Çocukları korkulardan kurtarmanın yolları

4 Ekim 2013

Küçük bir çocukken, korktu­ğumuz zaman bizi anlamayan bü­yüklere ve yaşıtlarımıza, biraz da anlaşılmamanın verdiği üzüntüyle korktuğumuz şeyin bizim için ne kadar önemli olduğunu anlatmaya çalışırdık. Bunu anlatırken de en çok söylediğimiz sözlerden biriydi bu: “Ben korkmayayım da dedem mi korksun? Beni kovalayan köpek o kadar büyüktü ki, dedemi kovalasa o bile korkardı!” derken, aslında kastettiğimiz köpeğin büyüklüğü değil, korkumuzun büyüklüğüydü. Yine de anlaşılmazdık. Korkumuzla dalga geçenler olurdu. Üzülürdük.
Oysa çocukları korkularından kurtarmanın çaresi varmış. Bilsey­dik korkmazdık.
Çocukluk korkuları ve bu kor­kulardan kurtulmanın etkili yolları hakkında bilgi veren Psikolog Dr. Ferahim Yeşilyurt, bu konuda me­rak edilen soruları şöyle yanıtlıyor:
Korku geçici bir durumken, na­sıl kalıcı hale geliyor?
İnsan yavrusu doğumundan be­lirli bir yaşa gelene kadar korunup kollanmaya muhtaç oluyor. Kendi­sini koruma becerisini geliştirmesi için epeyce zaman geçmesi gere­kiyor. Ani sesler, gürültü, olağan­dışı uyaranlar karşısında bebeğin kendisini koruma reaksiyonu korku oluyor. Bu nedenle bir çocuğun dünyaya geldikten itibaren yaşa­dığı acizlik nedeniyle korkması nor­mal, korkmaması anormal. Ancak bazı korkular gelişimsel olarak or­taya çıkıp bir süre sonra kaybolur­ken, bazıları ise hatalı yaklaşımlar nedeniyle kalıcı hale gelebiliyor ve yetişkinlikte de devam edebiliyor.
Sık rastlanan çocukluk korku­ları nelerdir?
• Ani seslere ilişkin korkular.
• Yabancılara karşı duyulan korku.
• Su korkusu.
• Karanlık korkusu.
• Anne ve babayı kaybetme kor­kusu.
• Arkadaşları tarafından dışlanma korkusu.
• Yeni bir kardeşin doğacak olması nedeniyle duyulan korku.
• Tuvalet ve banyoya gitme kor­kusu.
• Kalabalık içine girme korkusu.
• Okul korkusu.
Bebekler nelerden korkar?
Bebekler ortalama altıncı aya geldiklerinde belirli korkular geliş­tirmeye başlıyor. İlk korkular alışıl­mışın dışındaki yabancı nesneler ve kişiler oluyor. Bebek yeni tanıdığı kişilere korkarak yaklaşıyor, anne­sine karşı ise daha güvenli davranı­yor. Yeni ortamlara ve kişilere karşı yabancılık çekme davranışı iki yaşa kadar devam edebiliyor.
Korkular çocuk büyüdükçe de­ğişiyor mu?
Her yaş grubunda çocukların korktukları şeyler değişiyor. 0-2 yaş arasında daha çok büyük ob­jelerden, yüksek seslerden ve anne-babadan ayrılmaya dayalı korkular görülürken, 3-4 yaş civarında bu korkulara karanlık korkusu da ek­lenebiliyor. Bu korkular, bir kısım çocuğun çevresine güven duygu­sunun artırılmasıyla birlikte aza­lacaktır. Ancak bazı korkular ar­tarak devam edebiliyor. Özellikle de anne-babaların bazı korkuları varsa. Çünkü korkular, model alı­narak da öğrenilebiliyor.
Çocuklarda görülen en yaygın korku hangisidir?
Çocukların en çok korktukları şeylerin başında kuşkusuz karan­lık geliyor. Bakıp da görememek gerçeğine bir de hayaletli öyküler eklenince, çocuğun sonsuz hayal dünyasında korkular dallanıp bu­daklanıyor. Karanlık korkusu en sık 3-5 yaş grubunda ortaya çıkıyor. Soyut korkuların (canavar, hayalet gibi) ortaya çıkması ise 6 yaşından sonra başlıyor. Çünkü bu yaştan iti­baren çocuk zihinsel olarak soyut düşünüyor. İşte, tam da bu sırada ailelere büyük görev düşüyor. An­cak çocuğa doğru yaklaşmak korku­ların kendiliğinden ortadan kaybol­masına yardımcı oluyor. Çocukluk korkuları aile içinde ya da bir uz­man değerlendirilmesi neticesinde çözümlenmezse yetişkinlikte de bu korkular devam edebiliyor.
Korku yönetilebilir mi? Bu ko­nuda ailenin tutumu önemli mi­dir?
Her çocuk karanlıktan, gök gü­rültüsünden ya da başka bir şey­den korkar. Önemli olan ailelerin bu duyguyu yaşayan çocuklarına nasıl davranmaları gerektiğini bil­meleridir. Yoksa korku, gelecekte çocuğunuzun kabusu olabilir. Bu nedenle anne ve babaların söyle­dikleri sözlere, çocuklarına karşı olan tutum ve davranışlarına son derece dikkat etmesi gerekiyor. Örneğin şu cümleleri kullanmak çocukların korkularının derinleş­mesine neden oluyor:
“Ben senin annen değilim, senin artık annen yok”, “Böyle davranır­san seni başkalarına veririm” gibi yaklaşımlar çocukta reddedilme ve aileden ayrılma korkularını artı­racaktır. Diğer taraftan hayvanları tanıtırken de anlattıklarınız çok önemli: “Köpek ısırır aman uzak dur”, “Karanlıkta öcüler gelir” di­yerek çocuğu kaçırırmış gibi kor­kular, kötü niyetle anlatılmasa bile, çocuklar için önemli endişe kaynak­ları olabilmektedir.
Anne babanın korkusu çocuğa geçiyor mu?
Korkular anne baba gibi çocuğun çevresindeki kişiler tarafından far­kında olmadan çocuğa öğretilebi­lir. Yani çocuk anne babanın kor­kusunu içselleştirerek bir korku geliştirebilir. Sokakta köpek gören annenin çocuğuna sıkı sıkı sarılması onu o ortamdan uzaklaştırması, köpek sesi duyduğunda tedirgin olması çocuk tarafından algılana­caktır. Ve böylece annenin kaygısı çocuğa geçecektir.
Korkularla mücadele etmenin yolları nelerdir?
1-Zorla üzerine gitmeyin: Bazı aileler çocuğun korkusunu azalt­mak için onu zorla korktuğu durum­larla başbaşa bırakmaya çalışırlar. Bu asla doğru bir yöntem değildir. Çocuklarda bu şekilde davranışlar korkuların daha da artmasına ne­den olacaktır.
Aşamalı olarak korkulan obje ile bağlantı kurulabilir. Örneğin ka­ranlıktan korkuyorsa bir süreliğine odasında bir gece lambası kullanıla­bilir. Ya da havyandan korkuyorsa, korktuğu hayvanın resimleri üze­rinde konuşulabilir ve sonra o hay­vanın oyuncağı alınabilir.
2-Çocuğunuz anlaşıldığını his­setsin: Ailelerin yapması gereken tek en önemli şey, çocukla empati kurabilmek. Nasıl ki başkalarının duygularımızı hafife almasından hoşlanmıyorsak, çocuklarımız da aynı şeyi hissediyor. Bu yüzden korkusu olan bir çocuğu asla yar­gılamamak gerekiyor. “Karanlıktan korkacak ne var?” gibi sorularla ço­cuğu hafife almanın onu utandırma­nın korkularını daha fazla artacağını söyleyebiliriz . Onun yerine, “Hak­lısın, korkmuş olabilirsin”, “Ben de senin yaşındayken korkardım” gibi empati kuran ifadeler sarf et­mek ise çocuğunuzu anlamanıza yardımcı olur.
3- Güven duygusu aşılayın: Sev­mek, üzülmek gibi korkmak da do­ğal bir duygu.
Hatta gelişimin bir parçası. Ebe­veynlere düşen, çocuklarının kor­kularıyla ilgili gözlem yapmak. An­layışlı ve iş birliğine dayalı bir yak­laşım faydalıdır. Çocuğu dinlemek, onunla daha fazla vakit geçirmek ve korkulan objelerle ilgili bilgilen­dirme yapmak, sorunun aşılmasına katkı sağlar.
4-Korkuları beslemeyin: Oda­sında yalnız yatma korkusu olan çocuğa anne baba yanlarında yat­masını söylerse bu korkunun art­masına olanak sağlamış olur. Anne babanın yanında kendisini daha gü­vende hisseden çocuğun korkusu pekişerek yalnız kalması daha da güçleşir. Bu nedenle böyle bir du­rumda yatağınıza almak yerine onun yatağında uyumasını bekleye­bilirsiniz. O uyurken yanında ona kitap okuyabilirsiniz.
5-Çocuğunuzu ciddiye alın: Bazen büyüklerin, sanki kendileri çocukken hiç yaşamamışlar gibi çocukların korkularını hafife aldık­larını görüyoruz. Ama ciddiye alın­mama duygusunun çocukların ruh­sal dünyasındaki etkileri, tahmin ettiğimizden daha büyüktür. Eğer korkular çocuğunuzun yaşamını en­gelliyorsa ve uzun sürüyorsa mut­laka bir yardım almakta fayda var.