Reeves, daha fazla vergi artışı olmayacağını taahhüt etti ancak uzmanlar emin değil

27 Kasım 2024

Ekonomistler, maliye bakanının bütçe sonrası verdiği sözün şansa ve beklenmedik büyümeye dayandığını, ancak bunlar gerçekleşmezse, daha fazla artışın kaçınılmaz olabileceğini belirtti.

Birkaç haftalık sürekli eleştirilerin ardından, çizgi çekmeye çalışan Rachel Reeves, iş dünyası liderlerine, “Şimdi bu parlamentonun süresi boyunca kamu hizmetleri için bütçeyi belirledik. Kamu hizmetlerinin artık kendi imkanlarına göre yaşaması gerekiyor çünkü gerçekten netim, daha fazla borçlanma veya daha fazla vergi istemiyorum”dedi.

Reeves iki radikal iddiada bulundu. İlk olarak, 40 milyar sterlinlik vergi artışlarının bu parlamentoda son olacağını öne sürdü. İkinci olarak, kamu harcamalarının şimdi etkili bir şekilde belirlenmiş olduğunu ve departmanların buna göre tasarruf yapmak zorunda olduğunu söyledi.

Ancak vaatleri ne kadar gerçekçi?

The Times’a gore, son yıllarda, bu tür taahhütlerde bulunan pek çok politikacı, gerçek dünya baskılarıyla karşılaşınca yön değiştirmek zorunda kaldı.

Reeves’in bütçesi ne kadar büyükse de, en zor kararların çoğunu parlamentonun ilerleyen dönemlerine erteledi. Planlarına göre, kamu harcamaları bu yıl %4,8 ve gelecek yıl %3,1 artacak, ardından büyük bir düşüş yaşanacak ve sonraki üç yıl boyunca yılda ortalama yalnızca %1,3 seviyesine inecek.

Ekonomistler, bütçe açıklandığında, on yılın ikinci yarısındaki %1,3’lük artışların aslında kemer sıkma politikalarına dönüş anlamına geleceğini ve neredeyse kesinlikle reel bazda kesintilere yol açacağını belirtti.

Maliye Çalışmaları Enstitüsü (IFS), Reeves’in bu kesintileri önlemek istiyorsa ya beklenmedik şekilde daha yüksek bir büyüme ya da şu anda reddettiği daha fazla vergi artışı ile ek 9 milyar sterlin bulması gerektiğini söyledi.

IFS’in kıdemli direktörlerinden Ben Zaranko’nun ifade ettiği gibi: “Reeves’in kabine arkadaşları şüphesiz ek ödemeler için yoğun bir şekilde lobi yapacak, ancak maliye bakanı, maliye kurallarına karşı sınırlı bir boşluk ve büyük vergi artışlarından kaçınma konusunda net bir istek ile sınırlı olacak. Bu, geleneksel olarak şanssız olan, adalet, yerel yönetimler ve yükseköğretim gibi bazı alanları,kesintilerle karşı karşıya bırakabilir, ancak bu yıl ve gelecek yılki bütçe artışlarıyla birlikte olacak. Zor olacaktır.”

Peki, Reeves bu durumu nasıl dengeleyeceğini düşünüyor?

İş dünyası liderlerine yaptığı açıklamalarda Reeves, baharda açıklanacak olan harcama gözden geçirmesinin, departman bütçelerine sıkı üretkenlik tasarrufları getireceğini söyledi.

Whitehall’ın teknoloji ve hizmet sunumu gibi alanlarda özel sektörden on yıl geride olduğunu ve daha iyi değer elde etmek için büyük verimlilik tasarruflarının yapılabileceğini iddia etti.

Ancak geçmişte birçok bakanın pahalıya mal olan bir şekilde öğrendiği gibi, bu tür değişiklikler konuşmaktan çok daha zor uygulanıyor, genellikle önceden yatırım yapılmasını gerektiriyor ve kazançların gerçekleşmesi yıllar alabiliyor.

Reeves ayrıca büyümeye özellikle deregülasyon ve planlama reformları gibi önlemler üzerinde büyük bir bahis yapıyor. Ancak reformlar ne kadar iddialı olursa olsun, bunların etkilerini görmek yıllar alabilir. Zaranko, Reeves’in şansa ihtiyacı olacağını söyledi.

“Maliye bakanı bu durumu dengelemenin bir yolunu bulabilir” diyen Zaranko, “Büyüme konusunda şanslı olabilir. Engelli yardımları faturası belki de o kadar hızlı büyümemeye başlayabilir veya sığınmacı sistemi gibi alanlardaki baskılar azalabilir, bu da başka yerlere harcanmak üzere nakit serbest bırakabilir. NHS harcamaları için daha fazla baskı, verimlilik ve performans arttıkça hafifleyebilir ve kamu hizmeti reformları meyve vermeye başlayabilir.”

“Bu faktörlerin herhangi biri veya hepsi büyük bir yardımcı olur. Ancak maliye bakanı iyi bir şansa sahip olmazsa, harcama planlarının harcama gözden geçirme süreciyle karşılaştığında hayatta kalmaması ve daha cömert bir çözümün başka bir vergi artışı turunu gerektirmesi oldukça muhtemel. Bu, özellikle küresel gelişmelerin büyüme üzerinde baskı oluşturması veya Birleşik Krallık savunma bütçesinde hızlı artışlar gerektirmesi durumunda daha geçerli olacaktır” ifadelerini kullandı.