Psikolojik sağlık ve gerçekçilik

Bu yazı 22 Ocak 2020 tarihinde yayınlanmıştır

Bu hafta rüzgarın yönünü bi­raz değiştirelim. Malum çetin kış şartları,sosyal, ekonomik ve po­litik iklimin bireyleri ve aileleri etkilediği bir süreçten geçiyo­ruz. Özellikle de İngiltere’de ya­şayanlar için Brexit ve seçimler gündemimizi her yönüyle belirler durumda. Duygularımız da tıpkı borsa kurları gibi iniş çıkışlar ya­şayabilir.

Amman dikkat!

Dolayısıyla, bu hafta psikolo­jik sağlık ve gerçekçilik üzerinde durmak istiyorum. Kaldı ki yolu­muzu kaybetmekle eş değerdir gerçekçiliğimizi kaybetmek.

Psikolojik olarak sağlıklı birey­lerin en temel özelliği gerçeklikle ilişki kurabilmeleridir. Nesnel olmak yani gerçekçi olabilmek günlük hayatımızda her alanda sıkça duyduğumuz hatta birbiri­mize tavsiye ettiğimiz bir özellik­tir öyle değil mi? Kullandığımız kavramları ne kadar irdeliyoruz dersiniz?

Hadi gelin refleks olarak sü­rekli kullandığımız bu kavram­lara birlikte bakalım. Yapılan tar­tışmalar ve araştırmalarda nes­nelliğin yönü yoruma açık olsa da gerçekçilik- bir şeyin olguları olduğu gibi değerlendirme- al­gılama ve kabul etme yetisi ile psikolojik sağlık arasında hem anlamlı hem de olumlu bir bağ­lantı vardır. Psikolojik sorunla­rın ve devamındaki hastalıkların çoğunda kişilerin dış dünyayı algılarında ve yorumlarında ger­çeklikten belirgin oranda uzak­laşma yaşadıkları gözlenir. Bu ne demektir:

İnsanlar gerçekçi olduklarında yani olanı olduğu gibi algılayabil­diklerinde ve kendi algılarının süzgecinden geçirirken durum­lara daha nesnel yaklaştıkla­rında daha doyurucu, üretken ve mutlu bir yaşam kurma olasılık­ları yükselir. Tabii ki çerçevesel ve genetik olarak yüklendiğimiz faktörler göz ardı edilemez. Fa­kat düşünsenize yüzyıllardır bu faktörler zaten etkilerini sürdür­meye devam ediyor. Peki neden bazıları bu etkenleri daha yıkıcı yaşarken bazıları yürümek iste­dikleri yönde yavaş ya da hızlı ama daha doyurucu ve üretken hatta sağlıklı yani görece mutlu yaşıyorlar.

Bana kalırsa gerçekçi ve üret­ken insanlardan öğreneceğimiz çok şey olabilir. Oysa ki hayat herkes için kendi çatallı yollarını ve mücadele etmesi gereken du­rumları yaratmaya devam eder ve kimsenin duygusal zorluğunu bir diğerininkiyle ölçerek yargıla­yamayız. Öyleyse hepimizin ken­dimizi ve diğerini davet edebile­ceği ortak düzlem yine olguların, olup biten durumların gerçekçi değerlendirilmesiyle buluşacağı bir yer olabilir. Böylece hem ken­dimize hem de sevdiklerimize ve hatta sevmediklerimize de ya­rarlı oluruz.

İnsanların ekseriyatı kendile­rini haklı ve güçlü hissedebilmek için genellikle şöylesi algı çatış­maları içinde debelenirler: Bunu bir örnekle vermek isterim. Bir zar atma deneyinde zarı kendileri atan grubun daha şanslı oldukları durumlarda bunu kendi başarı­larına, daha başarısız oldukları durumda ise şansa atfettikleri bu­lunmuş. Zarı başkası attığında ise şanslı durumlarda atıf zarı atanın şansına, şanssız durumlarda ise onun başarısızlığına yapılmış.

Bu örnek ve tartışmaya açık gerçeklilik hipotezi üzerinden baktığımızda her iki durumda da gerçekçi olmaktan çok kendini ra­hatlatma eğilimli çarpıtmalar ya da yanılsamalar ortaya çıkmak­tadır. Bütün bu araştırmalara dayanarak bazı temel özellikler üzerinde durulmuştur.

İnsanlar kendilerini gerçekçi olmaktan ziyade iyimser bir ba­kış açısıyla değerlendirirler. Do­layısıyla hayal kırıklıkları kaçınıl­maz olur.

İnsanların çoğu olaylar üzerin­deki kontrol edebilme güçlerinin gerçekte olduğundan daha güçlü olduğunu düşünme eğilimdedir­ler. Kaçınılmaz sonucu ise kayıp ve kaygı duygusudur.

İnsanlar gerçekte başlarına gelebilecek kötü durumları ger­çekçi bir ihtimalden daha az tahmin edebilmektedirler. Bu­nun sonucu olarak ta kendilerini yaşamın getirdikleri sıkıntıların kurbanı gibi algılama eğilimde olabilirler.

Gördüğünüz üzere olguları, olayları oldukları gibi görmeyi ve yorumlamayı bıraktığımız anda her tür durumu kişiliği­mize birer tehtid ya da sadece bizim başımıza gelen durumlar­mış gibi algılamaya başlarız ki bu da psikolojik sağlığımızı içerden kemirmeye başlar. Kendimize ve çevremize ne kadar zarar verdi­ğimizi algılamak dahi güçleşir. Bu zor kış günlerinde umut ede­rim ki sakin ve sıcak evlerinizde otururken varsa sıcak sahlep eş­liğinde biraz kendinizi bu yönde dinlemeniz ve ne kadar gerçekçi olabiliyorum sorusunun cevabını düşünerek geçirmeniz dileğiyle…

Bir de aman kafanızı soğuk

rüzgarlardan koruyun!