Tüp bebek tedavisinde çığır açacak: İnsan deri hücrelerinden yumurta

1 Ekim 2025

Bilim insanları, insan deri hücrelerinden yumurta üretmeyi başardı. Henüz erken aşamada olan bu çalışma, gelecekte tüp bebek tedavisinde devrim yaratabilir.

Yöntem geliştirildiği takdirde, yaş nedeniyle ya da hastalık ve tedaviler sonucu yumurtalık rezervi tükenen kadınlara, ayrıca eşcinsel erkek çiftlere genetik olarak kendi çocuklarını sahibi olma imkânı sağlayabilir.

Araştırmayı yöneten Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesi’nden Prof. Shoukhrat Mitalipov, “Bu gelişmeden en çok fayda görecek grup, ileri yaşta anne olmak isteyen kadınlar. Bir diğer grup ise kemoterapi görmüş, dolayısıyla sağlıklı yumurtaları kalmamış kadınlar” dedi.

Mitalipov, yöntemin yalnızca kadınlar için değil, erkekler için de kullanılabileceğini belirtti: “Bu çalışmada kadınlardan alınan deri hücrelerini kullandık. Ancak erkeklerin deri hücrelerinden de yumurta üretmek mümkün. Bu da eşcinsel çiftler için uygulanabilir bir yöntem olur.”

Dolly’nin Yönteminden İlham

The Guardian’da yer alan habere göre çalışma, 1990’larda İskoçya’daki Roslin Enstitüsü’nde geliştirilen klonlama tekniğine dayanıyor. O dönemde merhum Prof. Ian Wilmut’un ekibi, somatik hücre nükleer transferi (SCNT) yöntemiyle Dolly adlı koyunu klonlamıştı. Bu yöntemde, bir yetişkin hücrenin çekirdeği, çekirdeği çıkarılmış bir yumurtaya yerleştirilmişti.

Oregon’daki ekip de benzer bir yöntem uygulayarak kadınlardan alınan deri hücrelerinin çekirdeğini, çekirdeği çıkarılmış sağlıklı donör yumurtalara aktardı. Çekirdek, insanın genetik bilgisini taşıyan 46 kromozomu içeriyor. Oysa sağlıklı yumurtalarda yalnızca 23 kromozom bulunması gerekiyor. Döllenme sırasında spermden gelen 23 kromozomla birleşerek toplam 46’ya ulaşıyorlar.

Kromozom Sorunu ve Çözüm Arayışları

Araştırmacılar, fazla kromozom sorununu çözmek için yumurtaları döllenme sonrası “roscovitine” adlı bir bileşikle uyardı. Böylece yumurtalar, fazla kromozomlarının yaklaşık yarısını “polar cisim” adı verilen bir yapıya aktardı. Geriye kalan kromozomlar ise spermden gelenlerle eşleşti.

Ancak süreç kusursuz işlemedi. Kromozomlar rastgele dağıldı ve yanlış eşleşmeler oluştu. Bu durum, sağlıklı embriyoların gelişmesini engelledi. Oregon ekibinden Prof. Paula Amato, “Bu şekilde oluşan anormal kromozom yapılarıyla sağlıklı bir bebeğin dünyaya gelmesi beklenemez” dedi.

Laboratuvarda üretilen 82 yumurtanın yalnızca %10’undan azı, tüp bebek tedavisinde transfer aşamasına gelen embriyo seviyesine ulaşabildi. Hiçbiri 6 günden fazla kültürlenmedi.

Uzmanlar: “Çığır Açıcı Ama Uzun Yolu Var”

Mitalipov, çalışmayı bir “kanıt niteliğinde deney” olarak tanımlayarak, tekniğin güvenli hale getirilmesinin on yıl kadar sürebileceğini söyledi: “Şu ana kadar yaptıklarımızdan daha zor olacak ama imkânsız değil.”

Diğer bilim insanları da gelişmeyi büyük bir adım olarak niteledi.

• Edinburgh Üniversitesi’nden Prof. Richard Anderson: “Birçok kadın, kanser tedavisi sonrası olduğu gibi, yumurtalarını kaybettiği için çocuk sahibi olamıyor. Yeni yumurtalar üretme imkânı büyük bir ilerleme olur.”
• Southampton Üniversitesi’nden Prof. Ying Cheong: “Bu, erken aşamadaki bir laboratuvar çalışması. Ancak gelecekte kısırlık ve düşük konusundaki anlayışımızı dönüştürebilir.”
• Hull Üniversitesi’nden Prof. Roger Sturmey ise kamuoyuyla açık bir diyalog gerekliliğine dikkat çekerek, “Böylesi çığır açıcı gelişmeler, güçlü bir denetim mekanizmasının ve toplumsal güvenin inşasını zorunlu kılıyor” dedi.