Sosyal yardımlarınız değişiyor, hazır mısınız?

Bu yazı 16 Şubat 2016 tarihinde yayınlanmıştır

Muhafazakar Parti’nin son 5 yıldan beri yaptığı kesintiler 2017 yılında 80 milyar sterlini aşacak. Yaklaşık 750 bin kamu çalışanını işinden eden, milyonlarca dar gelirli, yoksul, engelli, kadın, çocuk ve emekliyi mağdur eden bu kesintilere, 1940 yılında uygulamaya başlanan sosyal yardımlardaki köklü değişiklikler de eşlik ediyor.

En büyük değişiklik, Çalışma ve Emeklilik Bakanı İain Duncan Smith tarafından, ‘yardımla geçinen milyonlarca insanın yaşamını iyleştirecek ve iş bulmaya teşvik edecek’ yutturmacasıyla başlatılan Universal Credit oldu. İlk olarak 2013 yılında pilot uygulamayla başlanan Universal Credit’in, aşamalı olarak tüm ülke çapında 2017 yılının sonuna kadar hayata geçirilmesi hedefleniyor. İçerdiği köklü değişiklikler ve uygulanabilmesinin zorluğundan dolayı sürekli olarak sorunların yaşandığı sistemden dolayı 2015 – 2016 mali yılı itabari ile hedeflenen 4 milyon 460 bin kişiden sadece 250 binine Universal Credit yardımı bağlandı. Maliyeti 2 milyar sterlini bulan Universal Credit uygulaması, hedeflendiği gibi 2017 yılında tamamlansa bile gerekçe olarak sunulan değişimleri yaratması asla mümkün olmayacak.

Parlamentodaki bütün partilerin destek verdiği Universal Credit uygulamasından yaklaşık olarak 8 milyon kişi etkilenecek. Universal Credit’in vaad edildiği gibi yardım alanların yaşamında bir iyleşme sağlanamadığı şimdiye kadar ortaya çıkan verilerle kanıtlanmış durumda. Düşük gelirli işlerde çalışan ve kira yardımı almayan biri ve çocuksuz çalışanlar yıllık olarak 866 sterlin gelir kaybı yaşıyor. Kira yardımı almayan yalnız yaşayan ebeveynler 2 bin 629 sterlin ve çocuklu aileler ise bin 84 sterlin eksik ödenek alıyor. Kira yardımı alan çocuksuzlar 866, yalnız ebeveynler 554 ve çocuklu çiftler 234 sterlin gelir kaybı yaşıyor. Peki bu köklü değişiklikleri içeren Universal Credit Nedir? Hükümetin sosyal yardımları basitleştirmek için çalışma yaşında olanların yararlandığı gelir desteği yardımlarıni ve tax credit ödeneğini birleştirilerek tek bir yardıma, Universal Credit’e dönüştürüldü. ‘Haksız yardım alınmasını ve sistemden kaynaklı hataları gidermek’ gibi gerekçelerinde ileri sürüldüğü değişiklikler ile, Jobseeker’s Allowance (JSA), Employment and Support Allowance (ESA), Income Support, Working Tax Credit, Child Tax Credit ve Housing Benefit tek bir yardım, Universal Credit adı altında birleştirildi.

Aylık olarak ödenen Universal Credit ile birlikte, haftalık ve iki haftalık ödemeler son buluyor. Sadece banka hesabı özerinden yapılan Universal Credit hane başına sadece bir kişinin hesabına yatıyor, böylece yardımların eşler arasında bölüştürülmesi imkanı da ortadan kalkmış oluyor. Universal Credit ile birlikte, kira yardımınızın doğrudan ev sahibinne ya da belediyeye ödenme devri de sona eriyor. Universal Credit ödemenize dahil edilecek olan kira yardımını ev sahibine ödemek artık sizin sorumluluğunuzda olacak. Elbette bu uygulama özellikle hesabını tutamayan kişilerin evsiz kalmasına yol açacak sakıncaları beraberinde getiriyor. Universal Credit ile birlikte işverenlere de yeni yükümlülükler getiriliyor.

Universal Credit alanların yardımlarının hesaplanabilmesi için işveren çalışanlarına yaptığı ödemeleri günü gününe bilgisayar üzerinden vergi dairesine bildirmek zorunda kalacak. Böylece gelire bağlı yardım değişiklikleri, değişiklik gerçekleştikten sonra değil, eş zamanlı olarak hesaplanacak. Nisan 2017’den itibaren Universal Credit başvurularını içeren çocuk ödeneği sadece iki çocukla sınırlandırılacak ve ilk çocuk için yapılan ek ödeneğe son verilecek. Yani ikiden fazla çocuğunuz varsa alacağınız çocuk yardımı artmayacak. Universal Credit yardımına baş vuranların ödemelerinin bağlanması 5 hafta sürüyor. 5 haftanın 4’ü başvurunun değerlendirilmesi, 7 gün ise değerlendirilen başvurunun işlemlerinin yapılması için kullanılıyor. Universal Credit ile getirilen değişikliklerden bir tanesi de başvurunun yapılmasından sonraki ilk 7 gün için yardım ödenmemesi.

Universal Credit başvurusu yapan herkes bir taahhütname imzalamak zorunda. Çok sert yaptırımları ve koşulları içeren bu taahhütname ile yardım başvurusunda bulunanlar sürekli olarak baskı ve kontrol altına alınıyor. İmzalanan bu taahhütname ile, iyi bir sebebi olmadan 4 başlık altında toplanan yükümlülüklerini yerine getirmeyen kişilerin yardımları 3 yıl boyunca günlük olarak £10.20 kesilebilecek.