Maliye Bakanı’nın vergiyi kaldırmaya yönelik muğlak bütçe vaadi, seçmenlerin gerçekten önemsediği şeyleri gölgeleme riski taşırken, partiyi İşçi Partisi’nin saldırılarına açık hale getiriyor.
The Times’ta yer ala haberde, Jeremy Hunt’ın şaşırdığının açık olduğu kaydedildi. Bir Maliye Bakanı bütçeyi açıkladıktan sonraki sabah her zaman zorlayıcı sorular beklerken, “mali drag queen” olarak nitelendirilmek hiç beklemediği bir yerden geldi. Hunt röportajı yapan kişiye oldukça test edici bir şekilde “Bana daha önce böyle denmemişti” dedi.
Ancak bu suçlama, Hunt ve Rishi Sunak’ın bahar bütçesini sunmaya çalışırken karşı karşıya kaldıkları ikilemi özetliyor. Toplam vergi yükü 1948’den bu yana en yüksek seviyeye çıkmaya devam ederken seçmenleri vergi indirimi yaptığınıza nasıl ikna edersiniz?
Bütçede yaklaşık 13 milyar sterlinlik vergi kesintisi yer alırken, ortalama bir hane halkı için 450 sterlin değerinde olan ulusal sigortada 2 penslik bir kesinti de bütçenin merkezinde yer aldı.
Ancak aynı zamanda Hunt ve Sunak, gelir vergisi eşiklerini 2028-29’a kadar dondurarak hesapları dengelemeye yönelik önceki kararlarının sonuçlarıyla da yaşamak zorunda. Bütçe Sorumluluk Ofisi’ne (OBR) göre bu politika, önümüzdeki beş yıl içinde ücretler arttıkça üç milyondan fazla kişinin daha yüksek ve ek gelir vergisi oranlarına çekileceği anlamına geliyor. Mali sürüklenme olarak bilinen bir süreç, vergi gelirlerinde 19,7 milyar sterlinlik net bir artışa yol açacak.
Hunt ve Sunak’ın bu hafta verdiği yanıt iki yönlü oldu. İlk olarak, pandemi ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgali nedeniyle zorunluluktan doğduklarını savunarak ve seçmenlere karşı “dürüst” olmak istediklerini söyleyerek vergi artışlarını haklı çıkarmaya çalıştılar.
İkinci olarak, konuşmayı değiştirmeye çalıştılar. Hunt ve Sunak, iki haftadan biraz daha uzun bir süre önce bütçede 13 milyar sterlinden daha az bir harcama payı kalacağının söylenmesi üzerine ulusal sigortada kesintiye gitmeye karar verdiler.
Habere göre, sonbahar açıklamasında 2p ve bu hafta 2p olmak üzere ortalama bir işçiye 950 sterlin değerinde iki ulusal sigorta kesintisinin toplam etkisinin, uzun vadede vergileri azaltma konusunda ciddi olduklarını göstermeye yeteceğini umuyorlar.
Bu noktayı vurgulamak için Hunt, bir adım daha ileri giderek ulusal sigortayı tamamen kaldırmaya yönelik uzun vadeli niyetini açıkladı. Hunt, insanların hem ulusal sigorta hem de gelir vergisi yoluyla fiilen iki kez vergilendirilmesinin adil olmadığını savundu.
Hunt ve Başbakan, genel seçimler öncesinde kişisel vergi indirimleri için kullanılabilecek her türlü paranın gelir vergisine değil ulusal sigortaya harcanması yönünde bir seçim yapmış oldu.
Üst düzey bir hükümet kaynağı, “Ulusal sigortayı yeniden düşürme kararı aldıklarında, daha da ileri gidebileceklerini ve gitmeleri gerektiğini fark ettiler. Üç ay içinde oranı üçte bir oranında düşürürken, kamu hizmetlerini koruduk ve NHS’ye daha fazla yatırım yaptık” dedi/
Hunt’ın taahhüdü, ulusal sigortayı yalnızca kamu maliyesi izin verdiği ölçüde ve izin verdiği zaman kesmek ancak niyeti açık. Sonbaharda genel seçimlerden önce yeni bir mali açıklama beklenirken, ulusal sigortada daha fazla kesinti yapılması muhtemel. Sunak’ın bir müttefiki, “Sabah erken kalkıp çok çalışan insanlara yardım ettiğimizi söylemek seçimlere giderken çerçeveyi çizmeye yardımcı oluyor. Bu, çalışmanın karşılığını almakla ilgili” dedi.
Bu hamle, gelir vergisinde kesinti yapılması için yoğun baskı yapan bazı Muhafazakâr milletvekillerini yine de şaşırttı. Bütçeden önce, sonbahar açıklamasında ulusal sigortada yapılan kesintilerin anketler üzerinde herhangi bir etki yaratmadığına işaret ettiler ve bir strateji değişikliğine ihtiyaç olduğunu savundular.
Bütçe genel olarak Muhafazakâr milletvekilleri tarafından memnuniyetle karşılandı ancak WhatsApp grupları nispeten sessiz kaldı. Bazı milletvekilleri, ulusal sigortayı kaldırma vaadinin 2p’lik kesintiyi ve çocuk yardımını yüz binlerce orta gelirli aileyi kapsayacak şekilde genişletme planlarını gölgeleyebileceği endişesini dile getirdi.
Kızıl Duvarlı bir Tory milletvekili. “Daha fazlasını elde etmek istedik, ama elinize geçenle başa çıkmalısınız. Bu gerçek. Benim hayal kırıklığım, nasıl paketlediğimizdir. Google Trend aramalarına bakarsanız, çocuk yardımı değişiklikleri en popüler şeydir. Milli sigortayı kaldırma fikri bir dikkat dağıtıcıdır” dedi.
Milli sigortayı kaldırma zaman çerçevesi ve hatta taahhüdün kapsamı hangi Muhafazakar ile konuştuğunuza bağlı olarak değişiyor. İş ve Emeklilik Bakanı Mel Stride, milli sigortayı genel olarak azaltmanın “bir arzu olduğunu” söyledi ancak hükümetin bunu açıkça kaldıracağını belirtmekten kaçındı. Hazine Bakanı Gareth Davies, “birkaç parlamentonun” alabileceğini söyledi.
İşçi Partisi, taahhüdü bir hediye olarak görüyor. Hunt’ın bütçesi, kısmen, İşçi Partisi’nin vergi artışları da dahil olmak üzere birkaç muhalefet planını almasıyla, İşçi Partisi’ne darbe vurmayı amaçladı. Böylece, Tory’ler, İşçi Partisi’nin birkaç bayrak taşıyan taahhütünün artık finanse edilmediğini iddia edebilir ve bu da daha fazla borçlanmaya veya daha yüksek vergilere yol açabilir.
Ancak, İşçi Partisi, Tory’nin milli sigortayı kaldırma taahhüdünün aslında 46 milyar sterlinlik finanse edilmemiş bir vergi indirimi olduğunu iddia ediyor. Bütçenin hemen ardından parti, sosyal medyada “Rishi Sunak’ın, Liz Truss’inkinden daha büyük finanse edilmemiş vergi kesintileri planladığını biliyorsunuz, ekonomiyi çökerten ve ipotek ödemenizi artıranlar” dediği bir reklam yayınladı.
Resolution Foundation düşünce kuruluşunun başı ve eski bir işçi danışmanı olan Torsten Bell, İşçi Partisi’nin iddiasının yanlış olduğunu söyledi. Bell, “Hükümet gerçekten bir Liz Truss yapmıyor. Gelecekte vergileri daha fazla kesmek istediğinizi söylemek biraz hayal kırıklığı yaratabilir ama bunun nasıl finanse edileceğine dair hiçbir fikir olmadan büyük vergi kesintileri ilan etmekle aynı şey değildir”dedi.
Tory’ler, milli sigortayı kaldırma taahhüdünün nihayetinde ödeme yapacağına inanıyorlar. Bir üst düzey Tory, “İşçi Partisi ilk kez vergi kesintilerine karşı. Bu bizim için değerin olduğu yer” dedi.
Ancak, şimdiye kadar Tory’ler için bütçe anketlerinde bir sıçrama kanıtı yok. Times için YouGov tarafından yapılan anket sonuçları, milli sigorta indiriminin etkisiz olduğunu ve seçmenlerin, eğer olacaksa, Hunt’ın sonbahar açıklaması sırasında ekonomi hakkında daha kötümser olduklarını gösteriyor.
Bazı Tory stratejistleri için diğer endişe, seçimi tamamen vergi kesintileriyle ilgili yapma stratejisinin aksine olabileceğidir. YouGov, Hunt’ın yabancı varlıklara sahip bazı zengin vergi mükelleflerine fayda sağlayan şu anda yürürlükte olan non-dom vergi rejimine sert önlemler almayı planladığını seçmenlere sordu.
İngiltere’ye gelen kişilerin dört yıl burada yaşadıktan sonra yabancı gelirlerinden vergi ödemelerini gerektiren yeni bir düzeni destekleyenlerin %61’i, yılda 2 milyar sterlin toplayacak bu gelirin nasıl harcanacağı konusunda bölünmüş durumda idi. İlk olarak planı ortaya koyan İşçi Partisi, paranın NHS operasyonlarında ve prosedürlerinde bir artış için kullanılmasını amaçlamıştı ancak Hunt bu parayı milli sigorta indirimi için kullanmayı amaçlıyor.
Bunun doğru bir yaklaşım olup olmadığı sorulduğunda, sadece %21’i Hunt’ın planını desteklerken, %52’si paranın İşçi Partisi tarafından belirlenen öncelikler için kullanılmasının daha iyi olacağını söyledi.
Bir üst düzey Tory danışmanının ifade ettiği gibi, Sunak’ın, Boris Johnson’ın başarısı için kilit olan 2019 kırmızı duvar seçmenlerinin önemli olduğuna ve onlar için kamu hizmetlerine daha fazla harcama sözünün özellikle önemli olduğuna karar vermesi gerekiyordu.
“Politik stratejinin ne olduğunu belirlemek hükümette bile olsanız neredeyse imkansız. 2019 koalisyonunu yeniden mi oluşturmaya çalışıyoruz? Eğer öyleyse, neden kırmızı duvar seçmenlerin önemsediğini bildiğimiz polis ve hastaneler hakkında hiçbir şey söylemiyoruz?
“Ya da temel seçmen stratejisini mi benimsiyoruz, o zaman neden emeklilere yardımcı olmayan milli sigortayı hedefliyoruz?
“Sorun, bu No 10’da yapılan bir bütçeydi ve iyi bir politik takdirleri olmadığını gösterdiler.”
No 10’un stratejisi mevcut anket durumunu görmezden gelmek. Sunak’ın etrafındakiler, anketlerin seçime iyice yaklaşana kadar, insanların hayatlarında somut bir iyileşme olduğunu hissettiklerinde ve geleceklerine daha umutlu baktıklarında değişmeye başlamayacağını savunuyor.
Downing Street’te seçimin sonbaharda, ya ekim ayının sonunda ya da kasım ayının başında gerçekleşeceği kesin bir şekilde belirtiliyor. Bu, galibiyet için tek mümkün yol olarak görülüyor; enflasyon ve faiz oranlarının düşmesine ve vergi kesintilerinin etkilerinin insanların refahını artırmasına zaman tanıyor.
Ancak, bu hafta Sunak, mayıs ayındaki bir seçimi kesin bir şekilde dışlamadı. Daha önce “çalışma varsayımının” bu yılın ikinci yarısında olacağını söylemiş olsa da, soruya; “Bununla ilgili başka bir şey söylemeyeceğim” diyerek, dolaylı olarak cevap verdi.
Bazı Tory milletvekilleri bile kafalarının karıştığını ifade ederken, mayıs ayındaki yerel seçimlerin ne kadar yıkıcı olacağına dair endişeler artıyor.
Bir Kızıl Duvarlı milletvekili, “Birçok kez Başbakan ve parti başkanı ülke genelinde ziyaretlerde bulunuyor ve bana göre bu artıyor. Zamanlama her şeydir ve herkes mayıs ayı seçiminden bahsediyor. Ekim veya Kasım’dan önce daha iyi olacak mı? Olmalı, OBR bunu tahmin ediyor ama sonra Liz Truss gibi ses çıkarmak istemiyorum, OBR daha önce hem olumlu hem de olumsuz olarak yanılmıştı.” açıklamasında bulundu.