İşverenlerin sağladığı emeklilik planları neden çöküyor (2)

Bu yazı 7 Haziran 2021 tarihinde yayınlanmıştır

…İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana geçen dönemden başlarsak, batı dünyasında 2021 itibarıyla ortalama yaşam süresi, üst sosyoekonomik gruplar için 90’ın üzerine çıkmış durumda. Bunlar, planların bir kısmını oluşturan gruplar (üçüncü dünya ülkelerinin açlık çeken insanları, batılı işverenlerin tipik çalışan-işgücü beklentisine uymuyor).

DB emeklilik planları, emeklilerin 60’lı yaşların sonunda öleceğini varsaydığı için şu anda tüm dünya genelinde çöküyor. Verilen sözler veya yükümlülükler şirketleri, yerel yönetimleri ve ülkeleri iflasa sürüklüyor. Yunanistan, bunun için iyi bir örnek.

Kurumsal emeklilik ve devlet emekliliği için verilen maaşlar, ödeme aşamasındayken bazı durumlarda yüzde 50 olmak üzere kesintiye uğradı. 70’li yaşlarınızdayken maaşınızdan yüzde 50 kesinti yapıldığını görmek pek hoş değil. Transistör’ün icat edilmesi ve sonra 1940’lı yılların sonu ile 1950’li yılların ortalarında mikroçip / bilgisayarın icadıyla DB emeklilik planlarının ikinci varsayımı da altüst oldu.

Artık, ömürlük iş diye bir kavram YOK. “Y kuşağı” (1980 ve sonrasında doğmuş olanlar), bunun ne anlama geldiğini bile bilmiyor.

Son olarak, 1980’li yılların başlarına kadar fonların çoğu kurumlar tarafından yatırım olarak tutuluyordu (stabil, dengeli ve büyük ölçüde pasif bir şekilde uzun dönemli yatırımcı olmaktan memnun olan kurumların tuttuğu sigorta ve emeklilik fonları). Yani, piyasalar (nispeten) stabildi; çöküntüler ve balonlar meydana gelse de bunlar çoğunlukla kısa dönemliydi ve (kısmen) hafifti.

Teknoloji ve mali piyasaların küreselleşmesiyle piyasadaki yeni oyuncular -spekülatörler ve borsa oyuncuları (hisse alıp satanlar ve koruma fonları)- piyasanın hareket tarzını ve kritik bir şekilde istikrarsızlığını etkilemeye başladı. Emeklilik fonları artık, “rüşvet fonlarının” uzun dönemli istikrarına bel bağlayamıyordu.

Birleşik Krallık’ın büyük işverenleri Boots, Barclays, M&S ve bunun gibiler, sorunu çözdü. Eski “son maaş” (DB) emeklilik fonunu durdurdular ve bunun yerine “belirlenmiş katkı” planını yarattılar. Bu planda şirket, çalışanın önceden belli olan maaşından ayrı bir emeklilik hesabına sabit bir yüzdelik ödüyor.

Çalışan da istemesi halinde bu hesaba daha fazla ödeme yapma seçeneğine sahip. Bu fon yatırımı, emeklilik sonrasında maaş olarak dönüyor. Buna rağmen, işveren emeklilik sonrası maaş ile ilgili herhangi bir garanti vermiyor ve yatırım riski tamamen çalışan kişiye kalıyor. Söz yok, garanti yok. Özel emeklilik planlarıyla aynı hikâye; garanti yok.