Çocuklarda Travma

Bu yazı 19 Şubat 2024 tarihinde yayınlanmıştır

Çocukluk dönemi travmaları, bireyin psikolojik gelişimini ve yetişkinlikteki ruhsal sağlığını derinden etkileyen önemli bir halk sağlığı sorunudur. Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) başta olmak üzere çeşitli ruhsal problemlere yol açabilen bu deneyimler, çocuklarda anıların oluşumu ve hatırlanma biçiminde de önemli değişikliklere neden olmaktadır.

Beyin, travmatik olaylara karşı farklı tepkiler vermektedir. Özellikle küçük yaştaki çocuklarda, travmatik anılar tipik olarak yetişkinlere göre daha parçalı ve dağınık bir şekilde depolanır. Bu durum, beynin duygusal ve bilişsel işlevlerden sorumlu bölgelerinin hala gelişme aşamasında olmasından kaynaklanır.

Travma anılarının oluşumunu etkileyen bazı önemli faktörler şunlardır:

• Olayın şiddeti ve süresi: Yoğun ve uzun süreli travmalar, beynin hafıza sistemini daha fazla etkileyerek anıların daha dağınık ve fragmanter bir şekilde depolanmasına neden olur (Brewin, Andrews & Valentine, 2000).

• Çocuğun yaşı: Küçük yaştaki çocuklar travmatik olayları yetişkinlere göre daha az net bir şekilde hatırlarlar. 3 yaşından önce yaşanan travmalar genellikle hiç hatırlanmayabilir veya sadece duygusal izler bırakabilir (Van der Kolk & Fisler, 1995).

• Çocuğun bilişsel ve duygusal gelişim düzeyi: Gelişimsel düzeyi yüksek olan çocuklar travmatik olayları daha iyi anlamlandırabilir ve daha net bir şekilde hatırlayabilirler (Terr, 1991).

• Travma sonrası destekleyici ortamın varlığı: Travma sonrası güvenli ve destekleyici bir ortamda bulunan çocuklarda anıların daha az bozulma ve travma sonrası stres bozukluğu gibi problemlere yol açma riski daha düşüktür (Scheeringa & Zeanah, 2001).

Travma anıları, genellikle yetişkinlerde olduğu gibi kronolojik bir sırayla hatırlanmaz. Çocuklar travmatik olayla ilgili anı parçalarını rüyalarda, oyunlarda veya ani duygusal tepkiler şeklinde deneyimleyebilirler (Van der Kolk & Fisler, 1995).

Travma anılarının hatırlanma biçimlerini etkileyen bazı önemli faktörler şunlardır:

• Duygusal tetikleyiciler: Travmayla ilişkili sesler, kokular veya görseller gibi tetikleyiciler, anıların ani ve istemsiz bir şekilde geri dönmesine neden olabilir (Brewin, Andrews & Valentine, 2000).

• Stres ve kaygı: Yoğun stres ve kaygı altında olan çocuklarda travmatik anılar daha sık ve daha yoğun bir şekilde ortaya çıkabilir (Bremner & Vermetten, 2006).

• Bilişsel başa çıkma mekanizmaları: Travmayla başa çıkmak için kullanılan bilişsel mekanizmalar, anıların hatırlanma biçimini etkileyebilir. Örneğin, travmatik olayı bastırmaya çalışan çocuklarda anılar daha az net ve dağınık bir şekilde hatırlanabilir (Brewin, Andrews & Valentine, 2000).

Çocuklarda travma anılarının oluşumu ve hatırlanma biçimi, yetişkinlerden önemli ölçüde farklıdır. Bu farklılıklar, beynin gelişimsel özellikleri ve travmatik deneyimin çocuğun psikolojisi üzerindeki etkisiyle açıklanabilir. Travma sonrası çocuklarda ruhsal problemlerin önlenmesi ve tedavisinde, anıların işlenmesi ve anlamlandırılması önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle, travma geçirmiş çocuklarla çalışırken anıların hatırlanma biçimini ve bu anıların çocuğun ruhsal dünyası üzerindeki etkilerini göz önünde bulundurmak oldukça önemlidir. Çocukluk dönemi travmaları, bireyin ruhsal ve duygusal gelişimini önemli ölçüde etkileyebilir. Psikolojik destek, travmatik deneyimler yaşamış çocukların iyileşme sürecinde önemli bir rol oynar. Erken müdahale ve uygun psikoterapi yöntemleriyle travmatik anıların işlenmesi, duygusal ve davranışsal problemlerin çözümü ve sosyal ve aile ilişkilerinin iyileştirilmesi mümkündür.

Referanslar:

• Brewin, C. R., Andrews, B., & Valentine, J. D. (2000). Meta-analysis of risk factors for posttraumatic stress disorder in adults. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68(5), 748-766.

• Bremner, J. D., & Vermetten, E. (2006). Stress and traumatic memory. Neuropsychopharmacology, 31(1), 7-21.

• Scheeringa, M. S., & Zeanah, C. H. (2001). Attachment and traumatic stress: The role of early relationships in the development of posttraumatic stress disorder. Child Development, 72(3), 667-686.

• Terr, L. C. (1991). Childhood traumas: An outline and overview. American Journal of Orthopsychiatry, 61(4), 530-540.

• Van der Kolk, B. A., & Fisler, R. E. (1995). Childhood trauma and its impact on development. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 34(10), 1293-1301.

Değerli okurlar, yazımızın sonuna gelirken, sizlerin sorularını ve önerilerinizi merak ediyorum. Sorular ve öneriler için Olay Gazetesi’ni arayabilir veya mail atabilirsiniz, böylelikle bir sonraki yazımda sorularınıza cevap olabilirim.

Sevgiyle kalın!

Melike Barış

Psikolog ve Gottman Çift Terapisti

Website: www.melikebaris.com

Instagram: www.instagram.com/psikolog_melikebaris/