Borsa merkezli dolandırıcılıklar artışta – dikkatli olun…

Bu yazı 4 Mart 2024 tarihinde yayınlanmıştır

Filmleri severim. Özellikle de gerçeklere dayalı olan filmleri. Bir borsa dolandırıcısını anlatan “Para Avcısı” (The Wolf of Wall Street) filmini izlemiş olabilirsiniz. Ondan birkaç yıl önce de “Kazan Dairesi” (Boiler Room) adında bir film vardı… Pekala, işte size bir uyarı: Buna “pompala ve boşalt” (pump and dump) dolandırıcılığı deniyor.

Küresel düzenleyici kurumlar ve emniyet yetkilileri, dolandırıcıların, dikkatsiz yatırımcıları belli firmaların hisselerini satın alma konusunda kandırmayı denemesi gibi vakaların arttığını söylüyor. Bu tür vakaların sonucunda dolandırıcılar kazanım elde ederken, yatırımcılar da büyük kayıplar veriyor.

Bu tür dolandırıcılıklar genellikle sosyal medya da tanıtılıp faaliyete geçiriliyor. Dolandırıcılar, bir güven ilişkisi kurmaya çalışıyor (bazı durumlarda arkadaş veya sevgili gibi davranarak ya da ünlü bir yatırım danışmanı olduklarını iddia ederek).

Daha sonra da yatırımcıyı bir sosyal medya veya sohbet uygulamasındaki bir yatırım grubuna katılmaya teşvik ediyorlar. Bu gruplarda yatırım tavsiyeleri geniş bir kitleye yayılıyor.

Sonrasında dolandırıcılar, halka açık olmayan bilgilere dayanarak ya da şirketle veya şirket yönetiminden biriyle bağlantıları olduğunu iddia ederek, yatırımcılara belli şirketlerin hisselerini şişirilmiş fiyatlardan almalarını söylüyor. Genellikle yatırımcılar, düşük piyasa değerine sahip (kuruşluk hisseler de dahil) ve çok sık işlem görmeyen hisseleri almaya teşvik ediliyor.

Dolandırıcıların bu hisseleri manipüle etmesi ve yatırımcıların üzerinden kazanç sağlaması daha kolay oluyor. Yatırımcı, dolandırıcının talimatlarını yerine getirip hisse alarak borsa fiyatını yükselttiğinde, dolandırıcı da kendi elindeki yüksek miktardaki hisseleri satıyor. Bunun ardından da şirketin hisse değeri çarpıcı bir biçimde düşüyor.

Bu tür dolandırıcılıklara “pompala ve boşalt” veya “yükselt ve yık” dolandırıcılıkları deniyor. Bu tür durumlarda, yatırımcılar yüksek miktarda para kaybedebiliyor. ABD’nin finans piyasasını denetleyen FINRA ve Birleşik Krallık’ın finans piyasasını denetleyen FCA, son dönemlerde bu trendi açıklayarak yatırımcıları, sosyal medya yatırım gruplarında dolandırıcılıkların artışta olduğu konusunda uyardı. İşte, bu konuda dikkat edilmesi gereken önemli noktalar:

1. Yapay dünya içerisinde şüpheci olun. Dolandırıcılar kendilerini kolaylıkla gizleyebilir. Online ortamlarda tanıştığınız kişilerin veya siz istemeden sizi arayan kişilerin kimlikleri konusunda şüpheci olun. Özellikle de yatırım danışmanı ya da ünlü biri olduklarını iddia ediyorlarsa. Online “arkadaşlar” tarafından, online odalarda veya sohbet gruplarında ya da istenmeyen telefon aramalarında yapılan istemediğiniz yatırım tavsiyeleri konusunda temkinli olun.

2. Aşağıdaki tehlike işaretlerine dikkat edin. Aşağıda yazılanlar, “yükselt ve yık” dolandırıcılıkları da dahil olmak üzere, dolandırıcılıklara yönelik tehlike işaretleri olabilir:

• İstenmeyen yatırım tavsiyeleri

• Şirket hakkında olumlu bir haber olmamasına rağmen hisse fiyatlarında önemli artış

• Düşük likiditeye sahip küçük çaplı hisseleri satın alma tavsiyeleri. Özellikle de hisselerin çoğuna küçük bir grup sahipse

• Online “arkadaşınız” işlem geçmişinizin ekran görüntüsünü göndermenizi istediyse

3. Dersinize iyi çalışın. Dolandırıcılar tarafından tavsiye edilen hisselerin birçoğunun fiyatı, değerinden fazladır ve fiyatların artmasına yönelik belli bir gerekçe yoktur. Yatırımcıların, bir şirkete yatırım yapmadan önce, o şirket hakkında dersine iyi çalışmış olması ya da lisanslı yatırım danışmanlarından bağımsız tavsiye almaları şiddetle tavsiye edilir.

4. Doğru olmayacak kadar iyi görünen yatırımlar konusunda dikkatli olun. Eğer bir yatırım fırsatı doğru olamayacak kadar iyi görünüyorsa zaten genellikle öyledir. Unutmayın ki, düşük riskle yüksek kazanç getirme garantisi diye bir şey yoktur. Bu iddia, dolandırıcılar tarafından, fırsat kaçırma korkusuna sahip dikkatsiz yatırımcıları manipüle etmek için sıklıkla kullanılır.

Tam aksine, bu yazının bir yatırım tavsiyesi olmadığını da lütfen unutmayın.