büyük camilerinden biri olan, 850 adet sütun üzerinde yükselen Kurtuba Ulu Camii’ni ziyaret ettik. Kurtuba Camii’nin görkemine tanıklık ettikten sonra durağımız eski sokaklar oldu. Yolumuz üzerinde, Cordoba’nın çiçek sokakları, Endülüs mimarisinin tüm inceliğini yansıtan eski han ve Cordoba evleri vardı. Birbirinden güzel avlulardan geçerken, havuzlarda şırıldayan suyun sesi kulaklarımızı doldurdu; gözlerimiz ise bin bir renk çiçekleri seyre dalmıştı. Son olarak, tarihi şehir merkezinde kısa bir mola verdik.

Ronda’nın Uçurumları: Çanlar Kimin İçin Çalıyor

Hikayesi bol, masalsı bir kasaba Ronda

Ernest Hemingway, “Çanlar Kimin İçin Çalıyor?” romanını Fas’a iki saat uzaklıktaki bu kasabada yazıyor. İspanya İç Savaşı’nda Franco karşıtı solcular, Franco yandaşlarını ‘fazla kurşun harcamamak’ için 300 metrelik yarlardan aşağıya atmışlar. Ölülerin düşünce çıkarttıkları duymamak için de her attıkları insanın arkasından can çalmışlar…”

İspanya İç Savaşı dönemini anlatan romanda Hemingway, kelimeleri adeta kalem, fırça, boya gibi kullanarak öyle görüntüler, mekanlar ve durumlar betimliyor ki, kafanızda resmen canlanıyor. Hemingway, romanında Ronda’yı şu şekilde anlatıyor:

“Kent, ırmağın üzerinde yüksek bir bayırın üzerine kuruludur. Bir meydanı vardır, çeşmesi olan; meydanda banklar vardır ve bankları gölgeleyen kocaman ağaçlar. Evlerin balkonları meydana bakar. Altı sokak açılır meydana; meydayı çevreleyen evler bir kemer altı oluşturur, öyle ki güneş ortalığı cayır cayır kavurduğunda insanlar kemer altının gölgesinde dolaşabilir. Meydanın üç yanı da kemerlidir, dördüncü yanında da ağaçların gölgelediği bir kaldırım vardır. Bu ağaçlar, ırmağın aktığı yaran kıyısındadır. Yarın yüksekliği üç yüz kademdir.”

Orson Welles, öldükten sonra küllerimin Ronda’ya serpilmesini vasiyet ediyor. Burada yaşayan matador arkadaşı da vasiyetini gerçekleştiriyor.

İspanyol tarihi için de önemli bir yeri var Ronda’nın. Boğa güreşleri ilk başladığında matadorlar at üstünden boğalara saldırıyorlarmış. Rondalı matadorlar, “Biz atsız, ayakta boğayla güreşeceğiz” diyerek bu geleneği yıkınca, bugün bildiğimiz boğa güreşleri ortaya çıkmış. Muhtemelen alçakta olmak matadora avantaj sağlıyor.

Keşke hiç kimsenin aklına gelmeseydi dedirten bu ilkel geleneğin eskisi gibi ilgi görmediğini, birçok arenanın kapatılıp müze veya AVM yapıldığını öğrendim, bu durumdan çok mutlu oldum.

SEVİLLA

Sevilla hakkında kısa bir bilgi vermek gerekirse,

Sevilla, Flamenko’nun doğduğu ve Yeni Dünya keşiflerinin başlangıç noktalarından biri olan bir şehirdir. Kolomb ve Macellan, keşif yoluna Guadalquivir Nehri’nden çıkmışlardır.

Bu kadar akademik bilgiden sonra, benim izlenimlerimse, farklı medeniyetlerin hakimiyetinde kalmış Sevilla’daki kültürel çeşitliliğin, şehrin mimarisine çok güzel yansıdığıdır. Ayrıca, Arapların suya olan özlemlerini, yaptıkları sarayların avlularında ve bahçelerinde fazlasıyla gidermiş olduklarını görüyorsunuz.

ALCAZAR SARAYI (REAL ALCAZAR)

İspanyol krallarının yaklaşık 7 yüzyıl ikamet ettiği Alcazar Sarayı, hem Müslüman-Arap, hem de Hristiyan etkilerini görebileceğiniz, yapımına 1181’de başlanıp, 1364’de tamamlanmış, çok güzel ve çok özel bir yapı.

Kral 1. Pedro, Granada’daki Elhamra Sarayı’ndan çok etkilendiği için, Granada’dan getirttiği ustalara yaptırır. Bu da Alcazar’ın, Elhamra ile çok büyük bir benzerlik göstermesine sebep olur. Ancak Elhamra Sarayı, “mozarabe” denilen Arap sanatı (çok kemerli, çok kubbeli) ürünü, Alcazar ise bu sanatın Hristiyanlarca yorumlanmış versiyonu olan “mudejar” sanatı ürünüdür. Bu iki sanat, Endülüs mimarisini çok etkiler. Katolik Isabel ve 2. Fernando 1492’de Müslüman ve Yahudileri Endülüs’ten kovarken, mudejar sanatı ustalarının kalmasına izin verir.

Game of Thrones” dizisi takipçisiyseniz, bazı bölümlerinin (5. sezon) Alcazar’da çekildiğini biliyorsunuzdur.

SEVİLLA KATEDRALİ ve GİRALDA KULESİ

1181 – 1198 arasında Muvahhitlerin inşa ettirdiği cami, 1248’de katedrale çevrilmiştir. 1400 yılındaki depremden sonra yıkılan katedral, 1434 – 1517 arasında Gotik tarzda yeniden yapılmıştır. Sevilla Katedrali, dünyanın en büyük Gotik katedralidir. Sevilla Katedrali yapılıncaya kadar Aya Sofya, dünyadaki en büyük katedral unvanını bin yıldan fazla korumuştur.

Katedralin diğer önemli özelliği, Capilla Real (Kraliyet Şapeli) içinde Kristof Kolomb’un lahitinin bulunmasıdır. Kolomb’un lahitini taşıyan dört kral, León, Kastilya, Navarra ve Aragon krallarıdır. Bu dört kralın seçilme nedeni, 1212 yılında birleşip Müslümanları yenerek tarihin akışını değiştirmiş olmalarıdır. Katedralin içi çok görkemlidir. İçindeki süslemeler için 2 ton altın kullanılmıştır. Kolomb’un Amerika’dan getirdiği altınlarla yapıldığı söylenmektedir.

Birkaç ufak not:

Sevilla İspanya’nın en sıcak şehri olarak biliniyor. Yaz aylarında sıcaklık 40 dereceyi bulabiliyor. Mayıs ve Haziran aylarının da bol yağışlı geçtiğini bilmekte fayda var.
Mayıs ayında açan mor Jakaranta ağaçları sokakları süslüyor.
Sevilla’nın ilham verdiği ya da burada yazılmış 23 opera var.

Bizet – Carmen
Rossini – Sevil Berberi
Mozart – Figaro’nun Düğünü
Mozart – Don Giovanni bunlardan bazıları.