IFS, Maliye Bakanı Rachel Reeves’i ‘aceleci gelir hamlesi’ konusunda uyardı

13 Ekim 2025

 

Ekonomi düşünce kuruluşu, İngiltere’nin vergi sistemindeki verimsizlik ve adaletsizlikleri gidererek önemli gelir elde edebileceğini, ancak aceleci vergi artışlarının büyümeyi riske atabileceğini açıkladı.

Institute for Fiscal Studies (IFS), İngiltere Maliye Bakanı Rachel Reeves’e bütçe açığını kapatmak için “yarım yamalak vergi artışlarından” kaçınması çağrısında bulundu. Düşünce kuruluşu, vergi sistemindeki yapısal reformlarla on milyarlarca sterlin gelir elde edilebileceğini belirtti.

 

Institute for Fiscal Studies (IFS), İngiltere Hazine Bakanı Rachel Reeves’i gelecek ay açıklanacak bütçede “aceleci ve parçalı vergi artışlarından” kaçınması konusunda uyardı. Düşünce kuruluşu, böyle bir yaklaşımın “gereksiz ekonomik zararlar” doğurabileceğini belirterek, hükümetin bütçe açığını kapatmak için vergi artışlarını dikkatle tasarlaması gerektiğini söyledi.

IFS’nin bu ay yayımlanacak kapsamlı raporunun bir bölümünde yer alan analizde, hükümetin vergi sistemindeki “verimsizlik ve adaletsizlikleri” gidererek on milyarlarca sterlinlik ek gelir sağlayabileceği ifade edildi. Ancak kurum, yanlış kurgulanmış vergi artışlarının çalışma teşviklerini zayıflatabileceği, üretkenliği düşürebileceği ve büyümeyi olumsuz etkileyebileceği konusunda uyarıda bulundu.

“Sadece siyasete odaklanan bir bütçe, ekonomik açıdan çok daha kötü sonuçlar doğurabilir,” ifadesiyle rapor, kısa vadeli gelir odaklı hamlelerin riskine dikkat çekti.

Gelir vergisi, ulusal sigorta ve KDV artışı masada değil

Reeves, gelecek ayki bütçede gelir vergisi, ulusal sigorta ve KDV oranlarının artırılmayacağını açıkladı.
Ancak hükümetin, yaklaşık 20 ila 30 milyar sterlinlik bütçe açığını kapatmak için diğer vergi kalemlerinde artışa gitmesi bekleniyor.

Yüksek faiz oranları nedeniyle borçlanma maliyetlerinin arttığı bir dönemde, Hazine’nin kamu borcunu yükseltmekten kaçındığı belirtiliyor. Buna karşılık, kamu harcamalarında kesintiye gitmesi yönünde baskı altında olan hükümet, son dönemde evrensel kredi (universal credit) kesintilerini geri çekmek zorunda kalmıştı.

Hedef: 20 milyar sterlinlik bütçe tamponu

Maliye Bakanı Reeves’in, yaklaşık 10 milyar sterlin tutarındaki mevcut bütçe tamponunu iki katına çıkararak 20 milyar sterline yükseltmek istediği bildiriliyor.
IFS’ye göre, bu hedefe ulaşmak için hükümet tasarruf ve yatırım gelirleri üzerindeki vergi yapısında kapsamlı reformlara gidebilir.

Bunlar arasında;

• kira gelirleri,
• temettü gelirleri,
• faiz gelirleri,
• serbest meslek kazançları,
• sermaye kazançları (capital gains)
  üzerinde yapılacak düzenlemeler öne çıkıyor.

Emeklilik vergilerinde değişiklik önerisi

IFS uzmanları, emeklilik sisteminde yapılabilecek değişikliklerin de önemli gelir potansiyeli taşıdığını belirtti.

Rapora göre;

• İşverenlerin emeklilik katkı paylarına ulusal sigorta kesintisi uygulanması,
• Çalışanların emeklilik birikimlerinin yüzde 25’ine kadar olan vergisiz erişim hakkının sınırlandırılması gibi adımlar yıllık 6 milyar sterline kadar gelir sağlayabilir.

“İşveren katkı paylarına tam oranda ulusal sigorta uygulanabilir ve bunun yerine yüzde 10’luk bir sübvansiyon getirilebilir. Bu düzenleme tek başına yılda yaklaşık 6 milyar sterlin kazandırabilir,” ifadeleri raporda yer aldı.

Kayıt dışı kurumsal vergilerde 10 milyar sterlinlik açık

IFS ayrıca, küçük işletmelerin ödemesi gereken kurumlar vergisinin sadece %40’ını ödediklerini belirterek, vergi kaybının ciddi boyutlara ulaştığını bildirdi. Bu açığın kapatılması, 10 milyar sterlinlik ek gelir yaratabilir.

“2029–30 mali yılı itibarıyla bu vergi açığı 24 milyar sterlinden fazlasına karşılık geliyor. 2017–18 seviyelerine dönülmesi bile 10 milyar sterlinin üzerinde gelir sağlar,” denildi.

“Yönsüz yamalar değil, yapısal reformlar gerekli”

IFS kıdemli araştırma ekonomisti Isaac Delestre, yaklaşan bütçede hedefin sadece gelir artırmak olmaması gerektiğini vurguladı:

“Gelir artırmak muhtemelen bütçenin ana hedefi olacak. Ancak Reeves yalnızca vergi toplamakla yetinirse, bu fırsatı kaçırmış olur.
Vergi sistemindeki verimsizlik ve adaletsizlikleri gidererek ekonomik zararı sınırlayabilir.
Kasım ayında ihtiyacımız olan şey, yönsüz yamalar veya yarım önlemler değil, kapsamlı bir strateji.”

The Guardian’da yer alan habere göre IFS’nin uyarısı, İngiltere’nin mali disiplini koruma çabasının ortasında geldi. Hazine’nin önündeki temel zorluk, bütçe açığını kapatırken büyümeyi baltalamadan gelir yaratmak olarak görülüyor. Ekonomi çevreleri, Reeves’in açıklayacağı bütçenin hükümetin ekonomik güvenilirliğini yeniden inşa edip edemeyeceğini belirleyecek “kritik bir dönüm noktası” olacağı görüşünde.