Bu kadar çok insan neden aptalca davranıyor?

Bu yazı 18 Nisan 2022 tarihinde yayınlanmıştır

İlk olarak bir itirafla başlayayım. İnsanlara finansal tavsiye vermek benim için gittikçe daha da sinir bozucu olmaya başladı. Belki yaş ile alakalı bir durumdur…

İnsanlar sık sık benimle iletişime geçip onlara bir mortgage ayarlamamı talep ediyor. “Talep” diyorum; çünkü, genellikle birinin onlara büyük miktarda (borç) para vermesi doğuştan haklarıymış gibi davranıyorlar.

Birinin onlara herhangi bir miktar borç vermesinin pek mümkün olmadığını söylediğimeyse canları sıkılıyor ve beni suçluyorlar. Bu durumu hiç anlayamıyorum. Çünkü bu benim değil, onların suçu. Nedenini şöyle açıklayayım:

Geçenlerde bir Karayip tatilinden döndüm ve tanıdığım birinin bana ihtiyacı olduğunu belirten bir mesaj buldum (aslında üç tane). Arayı kapatmak için üç çılgın gün geçirdim ve üç ayrı mesajım daha vardı. O mesajlarda da “durum acil!” yazıyordu. Bu kişilerle aslında yaklaşık iki yıl önce tanışmıştım. Durumları karmaşık olsa da o dönem onlara yardım edebilirdim. Onlarsa ücretimi ödemek istemedikleri için yardımımı geri çevirdiler. Yeterince makul bir durum. Ancak, tekrardan aradıkları için ben de dönüp onları aradım ve ertesi gün görüşmek için sözleştik. Ne de olsa durumun acil olduğunu söylemişlerdi. Geldiklerinde, konuşmaya, “keşke iki yıl önce teklifini kabul etseydik” diye başladılar. Artık varlıklarının yarısını kaybetmişler (bankalar el koymuş), borçları artmış ve haklarında yerel mahkeme kararı varmış. Hikayelerin geri kalanı da oldukça acı verici.

Mortgage ve diğer ödemelerde geriye düşmüşler, işleri kötü ve gelirleri de az (virüsü suçladılar). Borçlarının bir kısmını ödeyebilmek için evlerini yüzde 95 oranında yeniden ipotek ettirmek istediler. Kredi dosyaları şok edici derecede kötüydü. Böyle bir işi alma şansımın sıfır olduğunu söyledim ve canları sıkıldı. “Neden bize yardım etmek istemiyorsun?” diye sordular. Ben de neler yapabileceğime bakacağımı ama maksimum oranın muhtemelen yüzde 75 olacağını söyledim. Bir de mucizelerin genellikle kutsal kişilerin ve Tanrı’nın işi olduğunu. Kredi dosyalarına bakılırsa bu durum, en az on yıldır süregelen kötü mali davranışların sonucuydu. Kaçırılan ödemeler, yapılmamış ödemeler, yükümlülüklerini zamanında yerine getirmemeler. Hepsi kötüydü. Yani, durum sadece virüs yüzünden böyle değildi.

En iyi durumun satmak, belki kalan parayı alıp (400 bin sterlin civarında) geri kalan borçların bir kısmını ödemek ve peşin olarak başka bir yer satın almak olabileceği önerisinde bulundum. Cevapları, “nerede??” oldu. Zaman değişti. Bankaların her zamankinden daha çok parası var. Ayrıca, mortgage almak artık 30 yılı aşkın süredir gördüğüm her zamankinden daha zor. Bankalar, üzücü hikayeler istemiyor ve neden bu kadar çok sorununuz olduğuyla gerçekten ilgilenmiyorlar.

Borç vermek için geri ödeyebilecek durumu olan (uygun bir geliri veya uygun bir işletmesi olan), iyi bir geçmişi olan (yükümlülüklerini yerine getiren, ödemelerini geciktirmeyen) ve iyi davranışları olan (hakkında mahkeme kararı olmayan ya da malına el konulmamış) kişileri arıyorlar. Binalara değil, insanlara borç veriyorlar. Yani, davranış geçmişiniz, teminattan daha önemli.

Hatırlamakta fayda var ki, mevcut düzenleyici ve finansal çevre sert kalacağından dolayı, mortgage için borçlanmak isteyenlerin temiz olması gerekecek.