Dostlar iki hafta once Londra’da ulusal ve uluslararası modern sanat eserlerinin yer aldığı Tate Modern “Rusya Devrimci Afişleri” sergisini anlatmaya başlamıştım. Dünyayı alt-üst eden bir dönemin duvar sanatı her ne kadar yalnızca sosyal amaçla üretilseler de, Türk grafiker ve karikatüristlerini de etkilediğini söylemiştik. Bu hafta kaldığımız yerden devam ediyorum…
KARİKATÜR TADINDA
Afişlerde emperyalizmin simgesi olarak ABD, İngiltere ve Fransa bayraklı şapka giyen şişman patronlar ve kapitalizmin simgesi olarak da fabrikayı sarmalayan “korkunç ejderha” simge olarak kullanılıyor. Rusya’nın komşusu Çin’den ithal edildiği düşünülen ejderhaların, yine bir dönem Türkiye’de emeğin sömürü aracı enflasyon için sıkca kullanılmasını bir tesadüf olmadığı, tam tersine ilk referanslardan olduğu akla geliyor. Türkiye’deki bir aydın uğraşısı olan karikatürlere “şişman patron” ve “ejderha”ları veren afişlerdeki sömürülen emekçilerin, anatomi çalışması yapılarak bir deri bir kemik çizilmesi de, yüz yıl öncesinde gerçekciliğin yansıtılması açısından önemli sayılabilir.
Afişlerde ayrıca iskelet. dünya, haç, kamçı, çizme, zincir, kızıl bayrak, idam sehpası, fabrika bacaları, fransız giyotini, bölgesel haritalar, süngülü tüfek, domuz, at ve çarmıh sıkca kullanılan ögeler arasında yer alıyor. Nazizmin simgesi gamalı hac ise ya kanlı bir süngüde ya da elinde çiçeği ile kanlar içinde yere düşmüş bir kız çocuğunu çiğneyen çizmenin altında yer alıyor. Afişlerdeki grafiklerin güçlü bir anlatımı olmasına karşın yazıyla desteklendiği, hatta bazı çağrılarda Rusça’nın yanısıra İngilizce de dahil diğer dillerin de aynı afişde yer alması dikkat çekiyor.
Emeğin sömürüsü anlatılırken çoğu zaman bir deri bir kemik çizilen emekçiler, başkaldırı günlerinde ise ellerinde orak ve çekiçle kararlı, temiz yüzlü ve sağlıklı olarak aktarılıyor. 1927 sonrasın Stalin döneminde sosyalizmin inşasını anlatan afişlerde ise kollektif çalışma ve emeğin kutsandığı göze çarpıyor. Ayrıca afişler 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü’nü dolayısıyla üretilmemişse fabrika ve tarlalarda kadın ve erkeğin yan yana ve eşit oranda çizilmesine özen gösterildiği anlaşılıyor. Afişlerin 2’nci Dünya Savaşı’nda da faşizmi yeren ve halkı mücadeleye çağıran bir işlev üslendiği görülüyor.
EN ÖNEMLİ İLETİŞİM ARACIYDI
“Rusya Devrimci afişler”i, 1900’lü yılların başında gazete ve bildiri ile birlikte en önemli iletişim, ajitasyon ve propaganda aracı sayılıyordu. Afişler devrim ve sosyalizm çağrılarını taşımanın yanısıra, devlet, emperyalizm, egemen sınıf kurumları, faşizm ve Alman Nazizmi’nin karşı propagandalarına çizgisel en yalın yanıtı da içeriyordu. Tate Modern’de izleyenleri büyüleyen afişlerin doğduğu yıllarda büyük risklerle görücüye çıktığını unutmamak gerekir. Kalabalık sokaklarda duvarları süsleyen bazı dönem afişlerini üretmek kadar, duvara yapıştırmanın da hayati riskler taşıdığını belirtmekte yarar var. İşçilerin örgütlenmeye ya da bilinç yükseltme toplantılarına çağrı işlevini gören afişler, sosyalist dönemde 1 Mayıs gibi kutlamaları duyurma, sosyalist ve kültürel devrimde yol gösterme, ustalara saygı amacıyla duvarları süslüyordu.
BİR KISMININ ÇİZERİ BİLİNMİYOR
Tate Modern’de yer alan afişlerin yaratıcıları arasında Dimitrii Moor, Viktor Deni, El Lissitzky, Vladimir Mayakovsky, Gustav Klutsis ve Alexandder Rodchenko’nun imzası yer alırken bazı afişlerin yapımcısı ne yazık ki bilinmiyor… Dünyanın yeniden kurulması sürecine tanık olan bol kırmızı mürekkepli afişlerin günümüze ulaşması ve dünyanın en prestijli müzelerinden Tate Modern’de hak ettiği yeri alması gerçekten sevindirici…
Dostlar bu sosyalist mirası “Bankside, SE1 9TG” adresindeki Tate Modern’de pazar- perşembe arasında saat 10-18 arası, cuma ve cumartesileri 10-22 arasında görebilirsiniz. 1500 yılından günümüze sanatın sergilendiği Tate Modern ayrıca bu günlerde Paul Klee’nin eserlerine ev sahipliği yapıyor.
- Ankara Anlaşmalı öğrencilerin haklı kampanyası
- ‘Universal Credit’ dedikleri ?
- 2 Mayıs’taki oyum
- Oxford Street’de Urfa’daki işçileri desteklemenin erdemi
- Namık Kemal’in Londra’daki izi
- İngiltere’de emekli maaşı 50 paket sigara karşılığında
- İki ülkede belediyecilik karşılaştırması (II)
- İki ülkede belediyecilik karşılaştırması (I)
- İngiltere laikliği sağlamlaştırıyor
- Emekli WASPI kadınlarının zaferi…