Bir Hayalete Mi Bağımlıyım?

Bu yazı 17 Şubat 2020 tarihinde yayınlanmıştır

Kimyasal maddesi görünmeyen bağımlılık derler ona. İçerden na­sıl kemirdiğini fark etmeniz de bu­nunla baş etmeyi öğrenmeniz de ciddi zaman alır. Üstelik yaygın bir çok diğer eğlence araçlarınında parçasıdır zaman zaman. Bu yüz­den de bir sorunmuş gibi algılan­ması kişinin ve onun çevresi üze­rindeki tahribat düzeyi ciddi dere­cede yükseldikçe fark edilir. Çoğu zaman yargılanma ve aşağılanma korkusu ile en yakınındakine dahi söylenemeden yana yakıla uzman­lardan yardım aranır. Çığlığı sessiz­dir bu illete düşenin çünkü çok da anlaşılmaz çektiği acı.

‘Ne var ki bırak gitsin der gö­ren ve bilen insanlar.

‘Erkek adamsın be. Bu kadar ba­sit şeyle mi baş edemiyorsun’ diye yaftalarlar.

O da yetmezmiş gibi ya zanlı yada cüzzamlı gibi kaçarlar bu bağımlılığın kurbanı olmuş zaten. Çünkü ciddi bir sağlık sorunu ol­maktan çok bayağı bir suçlu ya da karakter bozukluğu olan biri gibi görürler o insanı.

Kaldı ki problemi yaşayan kişi­nin yaşadıklarının kat be kat fazla­sını yakınları çeker. Çünkü bağımlı kişinin arkasını toplamak ve onun eksikliğini ve verdiği tahribatı gi­dermek her zaman yakınlarına düşer. Dışardan sadece bir oyun gibi görünen bu aktivite aslında bazı durumlarda alkol ve uyuştu­rucudan çok daha gizli ve derinden parçalar insanın ruhunu.

Neden bahsettiğimi çıkarabildiniz mi?

Kumar bağımlılığı ve onun sin­sice ilerleyen gidişatı bu haftaki ko­numuz. Bence ‘kimyasal maddesi görünmeyen bağımlılık’ bu bağım­lılığı tarif eden en iyi tanımlardan biridir. Çünkü tahribatı ölçüsüyle kimyasal bağımlılıklardan pek farkı olmadığı gibi yapılan araştırmalar kumar etkinliğinin bağımlılık düze­yinde olduğu durumlarda ki buna ‘ problemli kumar bağımlılığı’ der­ler, kişide benzer kimyasal ve dav­ranışsal değişimlere neden olur. Yani daha önce bahsettiğimiz çoğu bağımlılık sendromları ve yoksun­luk belirtileri burda da gözlenir.

Onu diğer bağımlılılardan ayı­ran ve sorunun tespiti geciktiren özelliği ise elle tutulur, gözle gö­rülür ve miktarını ölçebilecek bir madde olmayışından yakınları ta­rafından kişide sezdikleri değişik­liklerin kaynağını anlamakta güç­lük çekilmesidir. Dolayısıyla nasıl baş edecekleri konusunda da ken­dilerini güçsüz ve çaresiz hisseder­ler. Bu durum en çokta problemli kumar bağımlısı kişide gözlenir.

Yaptığım en keyifli çalışmalar­dan biri kumar bağımlılarıyla olan grup çalışmasıydı. O zamanlar ku­mar meselesi benim için halk sağ­lığı ve politiması konusunda çok önemle üstünde durduğum bir ko­nuydu. Bağımlılarla ve yakınlarıyla birebir çalışmalar beni sonrasında grup çalışması yürütmeye itmişti. İtiraf etmeliyim ki çok keyif aldı­ğım nadir çalışmalardan biriydi bu grup calışmaşı. Çünkü bağımlı insanlar gerçekte oldukça zeki, ya­ratıcı ve başarılı olma potansiyeli olan insanlar. Tek sorun onların ze­kalarını ve becerilerini onları kur­banı haline getiren kumara yönlen­dirmeleri sonucu zamanla kendile­rini ve tüm yaşam ağlarını tüketen bir illetin eline bırakmaları ve dola­yısıyla kendileriyle beraber sevdik­lerini de o girdaba sürüklediklerini fark edememeleri sonucu gelişen bir dizi karmaşık bir bulmacanın içinde debelenmeleridir.

Ben de bulmaca çözmeye bayı­lırım! Bunun üzerine özellikle er­keklerden oluşan problemli kumar bağımlıları ile kısa süreli ve onları daha iyi anlamaya ve yardıma dö­nük bir destek grubu kurdum. Yıl 2012 ve bağımlılık çalışmaları için kaynak sıkıntısı yaşıyoruz vakıfta. Benim akademik olarak da ikinci araştırma konum haline gelmiş, hem kişisel hem de mesleki ve top­lumsal açıdan kafamı ciddi meşkul eden bir konu olmuştu. Neredeyse yatıp kalkıp bunu düşünür olmuş­tum. En nihayetinde araştırmamın parçası olarak dilbilimci bir arka­daşımla beraber local bir gazinoya gidip küçük bir deney yapmaya ka­rar verdik. Kendimi kobay olarak kullanmaya karar verdim. Sadece £5 harcayacaktım. Önce gazino­nun içinde gözlem yaptık. İnsan­ları oraya çeken dinamikleri ve fi­ziksel şartları not aldık ve üzerine tartıştık. Bir dilbilimci ile gözlem yapmanın en iyi yani bunun sosyo-politik tarafını da incelemeye kat­kıda bulunmasıdır. Gazino ve benzeri mekanlar insanlara orada saatlerce vakit geçirmelerini sağla­yacak bütün koşulları ve konforu bedava sunarlar. Böylece sadece vakit harcamaz aynı zamanda ce­binizdeki paranın tamamını bazen daha fazlasını harcarsınız.

Önce arkadaşımdan ben £5 ile makinelerde oynarken beni vide­oya çekmesini ve aynı zamanda yakaladığı anları fotoğraflamasını istedim. Hem bulmaca çözmeyi hem de rekabeti ve eylenmeyi se­ven biri olarak kendimi kumar oy­narken inceleyecek ve insanlarda neden bu kadar cezbedici etki bı­raktığı konusunda da birinci elden bilgi sahibi olmaya çalışacaktım. Geldiğim heyecan noktasını tah­min bile edemezsiniz. Fotoğraflara yansıyan anlar ciddi düzeyde haz, eylence, hırs, yarış ve kazanma tut­kusu içeriyordu. En önemlisi de ka­yıp duygununun tam bir kayıp gibi algılanmamasıydı. Çünkü kayıp ka­zanmaya ramak kala bir kayıp ol­duğundan hep aslında neredeyse kazanmak olarak algılanıp bir son­raki sefere havale edilen yeni ve gizli bir hırsa hizmet ediyordu. Size yeniden ve yeniden deneten zamanla içinden çıkılmaz bir ba­ğımlılığa dönüştüren hislerden bir tanesiydi bu.

Diğer önemli etkisi ise oynarken hayatınızdaki diğer bütün mesele­lerin o an için kaybolması duygusu­dur. Bütün ilginiz ve enerjiniz bir oyuna aktarıldığında sorunlardan da uzaklaşmış hissedersiniz. Diğer önemli motivasyon noktasıydı bu. Oldukça güçlü bir etken olduğunu kabul edelim.

Alan çalışması için diğer önemli merakım da oraya düzenli gelen in­sanlarla sohbet ederek onların ba­kış açılarını öğrenmekti. Böylece grup çalışmasında daha verimli noktaları yüzeye çıkarıp farkında­lığın artması ve bu bağımlılıkla baş etmelerine yardım edecek destek­leyici terapi yöntemleri denemeyi hedefliyordum. İçeri giren ilk ki­şiyle konuşmaya karar verdim. El­leri marketten aldığı yiyeceklerin olduğu market poşetleriyle dolu orta yaş üzeri bir anne girdi. Bu benim için bulunmaz bir fırsattı. Çünkü olağan bir ev kadını ile kar­şılaşmıştım. Bir taşla iki kuştu bu bir araştırmacı için. Erkek bağımlı beklerken daha fazla merak ettiğim ve daha az karşılaştığım grup olan kadınlardan biri karşımdaydı. Ya­nına sokulup arada oynayan biri gibi sohbet ettim.

Devamı Haftaya….