İngiltere’de iki partili sisteme doğru

Bu yazı 23 Mayıs 2017 tarihinde yayınlanmıştır

Brexit Referandumu’ndan sonra Birleşik Krallıkta taşlar yerinden oynadı. Dört ya da beş partinin milletvekili çıkartma şansının bulunduğu ‘dar bölge seçim sisteminde’ artık iki parti dışında diğer partilerin milletvekili çıkartma olanakları çok zorlaştı.

Birleşik Krallık sınırları içinde bundan on yıl önce iki büyük partinin toplam oy oranları yüzde 65 ve diğer küçük patilerin toplam oy oranı yüzde 35 düzeyine çıkmışken, bu günün sıcak politik ortamı küçük partileri eritti. Dün itibariyle yayınlanan anketlere göre Muhafazakar parti yüzde 47 ve İşçi Partisi yüzde 32 düzeyinde. İki partinin toplamı neredeyse yüzde 80. Son günlerde Muhafazakar Parti’de biraz düşüş,Labaour Partide ise toparlanma gözüküyor. Bölgesel milliyetçi partileri bir yana bırakırsak, ulusal düzeyde oy alan diğer üç partinin vaziyetleri vahim. Zaman zaman yüzde 23 düzeyini gören Liberaller, yüzde 15 oy oranına çıktığı görülen UKIP ve yüzde 5 düzeyinde oyları olan Yeşil Parti, 8 Haziran seçimlerinde ‘yerle yeksan’ olacak gibi gözüküyorlar. Bu gün için bu üç partinin toplam oy yüzdeleri Liberaller 8, UKIP 5 ve Yeşiller 2  seviyesinde. Dar bölge seçim sistemi olması nedeniyle yüz bin kişiye karşılık gelen seçim bölgelerinde en çok oyu alan aday (bağımsız da olabilir) seçimi kazanıp Parlemanto’ya gidiyor. Kuzey İrlanda ve İskoçya’da bulunan milliyetçi partiler kendi bölgelerinde güçlü olmalarından kaynaklı bir güçleri var ve bu nedenle bazı bölgelerde milletvekili çıkartabiliyorlar. Bunun dışında Liberaller dahil küçük partilerin ülke genelinde seçim bölgelerinde birinci gelme durumları çok zayıfladı.

Son yıllarda büyük bir çıkış gerçekleştiren ve temel politikası AB’den çıkmak olan UKIP, bu seçimde ortada gözükmüyor. Göçmen karşıtlığı, AB’den çıkış ve tepki oylarını toplayan bu parti, Brexit Referandumu ile AB’den çıkma sürecinin başlamasıyla ‘söyleyecek sözü kalmadı’. Beş yıl önce yüzde 15-17 düzeyinde oy alan parti bu gün, 3-5 bandında seyrediyor. AB’den çıkış sürecinin başlaması ve amaçlarının hasıl olması nedeniyle bu partinin varlığı da sorgulanıyor. Bir çok bölgede Muhafazakar Adayları desteklemek için milletvekili adayı dahi çıkartmıyorlar. Başbakan Theresa May’in erken seçim kararı almasında en büyük etken UKIP tabanının Muhafazakar parti lehine kayması ve parti desteğinin yüzde ellilere doğru fırlaması oldu. Yüzde 30-35 aralığında seyreden Muhafazakar Parti oylarını son aylarda yüzde 45’in üstünde çıkması, muhalefetin dağınık ve hazırlıksız yakalanması da etkililerden birtanesi.

2010 yılında ülke genelinde yüzde 23 oy alarak zirve yapan Liberal Parti Muhafazakarla kurduğu koalisyondan çok zarar gördü. Liberal seçmen partisine küsmüş durumda, partinin anketlere göre şu andaki desteği yüzde 8 düzeyinde ve varolan 8 olan milletvekili sayısını koruyuacakları dahi şüpheli. Milletvekili çıkartamasalarda belli bir oyları bulunan Yeşil Parti’de 8 Haziran 2017 Erken Genel Seçim anketlerine göre desteği yüzde 2 düzeyinde.

Yüzlerce küçük parti ve bağımsız adayın ve altı yedi büyük partinin yarıştığı Birleşik Krallık seçimleri 8 Haziran’da iki partili yarışa doğru gidiyor. Sağ oyların kendi aralarında birleşmesi karşı tepkiyi doğurmuş, bazı bölgelerde sol oylarda İşçi Partisi çatısı altında birleşme eğilimi gösteriyor. Ara seçimler ve kamuoyu yoklama anketleri de bu görüşü doğrular nitelikte.

Muhalefet ve denetimden kurtulup, AB’den çıkma sürecinde ülkenin mutlak iktidarı olarak idare etmek isteyen Theresa May’e karşı bir tepkinin gelişmeye başladığı da gözleniyor. Seçim sisteminin sonucu olarak UK’de genellikle ‘hung parlemet’ olmuyor. Bir kaç puan öne geçen parti parlementoda rahat bir çoğunluk sağlayabiliyor. AB’den çıkma sürecini ve gelecek beş yılı belirleyecek seçimler için iki hafta kaldı. Seçimin iki güçlü partisinin liderlerinden Theresa May, AB’den çıkma sürecinde pazarlık için daha fazla güç istiyor. İktidarın diğer güçlü adayı olan İşçi Partisi’nin Lideri Jeremy Corbyn ise sağlık ve eğitim kurumlarını güçlendirmek için ve özelleştirilen bazı kamu kurumlarını halkın yararına yeniden devletleştirmek için güç istiyor. Erken Genel Seçimler de yaşayıp göreceğiz asıl gücü elinde tutan seçmen, vekaletende olsa ‘gücünü’ 8 Haziran günü kime verecek?