Truss’ın ekonomi planı birçok ekonomisti ikna edebilmiş değil

11 Ağustos 2022

İngiltere’de, Boris Johnson’ın yerini alacak adaylardan anketlere göre önde olan Liz Truss, ülkeyi içinde bulunduğu zor ekonomik koşullardan kurtarmayı hedefliyor.

Ancak ekonomistler, Truss’ın ekonomi planını oldukça riskli buluyor. CNN Business’ten Anna Cooban’ın analizine göre, anketler, İngiltere Dışişleri Bakanı Liz Truss’un, Başbakanlık için, eski maliye bakanı Rishi Sunak’ın oldukça önünde olduğunu gösteriyor.

Truss seçilirse korkutucu bir dizi sorunla karşı karşıya kalacak. Milyonlarca İngiliz, geçim derdiyle boğuşuyor ve bir kurtarıcı arıyor.

Resesyon kaçınılmaz değil

Finansgundem.com’un derlediği bilgilere göre, İngiltere Merkez Bankası faiz oranlarını 50 baz puan artırdı ve son 27 yılın en büyük artışı olan yüzde 1,75’e yükseltti. İngiltere Merkez Bankası ayrıca Birleşik Krallık ekonomisinin yıl sonuna kadar resesyona girmesini beklediğini belirtti. Ancak aynı gün bir tartışmadan resesyonun kaçınılmaz olmadığını söyleyen Truss, iyimser bakış açısıyla dikkatleri üzerine çekti.

Truss, “Sonucu değiştirebilir ve ekonominin büyümesini daha olası hale getirebiliriz” diyor. Peki Truss’ın bulduğu çare ne? İngiltere Mali Araştırmalar Enstitüsü’nün tahminlerine göre Truss’ın bulduğu çare, 30 milyar sterlini aşan bir dizi kişisel gelir ve işletme vergisi kesintisi.

Liz Truss, büyük harcama kesintileri yerine, kamu sektöründeki israfı ve verimsizliği azaltarak tasarruf sağlama sözü veriyor

Enflasyonu düşürmeyecek, aksine artıracak

Truss, nisan ayında uygulamaya konulan gelir vergisi artışını tersine çevirme sözü veriyor ve pandemi yardımının maliyetlerinin ödenmesine yardımcı olmak için tasarlanan ve önümüzdeki yıl işletmeler üzerinde uygulanacak olan planlı vergi artışını yüzde 19’dan yüzde 25’e çıkarmayı vaat ediyor.

Truss, büyümeyi teşvik etmek, işletmeleri yatırım yapmaya yöneltmek ve nihayetinde İngiltere Merkez Bankası’nın bu yıl yüzde 13’ün üzerine çıkmasını beklediği enflasyonu düşürmeye yardımcı olmak için bu kesintilere güveniyor.

Truss’ın planını övenler olduğu gibi, bu planın tam tersi bir etki yaratacağını iddia edenler de bulunuyor. London School of Economics Profesörü John Van Reenen, “Truss yanılıyor. Vergi önlemleri enflasyonu düşürmeyecek, aksine artıracak” diyor.

İngiltere’de halk son aylarda yaşam maliyetinin artmasıyla birlikte, market alışverişi harcamalarını azaltıyor ve eğlence tabanlı platform aboneliklerinden vazgeçiyor

Petrol şirketlerine ek vergi rafa kalkıyor

Vergi indirimleri, insanların cebine daha fazla para koyarak mal ve hizmetlere olan talebi artırıyor. Van Reenen, ‘son derece sıkı’ bir iş gücü piyasası bağlamında, daha fazla talebi körüklemenin enflasyonu kötüleştireceğini söylüyor.

Kaldı ki, tüketici fiyatlarındaki herhangi bir artış, hane halkları üzerinde daha fazla acıya neden olabilir ve İngiltere Merkez Bankası’nı faiz oranlarını tekrar artırmaya teşvik edebilir.

İngiltere’de alışveriş yapanlar, son aylarda yaşam maliyetinin artmasıyla birlikte, market alışverişi harcamalarını azaltıyor ve eğlence tabanlı platform aboneliklerinden vazgeçiyor.

Ancak Truss, Birleşik Krallık’taki yatırımları caydıracağını savunarak, tüketicilere daha fazla yardım sağlamak için petrol ve gaz şirketlerinin tampon karları üzerindeki 5 milyar sterlinlik beklenmedik vergiyi artırmaya karşı olduğunu yineliyor.

Truss, “Kar sağlayan herhangi bir sektöre sürpriz bir vergi koyma konusunda bir alışkanlığımız varsa, bu ülkemiz için büyük
bir sorundur” diyor.

Borçlanma

Ekonomistler, Truss’un planlarında yer alan ve askeri harcamaları artırma vaadini içeren diğer engellere de işaret ediyor ve bunun artan hükümet borcu anlamına geleceğini söylüyor. IFS Kıdemli Ekonomisti Stuart Adam ise, “Vergi indirimlerinden büyüme üzerinde elde edeceğiniz etki, tahmin edildiği kadar yüksek değil” diyor.

Truss, daha önce ülkenin Hazine departmanında kamu harcamalarını yönetme sorumluluğu olan üst düzey bir bakan olarak görev yapıyordu. Şimdi ise, büyük harcama kesintileri yerine, kamu sektöründeki israfı ve verimsizliği azaltarak tasarruf sağlama sözü veriyor.

Amaç büyümek

İngiltere Merkez Bankası’nın ekonominin dördüncü çeyrekte tersine döneceğine dair kendi öngörüsü göz önüne alındığında, Truss’un Birleşik Krallık ekonomisini büyütme planları oldukça iddialı kalıyor.

Van Reenen, vergi indirimlerinin getirdiği ‘geçici rahatlama’nın talep eksikliğinden ziyade arz şoklarından kaynaklanan ekonomik yavaşlamayı önlemeye pek yardımcı olmayacağını yineliyor. Van Reenen ve birçok ekonomist, Truss’un sadece vergi indirimleri yoluyla talebi canlandırmak ve resesyondan çıkmak planının harika olmadığının altını çiziyor.

Uzmanlar, yüksek enflasyondan kaynaklanan daha fazla faiz artırımın da talebi her halükarda azaltacağını sözlerine ekliyor. Van Reenen’a göre büyümeyi artırmak için vergi indirimlerine odaklanmak yersiz.

Reenen, “On yılı aşkın süredir devam eden durgun üretkenlik ve reel ücret artışı da dahil olmak üzere ekonomideki daha derin sorunlar yeni başbakanın önceliği olmalıdır” diyor.