“Gövdemiz Londra’da, kafamız Türkiye’de”

16 Aralık 2019

Göçmenlik kapanmayan bir yara gibidir… Yaşanılan toplumun dili öğrenilse, değerlerine, gelenekle­rine, iklimine alışılsa, vatandaşlık kazanılsa dahi bu yara kanamaya devam edecektir; çünkü yasal ola­rak terk edilse bile hayat boyu ta­şınacak, hatta gelecek kuşaklara da aktarılacak bir kimliktir göç­menlik…

Londra’ya ilk defa Türkiyeli göç­menlerin İngiltere ve Türkiye’deki siyasal yaşamına ilgilerini ve katı­lım düzeylerini araştırmak ama­cıyla gelmiştim. Bu süre içerisinde Türkiyelilerin yoğun olarak yaşa­dıkları başta Kuzey Londra olmak üzere Londra’nın pek çok bölgesini dolaştım. Tesadüfen aynı dönemde hem Türkiye hem de İngiltere ge­nel seçim arifesindeydi. Kiminle konuştuysam –istisnasız olarak- “seçimler hakkında ne düşünüyor­sunuz?” sorusuna Türkiye’deki se­çimler hakkında konuşarak cevap verdiler. Anlaşılan İngiltere siyaseti otomatik pilota bırakılmıştı. Daha sonraki günlerde ise Londra’da ya­şayan toplumun memleket mesele­leriyle Türkiye’de yaşayanlardan daha fazla ilgilendiğini fark ettim. “Ne olacak bu memleketin hali?” bu­rada yaşayan herkesin temel gün­dem maddesi.

Doldurması için anket verdiğim Aksaraylı bir genç, sıra “kendinizi siyasal yelpazenin neresinde tanım­lıyorsunuz?” sorusuna geldiğinde, “burada hangi şıkkı işaretleyeyim?” diye sordu. “Hangi düşünceye ken­dini daha yakın hissediyorsan, onu işaretleyin” cevabım üzerine, “ha­yır, hangisi bizim memleketin men­faatine ise onu işaretleyeyim diye sordum” dedi.

ÇALIŞMAKTAN

SİYASETE VAKİT Mİ

KALIYOR?

Siyasî katılım düzeyinin çeşitli boyutları vardır; gazete – televizyon takip etme, siyasî kampanyalara para yardımı yapma, gösterilere ka­tılma vs. Buna ilişkin bir soru sor­duğum göçmen “çalışmaktan katıl­maya fırsat mı kalıyor?” dedi. Ar­dından bugünkü durumu özetledi: “Avrupa eski Avrupa değil. Geçim sıkıntısı çok. Aile bağları iyice za­yıfladı.”

“Sizin toplum ne iş yapar?”

“Kebapta çalışır. Cafe shop işle­tir. Şoförlük yapar.”

“Kadınlar çalışır mı?”

“Çalışmaz. Önce tekstilde ça­lıştılar. Daha doğrusu evde tekstil için dikiş yaptılar. Ama şimdi o iş de kalmadı. Her işimizi çocuklar gö­rüyor. Çünkü onlar dil biliyor. Ço­cuklarımız bir araya gelince hemen İngilizce konuşuyorlar.”

İngilizlerle ilişkilerini soruyo­rum. “Merhaba, merhaba” diyor. O da kapının önünde karşılaşırsak. Komşuluk yok onlarda.”

KAÇ LİRA?

Türkiyelilere ait işyerlerinin yo­ğun olması Londra’da Türkçenin konuşulduğu alanları çoğaltıyor. Berberin, kasabın, bakkalın, res­toran sahibinin, garsonun Türkçe konuştuğu bir ortamda göçmenler İngilizceye hemen hemen hiç gerek­sinim duymadan gündelik hayatla­rını sürdürüyorlar. Bu durum, kendi toplumu dışındakilerle pek fazla iliş­kisi olmayan dolayısıyla İngilizce konuşmayı öğrenememiş bazı bi­rinci kuşak mensuplarının haya­tını daha da kolaylaştırıyor gibi görünse de uzun yıllardır yaşanılan ülkenin dilinin öğrenilememesinin en önemli nedenini oluşturuyor. Öyle ki, göçmenlerin alışveriş sıra­sında ürünlerin fiyatlarını sorarken “bu kaç pound” demek yerine ağız alışkanlığı ile “bu kaç lira” diyorlar.

“PEKİ, DERSİM’E

GİTTİN Mİ?”

Londra’da yaşayan Türkiyeli­ler hemşeri derneklerine büyük ilgi gösteriyorlar. Hemşeri dernek­leri göçmenlerin birbiriyle buluş­tukları, sosyalleştikleri mekânlar konumunda. Bu derneklerin bir kısmı bildiğimiz kahvehane gibi hizmet verirken, bir kısmı ise sivil toplum örgütü mantığıyla çalışıyor.

Pazar günleri genellikle dernek­lerde kahvaltı toplantıları yapılıyor. Bu toplantılara dernek üyeleri bü­yük oranda katılım gösteriyorlar. Kuzey Londra’da en fazla Maraşlı göçmen olduğu için Maraş’ın ilçe­leri, hemşeri derneklerinin sayıca en çok olanını oluşturuyor.

Hemşeri dernekleri aynı za­manda göçmenlerin geldikleri şehre ilişkin değerlerini hatırladık­ları ve yaşattıkları, birlik ve bera­berlik duygusunu perçinledikleri mekânlar. Kendi toplulukların dı­şına çıkamayan göçmenlerin dünya algısında bu mekânlarda inşa edilen “kimlik” son derece etkili olabiliyor. Bu mekânlar sayesinde göçmenler kendilerini adeta kendi memleket­lerinde hissediyorlar. Politik orijinli derneklerin yerini son yıllarda pıt­rak gibi çoğalan hemşeri dernek­leri almış gibi görünüyor. (Bu konu başlı başına bir yazı konusu olacak kadar derin.)

Dersimliler Derneği’ne yaptı­ğım ziyaret sırasında yaşlı bir adam Londra’ya göçmenlerin siyasal ka­tılım düzeylerini araştırmak için geldiğimi öğrendiğinde, “Dersim’e daha önce gittin mi?” diye sordu. “Hayır” cevabını vermem üzerine ise, “Londra’da yaşayan göçmen­lerle ilgili bir çalışma yapmadan önce muhakkak Dersim’e gitmeliy­din” dedi.

DÖNMEK Mİ ZOR, KALMAK MI?

Birinci kuşak göçmenler ne tam olarak İngiltere’ye uyum sağlayabil­miş ne de Türkiye’yi kafasından ata­bilmiş. Anket sorularını büyük bir titizlikle cevaplandıran Kayserili bir göçmen, “önümüzdeki on yıl içinde Türkiye’ye yerleşmeyi düşünüyor musunuz?” sorusuna geldiğinde derin bir iç çekiyor: “Türkiye’ye geri dönmeyi 23 yıldır her gün dü­şünüyorum. Yıllardır gövdemiz Londra’da, kafamız Türkiye’de ya­şıyoruz.”

İçeriye girdiğinizde bir Anadolu kasabasındaki lokantaya gitmişsi­niz izlenimi veren bir dekorasyon… Duvara asılmış kilimler, masalarda cam blokların altına serilmiş otan­tik desenli masa örtüleri, dekoras­yon için konulmuş eski testiler, gaz lambaları, duvarları süsleyen Anadolu’nun köy hayatını simgele­yen fotoğraflar… Ev yemekleri ya­pan kadın girişimci de benzer şey­leri söylüyor: “Burada kendimizi adeta Türkiye’de gibi hissediyoruz. Yirmi yılı aşkın bir süre oldu buraya geleli. Televizyonda açık olan kanal­dan, buranın dekorasyonuna, kıya­fetimizden, halimiz tavrımıza kadar hâlâ Türkiye’de yaşıyor gibiyiz.”

“BARIŞ ve DEMOKRASİ GELİRSE DÖNERİZ”

Londra’ya Maraş’tan gelen başka bir göçmen aynı soruya “düşünüyo­rum ama bu şartlarda dönmemiz imkânsız” şeklinde yanıt veriyor. “Türkiye’nin son dönemlerdeki iç politikası bizi kaygılandırıyor. Ama barış ve demokrasi gerçek mana­sıyla geldiği vakit, burada bir da­kika bile durmam.” Bunun tersine ilişkin örnekleri de bulmak müm­kün. Göçmenlerin politik tutumları, Türkiye’ye ilişkin bakışlarını da et­kilemişe benziyor. Örneğin, Lond­ra’daki bir camide kasaplık yapan bir göçmen, Türkiye’deki hüküme­tin başarılı atılımları sayesinde so­kakta başları dik yürüyebildiklerini, yaşam kalitesi bakımından Türkiye ile İngiltere arasında artık pek bir fark kalmadığını belirtiyor fakat söz geri dönmeden açılınca, “ço­luğumuz çocuğumuz, torunumuz torbamız burada. Geri dönmeyi çok istesek de bu şartlarda ancak cena­zemiz döner Türkiye’ye” diyordu. Londra’da yaşayan birinci kuşak Türkiyeli göçmenler, Türkiye’deki gelişmeleri İngiltere’den daha fazla takip ediyor.

Türkiye ile yatıp Türkiye ile kal­kıyorlar. Geri dönmeye büyük bir bölümü sıcak baksa da ekonomik ve politik nedenler onları Londra’ya bağlamış gibi görünüyor.