Devlet yardım vermesi̇n, ev alsın…

Bu yazı 28 Kasım 2017 tarihinde yayınlanmıştır

Londra başta olmak üzere Birleşik Krallık sınırları içinde ev almanın zorlaşması, hatta çoğunluk için imkansız hale gelmesi yetkilileri önlem almaya zorluyor.

İki yıl önce Londra Belediye Başkanı Sadiq Khan ile yaptığım röportajda Londra Mayor Khan, ‘Londralılar M25 içinde ev alamadıkları için şehir dışına taşınıyor ve her gün tren ve diğer araçlarla Londra’ya çalışmaya geliyorlar. Bu sorun çözülmeli’ demişti.

Londra’da yeni evler yapılıyor. Yakın çevrenize baktığınızda eski binaların yıkılıp yerine çok katlı apartmanların inşa edildiğine tanıklık ediyoruz, asıl mesele bu evlere kimlerin sahip olduğu konusunda düğümleniyor. Yerli ve yabancı büyük emlak yatırımcıları yeni evleri inşaattan satın aldıkları için ilk defa ev almak isteyen insanların şans bulmaları zorlaşmış durumda. Büyük yatırımcılar kira garantisi bulunan ve değerinin artacağından emin oldukları Londra emlak sektörüne büyük ilgi gösteriyorlar. Ayrıca onlarca evi bulunan bazı emlak simsarları da topladıkları kiralardan kalan paralarla her yıl bir kaç ev daha alıp varlıklarına varlık katıyorlar. İçerden ve dışardan sürekli göç alan Londra’da, talebin fazla olması nedeniyle yatırım yapılmayan düküntü evlere yüksek kiralar ödeniyor.

Hükümet geçen hafta açıkladığı yeni ara bütçe ile ilk defa ev alacaklara küçük bir destekte bulundu. Üç yüz bin sterline kadar damga vergi muafiyeti getirdi. Londra’da yaşanan konut sorununu çözmek için 1700 sterlin vergi indirimi yapmak yeterli değildir, köklü çözümler gereklidir. Otuz yaşına gelmiş, evlenmiş her insanın kendi evinde oturması, ailenin geleceği, sosyal yaşam ve kamu düzeni için yararlıdır, gereklidir. Londra da ortalama 400 bin pound olan bir evi almak, ortalama 20-30 bin paund yıllık geliri olan insanlar için imkansız hale geldi. Böyle bir evi alabilmek için neler gerektiğine bir bakalım. Önce bu günlerde yüzde yirmi beş gibi bir depoziti biriktirmek gerekiyor. Kalan üç yüz bin paund için bankadan mortgage kredisi çekmek hiç kolay değil. Bankalar gelirin beş katı kredi verdiği için otuz bin paund gelir karşılığı 120 bin paund kredi ancak alınabiliyor. Bankayı ikna edip kredi almak işin en zor kısmı. Kredi verenler asla risk almak istemiyorlar. Borç harç depoziti biriktirdiniz, eşinizde işe başladı, ya da zam aldınız kredi için bankayı da ikna ettiniz ,vergiler, harçlar, tamirler yeni ev masrafları, nefesi yetene aşkolsun. Bunları bir araya getirmek ‘her babayiğidin harcı olmadığından’ Londra’da ilk evini alacak insanlar(gençler) çok zorlanıyor.

İngiltere’de bir insanın evinin olması ne anlama geliyor. Kendi evinde yaşadığı için her türlü tamir bakım, eşya ve düzenlemeler kendine göre yapmaları, ailenin mutluluğuna, sağlığına doğrudan katkı sağlıyor. Bu ailenin bir gayrimenkulü bulunduğundan devlete olan yükü ortadan kalkıyor. ‘Housing Benefit’ yardımı başta olmak üzere diğer yardımları bıraktığı için devlet her aileden yıllık ortalama 20 bin sterlin tassaruf sağlamış oluyor. Bu hesap on yılda yüz bin sterlin eder. Devlet yardım parasını ev alma şansı olan ailelere doğrudan hibe olarak verse, ilerisi için karlı olacaktır. Evi olan ailelerin devlete ve topluma olan katkıları saymakla bitmez. İngiltere’de devlet, kira ödemekte ya da geçinmekte zorlanan dar gelirli kişilere ve ailelere çeşitli desteklerde bulunuyor. Çaresizlikten bazanda tembellikten devlet yardımına yaslanan aileler, yatırım ve büyüme sorunu yaşıyorlar. Sosyal devlet olmanın gereği olarak en alttakileri koruma amaçlı iyi niyetle düşünülen bu destekler zamanla ‘uyuşturucu etkisi’ yaptığı için bazı durumlarda yarar yerine zarar da verebiliyor.

Banka hesaplarında devlet yardımından başka para girdisi gözükmeyen kişilerin, yeni bir hayata başlamak için kredi almak istediklerinde banka kapıları onlara duvar oluyor. En kolay ve güvenilir kredi sağlama yöntemi olan bankaları kullanamayan aileler yeni yatırımlar ve hayat standartlarını geliştirmek konusunda sıkıntı çekiyorlar.

Devlet yeni bir hayat kurmak, yeniden başlamak isteyen insanlara destek olmalı, gerekirse on yıllık yardım bedelini toplu halde ödemek yoluyla insanlara ev almalı, iş kurmalı, iştekli olan insanlara normal hayata dönmenin yolunu açmalı.