2021 Bütçesi’nde Neler Var?

Bu yazı 15 Mart 2021 tarihinde yayınlanmıştır

2020 yılbaşından birkaç hafta önce kuvvetli şekilde iktidara gelen hükümet, yeni dönemin bütçesini henüz hazırlamıştı ki pandemi felaketini kucağında buldu. Aradan tam bir yıl geçti, olağanüstü koşullarda sağlık ve ekonomiyi ek bütçelerle yöneten İngiltere Hükümeti, bu yıl pandemili yaşama göre yeni bir bütçe hazırladı.

Gelecek yıla ait yol haritasının ayrıntıları işte bu bütçede bulunuyor. Yeni bütçede neler var, neler yok? Öncelikle şunu ifade etmek gerekir ki, belirsiz durumlara göre ucu açık bir bütçe tasarlanmış. Yaklaşık bir yıldır hükümet ‘sürü bağışıklığına gideceğiz’ yanılsamasından sonra kesin konuşmamayı öğrendi. Bunun yerine ‘değişen koşullara göre duruma bakacağız’ politikası bütçeye de yansımış. İnsanları ve ekonomiyi ayakta tutabilmek için birçok destek gelecek yılın programında da var. 2021 bütçesinin çok eleştiri alan maddelerinden başlamak istiyorum.

Geçen yıl işyerlerine yapılan ve ilk doğrudan destek olan ‘business rates’ desteği, kapanma nedeniyle şok yaşayan işyerlerine ‘can suyu’ gibi gelmişti. İngiltere’de uygulanan ve çok yüksek olduğunu düşündüğüm ‘Business Rates’ vergi muafiyeti 2021 yılı bütçesinde sadece 3 ay olarak öngörülmüş. Bu desteğin aynı şekilde bir yıl daha uzatılması daha isabetli olurdu. Kepenklerini kapatıp tezgahını bozan bir işyerinin geri dönüşü mümkün olmayacaktır.

Devlet desteğinden alınan pozitif enerji ile morallerini yüksek tutan insanların bir yıl daha nefes almaya devam etmeleri, işyerlerini açık tutmak için onlara güç verecektir. Maaş desteği 2021 yılında devam edecek. Bir süre daha devam edecek uygulamaya göre devletin katkısı önce yüzde 70’e sonra yüzde 60’a düşürülüyor. Yaz sonuna kadar gelmesi beklenen normalleşmeye kadar eski uygulamanın devam etmesi daha doğru olacaktır. Yeni hesaplar yeni kafa karışıklıkları, patronlarla işçileri arasındaki ilişkilerin daha da karmaşık olmasına neden olacak. Süreci borçlanarak atlatmaya çalışan hükümet, gelecek yıllarda vergileri artıracağının sinyalini verdi.

Bu yıl yüzde 15 düzeyine çekilmesi düşünülen kurumlar vergisi önümüzdeki yıllarda yüzde 25 düzeyine yükseltilecek. NHS’i yabancılara satmayı düşünen Boris Johnson ve Hükümeti genel halk sağlığını korumak için NHS’e daha fazla para aktarmak zorunda kaldı. Satış planları en azından şimdilik ertelendi, devletin temel görevleri arasında bulunan ‘kâr amacı gütmeksizin’ sağlık servisinin gerekliliği herkes tarafından daha iyi anlaşıldı.

Sermayeden ve zenginlerden vergi almayı sevmeyen, vergiyi tabana yaymak suretiyle ‘eşitlik’ getirmeyi düşünen hükümet, gerçek hayatta bunun karşılığının olmadığını gördü. Çok kazanandan çok, az kazanandan az vergi ve muhtaçlara destek, sosyal devlet olmanın en temel kuralıdır. Kurumlar vergisi ve çok kazananlardan daha fazla vergi için beklenen yeni vergiler hükümetin temel politikaları ile çelişse de, bu gün için yerinde ve doğru kararlar olarak masada duruyor.

2021 BÜTÇESİNDE İYİ HABERLER DE VAR

2021 yılı bütçesine göre pandemi destekleri kısmen de olsa devam edecek. Geçen yıl bankalarda business hesabı bulunan herkese verilen devlet destekli ucuz krediler bu yıl yeniden açılacak. Ancak beyana dayalı olan ve 50 bin sterline kadar herkese sorgusuz verilen düşük faizli krediler, az biraz sorgulama ile yenilenebilecek.

Banka ayrıntıları ve yapılan cirolar konusunda bazı belgeler istenecek, bu da isteyen herkesin aynı kolaylıkta kredi almasını mümkün kılmayacak. İşyerlerinin müşterilerden toplayıp 3 ayda bir devlete verdikleri yüzde 20 KDV oranı bir süre için yüzde 5’e düşüyor.

Bu da devletin kazançlarından yüzde 15 oranında işyerlerine doğrudan hibe desteği anlamına geliyor. Mart ayının sonunda süresi tamamlanacak olan 500 bin sterline kadar yapılan satın almalarda uygulanacak emlak vergi muafiyeti, 31 Haziran 2021 tarihine kadar uzatıldı. İlk defa ev alacaklar için yeni bir haber daha var.

Hükümet insanların oturacakları evleri alabilmeleri için yüzde 5 depozitle konut kredisi almaları için destek kararı açıkladı. Bankalara garanti veren hükümet ilk defa ev alacakların mortgage borçlarına kefil olacağını açıkladı. Kazancın beş katı olan kredilerle Londra’dan bir ev almak nasıl mümkün olacak o da ayrı bir konu.

Kredi vermek konusunda son yıllarda çok seçici davranan bankalar hükümetin bu garantisi ile daha kolay kredi vermeye başlayacaklar. Kira ve mortgage ödemek için hayatlarını yaşamayan insanlara daha fazla destek yapılması gerekir. Yıllardır belediye evi almak ümidiyle zamanını harcayanlar, kira desteği alabilmek için ‘part time’ gösteren bir çok insan koşullarını biraz zorlamak şartıyla kendi evlerine kavuşabilirler.

Devlet kira desteği vermek yerine insanlara ilk evlerini almaları için bankalara kefil oluyor. Ne kadar isabetli olacağı önümüzdeki aylarda ortaya çıkacak. Önemli olan yüz binlerce insanın sistemin içine girip, tam zamanlı çalışmak yoluyla ‘yarım insan’ olmaktan çıkıyor olmaları. Gelirlerini tam olarak göstermek yoluyla kredi alma hakkı kazanan bireylerin ‘kaçak, göçek ve baskı altında’ yaşamaktan kurtuluyor olmaları yararlarına olacaktır. Bunun yanında hiçbir zaman ev alma imkanı bulunmayan diğer insanlara daha fazla sosyal konut üretmek politikalarında