Ergenlikte beslenme

18 Ekim 2013

Ergenlik çocukların çok hızlı bü­yümeye başladıkları, metabolizma­larının hızlandığı, dolayısıyla kalori ihtiyaçlarının ve iştahlarının arttığı bir dönemdir, ancak bu dönemde edinilen yanlış beslenme alışkanlık­ları birçok ciddi sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Bu önemli konuyu uzman diyetisyen Fatmagül Yılmaz Öztürk ile tartıştık.
Fatmagül hanım, ergenlik ne zaman başlıyor, bu dönemde ço­cuklarda nasıl bir büyüme ger­çekleşiyor?
Çocuklarda ergenlik dönemine gelindiğinde büyüme ve gelişme hızları farklılaşır. Bu dönem kız­larda 11- 12 yaşlarında, erkeklerde 11- 14 yaşlarında başlar. Boyda bü­yüme kızlarda 16- 18 yaş, erkeklerde 18- 20 yaşa kadar devam eder. Na­diren 22 yaşına kadar devam eden olgular vardır. Kızların erken adet görmesi boyda uzamanın duraksa­ması yönde bir etki gösterebiliyor.
Ergenlik döneminde gelişme için önemli ana gıda grubu nedir?
Gelişimin iyi olması için; bes­lenme düzeyinin iyi olması ve spor yapmak güçlü bir kemik yapısına sa­hip olmayı sağlar.
Bu noktada günlük beslenme­mizde kalsiyumun tüketimi önem kazanır. En iyi kaynağı süt, yoğurt ve peynirdir. Bunun dışında yeşil yapraklı sebzeler, pekmez, fındık, fıstık, susam, kuru baklagiller, kivi ve kuru meyvelerdir. Bunun dışında diyetteki posanın çokluğu- yalnız çokluktan kasıt aşırıya kaçılma­sıdır- fazla protein tüketimi kalsi­yum emilimini güçleştirdiği için dikkat edilmelidir. Kalsiyum 25 ya­şına kadar depo edilir. Bu yaştan sonra depolarımızı doldurabilmek gibi bir şansımız yoktur. İleriki yaş­larda problem yaşamak için bu dö­nemde temeller iyi atılmalıdır.
Ergenlikteki yanlış beslenme şekillerinden bahseder misiniz?
Ergen aileden bağısız olarak daha çok dışarıda vakit geçirmekte ve beslenme şekilleri de daha çok ayaküstü beslenme tabir ettiğimiz fast food beslenmedir.
Bunun beraberinde kilo sorun­ları, kolesterol düzeyinde artışlar oluşmakta ve günümüzde artık bu yaş grubunda bile kalp hastalıkları oluşmaktadır. Büyüme ve gelişme hızlarındaki artış nedeni ile bu dö­nemde daha fazla enerjiye ihtiyaç duyulur ki bunu da daha çok mevsi­mine uygun sebze ve meyvelerden karşılamak daha sağlıklıdır.
Ergenliğe girmiş genç kızlarda daha çok ne gibi sorunlarla kar­şılaşıyorsunuz Genç kızların adet görme sürecinin başlaması ile bir­likte eskiye oranla günlük demir mi­neraline olan ihtiyaç artar. Demir ih­tiyacı açısından organ etleri, kırmızı et, yumurta, kuru baklagiller, koyu yeşil yapraklı sebzeler sayılabilir. Demirin emilimini artırmak için bu besinler alınırken yanında mutlaka C vitamini içeren yeşil salata, doma­tes, yeşilbiber vb. besinleri tüket­mek daha faydalı olacaktır.
Büyüdüğünü ispatlamak için evde kahvaltı çoğu zaman redde­dilir. Bazen genç kızlarımız bir öğün atlamanın kilo vermelerine etki ede­ceğini düşünerek de bu eylemi ger­çekleştirebilmekteler.
Oysa bu onları daha çok alabilme risklerini artırır. Özellikle genç kız­larımızda yaşanan yeme davranışı bozukluklarına yine bu dönemde rastlıyoruz. Bu da cinsel kimlik ka­zanmak istememek, genetik eğilim ya da zayıflığın moda olması ile olu­şur; Anoreksiya veya Bulimiya Nev­roza şeklinde tanımlanır.
Anoreksiya Nevroza; kişinin iş­tahı vardır. Ama bilinçli olarak yemek yemeyi engelliyordur. Bu­limiya Nevroza da diğerinin tam tersi olarak kişi çok yer ama daha sonra pişmanlık duygusu, kilo alma korkusu ile kusar. Son yıllarda 10- 13’lü yaşlarda artık bu problemlere rastlıyoruz. Bunu için Diyetisyen ve Psikolog iş birliği ile tedavi müm­kündür.
Kabaca olması gereken ağırlık= yaş x 2+8 olarak hesaplanır.
Ergenlik döneminde kalori ih­tiyacı nasıl?
Adölesan(ergenlik) döneminde günlük beslenmede 2100- 2700 ka­lorilere kadar çıkılabilir. Bu dönem çocuklarda da kilo problemi varsa diyete başlamadan önce sağlıklı beslenmeyi öğreterek kilo alımını durdurmak ilk hedeftir.
Bu arada boy uzayacağı için kilo boya gider. Diyete başlanırsa da günlük 1200 kalorinin altına ke­sinlikle inilmemelidir. Aksi takdirde büyüme ve gelişmede duraksama ve sağlık sorunları ortaya çıkabi­leceği gibi, düşük kalori aldığında daha çok yağ yerine kas kaybı ile metabolizması düşecek ve verilen kilo korunamayıp geri alındığında bir süre sonra tekrar diyete başla­mak istediğinde metabolizmayı to­parlamak sorun olacaktır.
Bu yaş grubundaki gençler için sağlıklı beslenme önerileriniz nelerdir?
• Kahvaltı etme alışkanlığını mutlaka kazandırınız.
• Kahvaltı ağırlıklı bir öğün ola­bilir.
• Su içme alışkanlığını kazandı­rınız,
• Kolalı içecekler, meşrubat, ha­zır meyve sularından uzak tutunuz,
• Çok iyi çiğnemeyi öğretiniz,
• Çocuğunuzun duyularına dik­kat edin doydum diyorsa yemesi için zorlamayın. Gelişme çağında boş verin yesin diye düşünmeyin, kilolu olması sağlıklı olduğu anla­mına gelmez.
• Her hangi bir spor dalına yö­nelmesini destekleyin; bu gelişimini olumlu etkiler.
• Televizyon ya da bilgisayar karşısında yemek yemesine izin vermeyiniz.
• Öğle yemeklerini düzenli ye­mesi için okul yemeğine yazdırın ve bu yemeklerde okul idaresine önerilerde bulunun, hatta diyetis­yen gözetiminde bir yemekhane is­teyebilirsiniz.
• Çocuğunuza belli alışkanlıklar kazandırırken bunu yasaklarla yap­mayın neden ve niçinlerini onlarla paylaşın.
• Tabağında kalan yemeği bitir­mesi için baskı yapmayın, bir son­raki sefer daha az almasını sağlayın ya da önce daha önce tabağında ka­lan besini bitirterek başlayınız.
• Aralarda meyve tüketmelerini destekleyin.
• Hangi yaş döneminde olursa olsun yemeği ödül ya da ceza ola­rak göstermeyiniz.