Otistik Çocuklarda ve Gençlerde Zorlayıcı Davranışlar

Bu yazı 21 Mart 2024 tarihinde yayınlanmıştır

Nörodivergent’i bir hastalık değil, bir farklılık olarak tanımlıyoruz. Peki, nörodivergen çocuk ve gençlerde görülen zorlayıcı davranışları bu ‘farklılık’ perspektifinde nasıl ele almalıyız?

Öncelikle, nörodivergen olmayan çocuklarda da zorlayıcı davranışlar görülebilmektedir. Özellikle ergenlik döneminde gençlerimizde ciddi, zorlayıcı davranışlar ortaya çıkabilir. Her dönemin zorluklarına farklı bir yaklaşım gerektiği gibi, nörodivergen çocukların zorlayıcı davranışlarına da aynı şekilde farklı bir yaklaşım gerekmekte ve bunun anahtarı, çocuğunuzdaki nörodivergen farklılığı anlamak ve zorlayıcı davranışa odaklanma yerine davranışın altındaki sebebe odaklanmaktadır.

Zorlayıcı davranış, otistik çocuklar ve gençler üzerinde ve etraflarındaki diğer insanlar üzerinde olumsuz etkileri olan bir davranıştır. Zorlayıcı davranışlar, ailelerin işleri halletmesini zorlaştıran talepleri reddetme veya talimatları görmezden gelme gibi davranışları içerir. Örneğin, sınıftan çıkmak veya öğretmenlere kaba davranmak gibi davranışlar öğrenmeyi olumsuz etkileyebilir. Kamusal alanda giysilerini çıkarmak veya insanların kişisel alanına girme gibi davranışlar ise kendileri veya başkaları için tehlikeli olabilir.

Otistik çocuğunuzun neden zorlayıcı şekillerde davrandığını anlamak önemlidir. Anladığınızda, nasıl yanıt vereceğinizi çözebilirsiniz. Önemli olan, bunun kasıtlı olarak davrandıkları anlamına gelmediğini ve genellikle ihtiyaçlarını iletmelerinin bir yolu olduğunu anlamaktır.

Örneğin, zorlayıcı davranışların sebepleri şunlar olabilir:

1- Diğer insanların sosyal ipuçlarını veya beklentilerini anlamıyorlar.

2- Sınıf öğrenmesiyle sorun yaşıyorlar.

3- Duyusal girdi tarafından bunalmış hissediyorlar.

4- Rutin değişiklikler veya etkinlikler arasındaki geçişlerle başa çıkmakta zorlanıyorlar.

5- Duygularını anlamak veya anlatmakta zorlanıyorlar.

6- Etraflarında olan şeylere tepkilerini yönetmekte zorlanıyorlar.

7- Yorgun ve kendilerini iyi hissetmiyorlar.

Zorlayıcı davranışlara yanıt olarak çocuğunuzun olumlu davranışlar için beceriler geliştirmesine yardımcı olmak en iyisidir. Bu, iletişim, duyguları anlama ve yönetme, diğerleriyle geçinme becerileri gibi becerileri içerecektir.

Zorlayıcı davranışları ele almanın bazı stratejileri şunları içerir:

1. Sonuçlar– çocuğunuzun belirli bir şekilde davrandıktan sonra, ne olduğunu gösteren şeylerdir.
2. Pozitif sonuçlar çocuğunuza olumlu bir şekilde davrandıklarını gösterir. Örneğin, çocuğunuz okuma pratiği yaptıysa parkta veya ekranda daha fazla zaman geçirir.
3. Negatif sonuçlar çocuğunuza farklı davranmaları gerektiğini bildirir. Örneğin, çocuğunuz ekranı uygun olmayan şekilde kullanıyorsa ekran süresinden mola verir.

Sonuçlar davranışı yönlendirmek için genellikle en etkili seçenektir.

2. Açık kurallar– kurallar çocuklara nasıl davranmaları gerektiğini ve aile sınırlarının neler olduğunu bildirir.

Bir psikolog, çocuğunuzun zorlayıcı davranışlarını anlamanıza ve ele almanıza yardımcı olabilir. Bu arada, ebeveynlerin kendilerine, fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak bakmaları, çocuklarının zorlayıcı davranışlarına yanıt vermeleri için, ihtiyaç duydukları enerjiye sahip olmaları da önemlidir. Gelecek yazımda, nörodivergen çocuklardaki zorlayıcı davranışların anlaşılmasında gecikmenin etkilerini ve özellikle ergenlik dönemindeki etkilerini anlatacağım.

Sevgi ve sağlıkla, Dr. Gözde Arslan

www.blueorchidcounselling.com