Servet Hasan: Sonyel’in eserlerine sahip çıkacağız

15 Ocak 2016

Yazan: Servet Hassan

ÇAP: Prof. Dr. Salâhi Sonyel, arkasında Türkiye ve Kıbrıs tarihine dair önemli eserler ve dostlarına çok değerli anılar bırakarak aramızdan ayrıldı

83 yaşında ebediyete göçen Sonyel, yaşamını Türkiye ve Kıbrıs’ın tarihi gerçeklerini ortaya çıkarmaya adamış bir bilim adamıydı. Eşini kaybettikten kısa bir süre sonra, sağlık sorunları nedeniyle kalmaya başladığı bakımevinde, 25 Aralık 2015 tarihinde hayata gözlerini yumdu. Shah Jahan Camii’inde, 7 Ocak 2016 tarihinde ailesi, İngiliz, Türk ve Pakistanlı Müslüman cemaatin katılımıyla gerçekleşen dini törenin ardından, ünlü tarihçi Sonyel’in naaşı, gözyaşları arasında Woking’de bulunan Brookwood Mezarlığı’na gömüldü.

Kıbrıs Türkü’nün Büyük Kaybı

Büyük Britanya sömürgesi iken Kıbrıs’ta, 19 Nisan 1932 tarihinde dünyaya gelen Sonyel, 1957 yılına kadar adadaki İngiliz kuruluşlarında çalıştı. Daha sonra Belfast’da Queen Üniversitesi’ni bitirdi. Londra Üniversitesi’nden lisansüstü diploması aldı.

Yakın tarih yazımında başta İngiliz belgeleri olmak üzere yabancı devlet arşivlerini çok iyi kullanan tarihçi ardında Türkiye ve Kıbrıs tarihi, Osmanlı’nın son dönemi ve azınlık sorunu, Atatürk ve Milli Mücadele, Ermeni sorunu ve dış güçlerin Türkiye’yi bölme çabaları, Bosnalı Müslümanlar, Kıbrıslı Türklerin adadaki hayatta kalma mücadeleleri konularında Türkçe ve İngilizce önemli eserler bıraktı. İngiltere, Türkiye ve KKTC’de konferanslara katılan ve dersler veren Sonyel’in eserleri ders kitabı olarak okutulmaktadır. Sonyel’in çok sayıda makale ve yazısı Türkiye, İngiltere, ABD ve Yunanistan gibi çeşitli ülkelerin bilimsel dergilerinde ve gazetelerinde yayımlandı. İngiliz arşivlerindeki çalışmaları tarihçiler tarafından yakından takip edilen Sonyel eserlerinde sadece geçmişteki olayları incelemekle kalmamış, güncel gelişmeleri yakından izleyerek Türk-Yunan, Türk-Ermeni ve adadaki Türk-Rum anlaşmazlığı gibi sorunlara çözüm önerileri getirmiştir. Kıbrıs Türklerinin mücadelesini tarihe kazıdı Kıbrıs, KKTC ve Kıbrıslı Türklerin mücadelesini anlattığı eserlerinde uluslararası ilişkilerde haksızlığa uğrayan ve izole edilen bir toplumun sessiz çığlığını duymak mümkündür. Sonyel, Kuzey Kıbrıs halkına yönelik insan hakları ihlalleri yapıldığını ve bunun Türkler tarafından unutulmasının söz konusu olmadığını her ortamda ifade etti. Yarım asıra varan akademik kariyerinde Kıbrıs konusunda ürettiği eserleriyle Kıbrıs Türkü’nün adadaki hayatta kalma mücadelesini ve acı kaderini tarihe kazımıştır.

Sonyel, tarihçi kişiliğinin yanısıra Kıbrıs Türklerinin güncel sorunlarıyla yakından ilgilenmiş, sivil toplum çalışmalarına verdiği destek nedeniyle aynı zamanda İngiltere’deki Kıbrıs Türk toplumunun saygın bir üyesi olarak gönüllerde yer edinmişti. Onur Kurulu Başkanı oldugu Kıbrıs Türk Cemiyeti’nin toplantılarını yakından takip etmiş, rahmetli Adnan Menderes ile yapılan temaslar sonunda satın alınan binanın son yıllarda KKTC’nin elinden alınması girişimleri karşısında Başkan Mustafa Gençsoy’a yakın destek vermişti.

Orhan Pamuk’a gönderme

Sonyel, Ermeni sorunu konusunda da arşivlere ve belgelere dayanan makale ve kitaplar yazdı. Kendisiyle tanışma onuruna Ermeni sorunu konusunda İTDF adına bir konferans düzenleme teklifi götürdüğümde kavuştum. Kendi tarihini bilmeden, Türk milleti adına özür dilemeye kalkışanlara çok kızardı. 2008 yılında Londra’da City University’de düzenlediğimiz “Türk –Ermeni İlişkileri ve Terörizm” başlıklı panelde Orhan Pamuk’un konuyla ilgili açıklamaları hatırlatılarak, yazar hakkında ne düşündüğü sorulunca, her zamanki kıvrak zekasıyla, “Bence o mükemmel bir yazar ama berbat bir tarihçi!” diye cevap vermişti.

Haksızlığa tahammülü yoktu

Prof. Dr. Salâhi Sonyel, hem özel hem de çalışma hayatında çok titiz ve disiplinli birisiydi. Konulara analitik yaklaşımı ve çalışmalarını belgeye dayandırma titizliği eserlerine yansımıştır. İngilizcesi mükemmel, akademik düzeydeydi. Ciddi, ancak espri anlayışı yüksek bir şahsiyetti. Haksızlığa hiç tahammülü yoktu. İngilizce yayın yapan medyada bizlere yönelik haksız suçlama veya yanlış bilgilere dayanamaz hemen tekzip gönderirdi. Tarihte Türklerin ve Müslümanların uğradığı katliam ve haksızlıkları aktaran eserleri, üzerimize atılmaya çalışılan ‘soykırım’ suçlarına karşı yazmış olduğu kitaplar, vermiş olduğu konferanslar bu karakterinin en açık kanıtıdır.

“Bıraktığım yerden devam edin”

Yıllar önce, KKTC binasının en üst katındaki ofisini bir ziyaretimde onu dosyaların arasında kaybolmuş buldum. Yazmakta olduğu kitaplarını, hazırlanması gereken konferansları heyecanla saydıktan sonra dernek binası konusunda verdikleri mücadeleyi anlatırken bu konuyla meşgul edilmesinden duyduğu rahatsızlık sesine yansıyor, kırgınlığı gözlerinden okunuyordu. Hastalanmadan bir kaç yıl önce gerçekleşen bu görüşmede daha fazla üzülmemesi için “Hocam kendinize iyi bakın, size bir şey olursa ne yaparız” dediğimde kendine has şivesiyle “Ne yapacaksınız? Ben nerede bıraktıysam siz oradan devam edeceksiniz!” demişti. Kanımca bizlere en önemli vasiyeti budur.

Prof. Dr. Salâhi Sonyel, arkasında Türkiye ve Kıbrıs tarihine dair önemli eserler ve dostlarına çok değerli anılar bırakarak aramızdan ayrıldı. Rahmetli ‘Kalem kılıçtan keskindir’ özdeyişine inanırdı. Çalışmalarıyla bizlere bilginin, yazı ve düşünce gücünün, kaba kuvvetten daha ezici bir güç olduğunu gösterdi. Türk dünyası ve sevenleri kendisini daima saygıyla hatırlayacak ve eserlerine minnet duygularıyla sahip çıkacaktır. Başımız sağolsun. Huzur içinde yatsın!

Prof. Dr. Salahi Ramadan Sonyel (19 Nisan 1932 – 25 Aralık 2015)

Kıbrıs’ta 1932 yılında doğan Salâhi Sonyel, İngiliz Lisesi’nden mezun olduktan sonra 1957 yılına kadar Ada’daki İngiliz kuruluşlarında çalıştı. Aynı yıl Kuzey İrlanda’da Belfast’taki Queen’s Üniversitesi’nden kazandığı burs ile çalışmalarını Britanya’da sürdüren Sonyel, burada siyasal bilimler, ekonomi ve eğitim konularında eğitim aldı. Birbeck College’da siyaset ve diplomasi tarihi üzerine çalışmalarda bulunan Prof. Dr. Sonyel Londra Üniversitesi’nde doktora yaptı.

Salahi Sonyel, Atatürk ve Cumhuriyet tarihi konusunda çok önemli çalışmalara imza atan tarihçilerin başında geliyor. Sonyel, Türk tarihine yaptığı hizmetler nedeniyle Atatürk Üstün Hizmet Madalyası almaya hak kazanan bir isim oldu. Bir dönem Kuzey Kıbrıs’taki Yakın Doğu Üniversitesi’nde konuk öğretim üyesi olarak görev yapan Prof. Sonyel’e, merkezi Ankara’da bulunan Türk Tarih Kurumu tarafından Onur Üyesi ünvanı verilmişti.

Sonyel’in iki ciltlik ‘Türk Kurtuluş Savaşı’, ‘Kıbrıs: Bir Cumhuriyet’in İmhası’, ‘Azınlıklar ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Parçalanışı’, ‘Büyük Savaş ve Anadolu Trajedisi’, ‘Türk Diplomasisi’, ‘Türk- Yunan Çatışması’, ‘Gizli Belgelerle Lozan Konferansı’nın Perde Arkası’, ‘Avrupalı Müslümanlar’, ‘Gizli Belgelerde Mustafa Kemal, Vahdettin ve Kurtuluş Savaşı’, ‘Türkiye’nin Bağımsızlık Mücadelesi’ ve ‘Türk –Ermeni Anlaşmazlığı’ ile ‘Büyük Türk Atatürk’, son olarak da İngiliz gizli istihbarat arşivlerinde Atatürk ve Türkiye’nin kuruluş dönemine ilişkin belgeleri içeren ‘Kaygılı Yıllar’ adlı kitapları öne çıkan çalışmaları arasında yer alır.