Ankara Anlaşması Sonlanıyor, Puan Sistemi Geliyor

Bu yazı 24 Şubat 2020 tarihinde yayınlanmıştır

Hakkında çok sayıda yazı kaleme aldığım Ankara Anlaşması (The Agreement Creating An Association Between The Republic of Turkey and the European Economic Community) hikayesinin sonuna geliyoruz. Birleşik Krallık Devleti’nin Avrupa Birliği’nden çıkmasıyla ortaklık anlaşmaları hükümsüz kalıyor. Bu vesile ile “çok ekmeğini yediğimiz” Ankara Anlaşması da rafa kalkıyor.

Tüm Avrupa Birliği ülkeleri ile Türkiye arasındaki ilişkileri belirlemek için imzalanan Ankara Anlaşması özellikle İngiltere ve Türkiye arasında bildiğimiz şekliyle uygulandı. İngiltere yasalarının esnekliği nedeniyle çok sayıda insan Britanya’da hayat kurdu, vatandaş oldu ve bir çoğu halen bu yolda ilerliyor. 2020 yılının sonuna kadar devam edecek geçiş sürecinde Ankara Anlaşması’ndan vize başvususu yapmak teorik olarak mümkün. İçişleri Bakanlığı geçen hafta göçmenlikte puan sistemine geçeceklerini açıkladı. Bu uygulamayla Türk Vatandaşlarına ‘ayrıcalık’ olarak uygulanan Ankara Anlaşması’nın kuralları rafa kaldırılıyor. Öncelikle İngilizce bilme zorunluluğu geliyor. Şu ana kadar tek kelime İngilizce bilmeyenler dahi başvurabiliyor, British Vatandaşlığı aşamasında dertlerini anlatacak kadar konuşmaları ve yine çok zor olmayan bir sınavı geçmeleri gerekiyordu. Yıllar içinde derslerini iyi çalışan büyük çoğunluğun geçtiği dil koşulu artık vize başvurusu sırasında istenecek. Henüz hangi seviyede İngilizce yeterliliğinin istendiği açıklanmadı fakat artık Türkiye Vatandaşları için hiç bir şey eskisi gibi olmayacak.

İngiltere İçişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, 31 Aralık 2020’de serbest dolaşım uygulamasının sona ermesiyle birlikte AB ve diğer ülkelerin vatandaşlarının bundan sonra aynı göç düzenlemelerine tabi olacağı belirtildi. Home Office Bakanı sistemin ülkeye “en parlak ve en iyilerin” getirilmesini sağlayacağını söyledi. İngiltere’nin yeni göçmenlik politikasının temelinde puan sistemi bulunuyor ve AB içinde olsun ya da olmasın tüm dünya vatandaşlarına eşit uygulanması gündemde.

Başvuru sahiplerinin İngilizce bilmesi, İngiltere’de sponsorluğa uygun bir kurumdan iş teklifi almış olması, eğitim düzeyi ve çalışacağı sektörlerde belirlenen kriterlere göre belli bir puan veriliyor. İngiltere’ye göçmen olarak gelebilmek için yüz üzerinden 70 almak gerekiyor. Bir iş teklifi almak ve İngilizce bilmek sistemin yarısını oluşturuyor, sadece bu iki koşul yüzde 50 puan sağlıyor. İngiltere’den iş teklifi alanlar ve dil bilenler avantajlı olacak. Sponsor olanlar büyük bir sorumluluk altına gireceklerinden sponsorluk mektubu almak o kadar kolay olmayacak. Yüksek eğitim, doktora ve teknolojik yetkinlik diğer önemli puan sağlayıcıları olarak listede sıralanıyor. Üniversite denkliği bulunmasa da doktorlar için bazı kolaylıkların sağlanabileceği beklentiler arasında.

Avrupa Birliği içinde olmayan fakat AB’nin kıyısıda tutulan Türkiye, 1963 yılında imzaladığı Ankara Anlaşması’ndan dolayı bazı özel haklara sahipti. Birliğe tam üye olana kadar çalışma ve göç koşullarını belirleyen anlaşma maddeleri Avrupa’nın diğer ülkelerinde uygulanan ağır ön koşullar nedeniyle Kıta Avrupasında uygulamaya konulmadı. Yazılı anayasa bulunmamasından dolayı anlaşmayı insanların leyhine yorumlayan mahkemeler ve Avrupa Adalet Divanı’nın aldığı kararlar bu konuda yol açıcı oldu. Tam sayı henüz bilinmemekle birlikte son yirmi yıl içinde yüz bin insanın Ankara Anlaşması üzerinden İngiltere’ye yerleştiğini söylersek her halde çok yanlış bir varsayımda bulunmayız. Bu rakamın benim tahminim olduğunu henüz resmi bir kurum tarafından doğrulanmadığını belirtmeliyim. TC Pasaportu olan herkesin sahip olduğu İngiltere’de iş kurma ve yaşama vizesine geçen yıl başvurular sırasında ‘harç’ eklendi ve dört yıllık bekleme süresi de beş yıl olarak değiştirildi. Yılın son günü olan 31 Aralık 2020 tarihine kadar İngiltere yasaları karşısında dünya vatandaşlarıyla eşitleniyoruz. Ankara Anlaşması’nın tüm avantajları ortadan kalkıyor. Artık TC Vatandaşları dünya da geçerli olan ‘beyin göçü’ kriterlerine göre, ABD’ye Kanada’ya da Avusturalya’ya nasıl gidiyorlarsa, İngiltere’ye de öyle gelebilecekler. Adil olup olmadığı tartışılır fakat insanların elindeki böyle bir hakkın ortadan kalkmasını kabullenmek kolay olmayacak.

Yapılacak bir şey var mı? Mutlaka vardır, Türk ve İngiliz yetkililerle bir araya gelindiğinde daha önce kazanılmış hakların korunması için konuşmak yararlı olabilir. AB dışında yeni ikili anlaşmalar peşinde olan İngiltere, Türkiye ile de görüşüyor. ‘AB’ye giremeyen ve AB’yi istemeyen’ iki ülke olarak bir çok ortak çıkarımız bulunuyor. Türkiye ile yapılması beklenen ikili anlaşmalarda Ankara Anlaşması nedeniyle bildiğimiz, kullandığımız ve sevdiğimiz hakların korunması için bazı ayrıcalıklar istenebilir.