Rachel Reeves kötü haberi vermeye hazırlanıyor

28 Temmuz 2024

Hesapları inceleyen Maliye Bakanı’nın ekibi, durumun hiç de iç açıcı olmadığını söylüyor. Reeves, ‘kara bir deliği’ kapatmak için vergileri arttırmak ve projelerde kesintiye gitmek zorunda kalabilir, selefi Muhafazakarların savurganlığını suçluyor.

Önemli noktalar

• Maliye Bakanı önceki hükümeti ülkenin mali durumunu “örtbas etmekle” suçluyor
• Jeremy Hunt, İşçi Partisi’nin vergi artışları için bir bahane olduğu iddialarını reddediyor
• İptal edilecek programlar arasında Muhafazakârların 500 milyon sterlinlik ‘Demiryolunuzu Yenileme Fonu’ da yer alıyor
• Batı Sussex’teki A27 Arundel yan geçidi de baltalanmakla karşı karşıya

Rachel Reeves ülkenin ilk kadın Maliye Bakanı olarak ilk iş gününde Hazine’ye vardığında, en üst düzey yetkililerini ve yardımcılarını bir araya toplayarak ülkenin hastalıklı mali durumu üzerinde bir otopsi yapmaya başladı.

Kral tarafından İngiltere’nin 58. başbakanı olarak atanan Sir Keir Starmer 10 Downing Street’in ön kapısından içeri girdiğinde, Reeves kamu maliyesinde dev bir kara delik keşfetmişti bile.

Hazine’nin kalbindeki ofisinde, bakanlığının bu yıl karşılaştığı beklenmedik mali baskılar hakkında bilgi aldı. En şaşırtıcı keşifler arasında, yasadışı göçmenleri sığınma otellerinde barındırmanın artan maliyeti ve hükümete yılda 4 milyar sterlinlik balon bir fatura bırakması vardı. Kendisine ayrıca, 450.000 öğretmen ve 1,5 milyon NHS personeli için yüzde 5,5’lik bir artış da dahil olmak üzere bir dizi kilit sektör için ücret inceleme organları tarafından yapılan ve tam olarak bütçelenmemiş olan enflasyon kırıcı kamu sektörü ücret önerilerini devraldığı söylendi.

Üst düzey bir hükümet kaynağı, “İlk toplantının sonunda Rachel meslektaşlarına kendisine söylenenler karşısında şoke olduğunu söyledi. Kendisinden ekonomik bir karmaşa devralması beklenirken, Mart ayında yayınlanan resmi bütçe tahminlerinde yer almayan yıl içi baskılar konusunda uyarılmamıştı. Muhafazakârların, ülkenin mali durumunda büyük bir kara delik olduğunu bildikleri halde vergi indirimi söylemini sorumsuzca körüklemelerine çok kızdı”dedi.

Hafta sonu Reeves resmi bir denetim yaptırması gerektiğine karar verdi. Pazartesi sabahı Maliye Bakanı olarak yaptığı ilk konuşmada planını açıkladı:

“Genel seçimleri kim kazanırsa kazansın, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en kötü koşulları devralacağı konusunda defalarca uyarıda bulundum. Son 72 saat içinde gördüklerim bunu teyit eder nitelikte. Bu nedenle hafta sonu Hazine yetkililerine, zorluğun boyutunu anlayabilmem için harcama mirasımızın durumuna ilişkin bir değerlendirme sunmaları talimatını verdim.”

Reeves’in giden Muhafazakar hükümete duyduğu öfke, ertesi gün Hazine Baş Sekreteri Darren Jones’un, Avam Kamarasında karşılaştıkları Jeremy Hunt ile kışkırtıcı bir diyaloga girmesiyle daha da arttı.

Hunt, “Karneyi hükümetin toplam harcamaları ile vergilendirme yoluyla elde edilen gelirler arasındaki farkı gösteren tablo gördüğünüzü varsayıyorum. arneye göre yaşarız ya da ölürüz” dedi.

Jones şöyle cevap verdi: “Evet Jeremy, rakamları gördüm!”

İşçi Partisi, bunun eski Maliye Bakanının, partisinin kendilerine miras bıraktığı vahşi ekonomik manzara nedeniyle partiyle alay etmesi olduğuna inanıyor ve bir kaynak bunu 2010 yılında eski Hazine Bakanı Liam Byrne’ın yeni Muhafazakar hükümete bıraktığı nota benzetiyor: “Korkarım para yok.”

Seçimden bir hafta sonra Lancaster Dükalığı’nın yeni Maliye Bakanı Pat McFadden, kabinedeki meslektaşlarına bir mektup yazarak “ölüleri ortaya çıkarmalarını” ve “işlerin durumunun daha doğru bir resmini” elde edebilmek için her departmanın mirası hakkında daha fazla ayrıntı vermelerini, özellikle de geciken ya da bütçeyi aşan projelere bakmalarını istedi. Ayrıca paranın karşılığını düşük oranda veren ya da yüksek dolandırıcılık riski taşıyan projelerin yanı sıra önceki hükümet tarafından uzun vadeli finansman sağlanmadan duyurulan projeleri de incelemelerini önerdi.

Jones ayrıca tüm dışişleri bakanlarına bir mektup göndererek, daha önce haberdar olmadıkları yıl içi baskıları ve bakanlık bütçelerinde bulabilecekleri verimlilik tasarruflarını tespit etmelerini istedi.

The Times’in haberine göre, geçtiğimiz iki hafta boyunca Hazine yetkilileri denetim üzerinde gece gündüz çalıştı ve Pazartesi günü Avam Kamarasında yapılacak bir açıklamayla Maliye Bakanı tarafından açıklanacak olan keskin harcama mirasının ayrıntıları üzerinde durdu.

Reeves, ABD Hazine Bakanı Janet Yellen ile bir akşam yemeği ve geçen hafta Rio de Janeiro’da düzenlenen G20 maliye bakanları toplantısında, Kanada Maliye Bakanı ve Uluslararası Para Fonu üyeleriyle ikili görüşmeler arasında, normalden çok daha uzun olacak açıklamanın ayrıntılarını tamamlıyor.

Reeves, “suçlama belgesi” olarak nitelendirilen ve sorumluluğu Muhafazakârlara yükleyerek vergi artışlarına zemin hazırlamak üzere tasarlanan sunumunda, yaklaşık 20 milyar Sterlinlik finanse edilmemiş harcama baskısını ana hatlarıyla ortaya koyacak.

Ayrıca Ekim ayında harcama gözden geçirmesinin ve bütçenin tarihini açıklayacak ve ekonomistlerin 10 milyar sterline kadar mal olabileceğine inandıkları kamu sektörü ücret kuruluşlarının ücret artışlarına ilişkin tavsiyelerini tamamen kabul etmesi bekleniyor.

Starmer seçim kampanyası sırasında defalarca “çalışan insanlardan” alınan vergileri arttırmayacağını söylemiş, bu da bazı eleştirmenler tarafından gelir üzerinden alınan vergilerin ötesinde vergilerin arttırılmasına açık kapı bırakan kasıtlı bir girişim olarak görülmüştü.

Habere göre, son günlerde İşçi Partisi kaynakları, Reeves’in, Muhafazakârlar tarafından yapılan ve daha sonra gizlenen bir pisliği temizlemek zorunda olduğunu iddia etmesiyle birlikte, bütçede vergilerin artması gerekeceğine dair giderek daha ağır ipuçları veriyor. Uzmanlar, seçenekler arasında sermaye kazancı veya miras vergileri ile diğer vergi indirimlerinin azaltılmasının yer alabileceğini belirtiyor. Reeves, gelir vergisi, KDV, ulusal sigorta ve kurumlar vergisi gibi en büyük gelir artırıcı kalemlerde değişiklik yapılmasını reddetti.

Gölge Maliye Bakanı ile sert bir tartışmaya girmesi beklenen Reeves, O’nu ve Rishi Sunak’ı kamu maliyesinin “vahim durumunu” “örtbas etmekle” suçlayacak. Özellikle de Hunt’ın geçtiğimiz hafta sonu, Muhafazakârlar genel seçimleri kazansaydı, kendilerini vergileri artıracak bir İşçi Partisi’ne karşı vergileri düşürecek bir parti olarak lanse etmelerine rağmen, bu sonbaharda vergileri düşüremeyeceğini itiraf etmesine dikkat çekecek.

Hunt, İşçi Partisi’nin yeni hükümetin karşı karşıya olduğu harcama baskılarının farkında değilmiş gibi davranmanın bir “el çabukluğu” olduğunu iddia ederek, siyasi amaçlı bir maskaralık yapmakla suçlayarak yanıt verecek.

Hunt, “2010 yılında Bütçe Sorumluluk Ofisi’ni kurduğumuzdan bu yana, defterler sonuna kadar açıldı ve gösterdikleri sağlıklı, büyüyen bir ekonomidir;  İşçi Partisi’nin şu anda sattığı ve bağımsız yorumcular tarafından geniş çapta reddedilen kurgu değil.

“Amaçları açık: seçimden önce 50 kez vergileri arttırmayacaklarına dair söz verdikten sonra şimdi bir bahaneye ihtiyaçları var, ancak seçildikten hemen sonra İngiliz halkını dolandırmaya çalışmak başarısız olmaya mahkum yüksek riskli bir strateji.”

Reeves, Avam Kamarasındaki açıklamasından önce The Sunday Times’a konuştu: “Durumumuzun ciddiyeti konusunda ülkeye karşı açık olacağım; önceki hükümet yarın yokmuş gibi para harcadı çünkü faturayı başkasının ödemesi gerektiğini biliyorlardı.

“Paranın nereden geleceğini söylemeden taahhüt üstüne taahhütte bulundular. Bunu defalarca ve bilerek yaptılar. Ben onların pisliğini temizliyorum ve bozduklarını düzeltiyorum. Britanya’yı yeniden inşa edebilmemiz ve ülkemizin her kesimini daha iyi bir duruma getirebilmemiz için temelleri düzeltmeye başlamak üzere zor kararlar alıyorum.”

Reeves’in, hesapları dengelemek için yol ve hastane projelerini iptal etme ya da erteleme planlarını açıklarken, Britanya’nın “beş parasız ve bozuk” olduğunu savunması bekleniyor.

Projelerin iptal edilmesi kısa vadede para tasarrufu sağlayacak olsa da, Britanya’nın bağlantılarını geliştirmeyi amaçlayan altyapı projelerinin iptal edilmesinin uzun vadede ekonomi üzerinde zararlı bir etki yaratacağından korkuluyor.

Büyük ölçüde azaltılacak veya hurdaya çıkarılacak programlar arasında önceki hükümetin 500 milyon sterlinlik ‘Demiryolunuzu Geri Kazandırma Fon da yer alıyor. “Geride bırakılan toplulukları” kalkındırmak amacıyla 1960’larda ki Beeching kesintileri kapsamında hurdaya çıkarılan 45 demiryolu hattının yeniden canlandırılması önerileri Boris Johnson’ın 2019 manifestosunda yer almıştı.

2020’den bu yana Okehampton ve Exeter arasındaki Dartmoor hattı olmak üzere sadece bir hat yeniden açıldı. Northumberland hattı ve Birmingham New Street ile Kings Norton arasındaki Camp Hill hattı da dahil olmak üzere, sırasıyla bu yılın sonlarında ve gelecek yılın sonbaharında açılması beklenen diğer birkaç hat ise halihazırda yapım aşamasında. Bir önceki hükümet Ekim 2021’de başarılı tekliflerin en son listesini yayınladığında, her bir projeye tahsis edilen nakit miktarını içermiyordu. Risk altında olması muhtemel projeler arasında, Bristol ve Portishead arasındaki bir hizmet de dahil olmak üzere henüz yapım aşamasında olmayanlar da yer alıyor.

Bakanlar ayrıca HS2 projesinin Euston bölümünün iptal edilip edilmeyeceğini de değerlendiriyor; bu da yüksek hızlı trenlerin yeni bir tünelle şehir merkezine kadar gitmek yerine Londra’nın batısındaki banliyölerde Old Oak Common’daki yeni bir merkezden hareket edeceği anlamına geliyor.

Yolcular, proje için milyarlarca pound tasarruf etmek amacıyla Londra’nın merkezine olan yolculuklarını metroda tamamlamak için Elizabeth Hattını kullanmak zorunda kalacak. Geçtiğimiz hafta Ulaştırma Bakanı Louise Haigh, HS2 planlarının “tam bir karmaşa” olduğunu ve düzeltilmesinin “büyük bir iş” gerektireceğini söyledi.

Seçimden önce Muhafazakar hükümet, Londra Belediye Başkanı Sadiq Khan’ın 2021’de açılan Kennington ve Battersea arasındaki Kuzey Hattı uzantısı için 1 milyar sterlin ödemek üzere başarıyla kullandığına benzer bir Vergi Artışı Finansmanı planı kullanarak projeyi finanse etmeyi özel olarak kabul etmişti. Finansmanın önemli bir kısmı, yeni bağlantının bölgedeki konut talebini artıracağına inanan emlak geliştiricilerinden geldi.

Reeves’in ayrıca Batı Sussex’teki A27 Arundel bypass’ını iptal etme ve beklenen tasarrufun bir kısmını bir milyondan fazla çukurun onarımına aktarma planlarını da onaylaması bekleniyor. Bölge sakinlerinin şiddetli muhalefetiyle karşılaşan ve kırsal kesime yeni bir yol açılmasını öngören planlar, önceki hükümet tarafından açıklanan harcama kesintilerinin bir parçası olarak en azından gelecek yıla ertelenmişti.

Maliye Bakanı, hükümetin A303 üzerindeki Stonehenge anıtının altından geçecek 1.7 milyar sterlinlik yeni bir tünel için taahhütte bulunmayacağını teyit edecek, ancak nihai karar Temyiz Mahkemesi’nin proje hakkında sonbahar başında vereceği karara kadar verilmeyebilir. Wiltshire’daki sekiz kilometrelik yolun elden geçirilmesini de içeren proje, 2020 yılında ilk kez onaylandığından bu yana Save Stonehenge World Heritage Site gibi kampanyacılar tarafından çok sayıda yasal zorlukla karşı karşıya kaldı.

Wes Streeting ayrıca Muhafazakârların amiral gemisi ve NHS’nin çökmekte olan tesislerindeki 40 hastanenin inşa edileceği ya da genişletileceği Yeni Hastane Programını da ertelemeye hazırlanıyor. Sağlık Bakanı geçen hafta yaptığı açıklamada, kaynakların çökmekte olan betondan yapılmış mevcut hastaneleri onarmaya aktarılması nedeniyle programın 2030 yılına kadar uygulanamayacağının “acı verici bir şekilde açık” olduğunu söyledi.

Reeves milletvekillerine şunları söyleyecek: “Eğer bunu karşılayamazsak, yapamayız. Ülkemizin dört bir yanındaki insanlar bunu anlayacaktır. Ev bütçeleri zorlandığında, aileler zor seçimler yapmak zorunda kalırlar. Hükümetin de aynı şeyi yapması gerekiyor.”

Her bir hükümet departmanı için ayrı başlıklara ayrılacak olan detaylı açıklamasını, iyileşme için yol haritasını ortaya koyacağı bir basın toplantısı takip edecek.

Üzerinde şu sözlerin yer aldığı bir kürsüde duracak: “Temelleri Düzeltmek” – İşçi Partisi hükümetinin bu parlamentonun hikayesi olmasını umduğu şeyin ilk aşaması.

Sonraki iki aşama ise Britanya’yı yeniden inşa etmek ve ülkeyi daha iyi bir duruma getirmek olacak.

Topluluklar Bakanı Angela Rayner’ın Salı günü, yerel yönetimler için yeni hedefler ve yeşil kuşağın bazı kısımlarında inşaat yapma kurallarının gevşetilmesi de dahil olmak üzere İşçi Partisi’nin ulusal planlama kurallarını değiştirme önerilerini sunması bekleniyor. Bunlar sonbahar sonuna kadar onaylanmak üzere bu hafta istişareye açılacak.

Cumartesi günü Starmer’a gönderilen bir mektupta, İşçi Partisi Büyüme Grubu olarak adlandırılan gruptan 53 milletvekili başbakana, ekonomiyi canlandırmaya yardımcı olacak manifesto vaatlerinden geri adım atmaması çağrısında bulundu.

İmzacıları arasında Resolution Foundation’ın eski direktörü Torsten Bell ve Starmer yanlısı Labour Together örgütünün eski direktörü Josh Simons’un da bulunduğu mektupta şu ifadeler yer alıyor: “Harekete geçilmemesi halk tarafından affedilmeyecektir. İngiltere’de bir konut krizi ve devasa bir altyapı açığı var; güçlü ve acil adımlar atılmazsa bu durum daha da kötüleşecek.”

Haberde, Reeves’in pazartesi günü çizeceği tablonun inkar edilemeyecek kadar kasvetli olduğu ve şikayetler sona erdiğinde, partisini iktidara taşıyan umutları yerine getirmenin zor olacağı kaydedildi.