Sürücüsüz Taksiler Yola Çıkıyor

Bu yazı 19 Haziran 2025 tarihinde yayınlanmıştır

Londra, gelecek ilkbaharda sürücüsüz taksi denemelerine başlayacak. En yaygın taksi sistemi olan Uber, Amerika’dan sonra İngiltere’de de deneme sürüşlerine geçiyor. Wayve adlı şirket ile yapılan iş birliği kapsamında, Avrupa’da ilk kez araçlarda insan güvenlik sürücüsü olmadan gerçekleşecek denemeler İngiltere’de uygulamaya girecek.

Şu anda ABD’nin San Francisco kentinde ve Çin’in çeşitli şehirlerinde sürücüsüz taksiler kullanılıyor. Uygulama birçok ülkede yerleşik hale geldikçe, Birleşik Krallık da süreci hızlandırma kararı aldı. Teknoloji şirketleri halkın taksiye bakış açısını yavaş yavaş dönüştürüyorlar. Ancak hâlâ geleneksel taksi çağrı merkezleri baskın durumda. Ne var ki zamana ve yeniliğe karşı durmak mümkün değil. Yeniler, eskilerin “pabuçlarını dama atmaya” devam edecek gibi görünüyor. Çok değil, üç dört yıl içinde İngiltere başta olmak üzere tüm Avrupa’da sürücüsüz taksi uygulaması hızla yayılacak. Altyapı ve yolların standartlara uygun hale getirilmesiyle, diğer ülkeler de bu teknolojiden faydalanacaklar.

Sürücüsüz taksi uygulamasını destekleyen Ulaştırma Bakanlığı (DfT), bu teknolojinin Birleşik Krallık yollarını daha güvenli hale getireceğini, yaklaşık 38.000 yeni iş yaratabileceğini ve 2035 yılına kadar 42 milyar sterlinlik bir sektör oluşturabileceğini belirtiyor. Londra’da yaklaşık 130 bin kişi siyah taksi ve minicab taksi işinde çalışıyor. UK genelinde ise bu rakam yaklaşık 400 bin. Bunlar sadece lisanslı araçlara ait rakamlar; özel araçlar hariç. Kazanılan istihdam, kaybedilenin yalnızca yüzde onuna karşılık geliyor.

Avrupa’da ilk kez şirketlere, araçlarda ya da “otobüs benzeri” küçük ölçekli kamuya açık hizmetlerde hiçbir insan güvenlik sürücüsü bulunmadan pilot uygulamalar yürütme izni verilecek. Uber, İngiltere merkezli teknoloji firması Wayve ile birlikte, başkent Londra’da uygulama üzerinden rezerve edilebilecek sürücüsüz taksi denemelerini başlatacak. “Robotaksi” olarak adlandırılan bu araçların daha geniş çaplı kullanımı ise, Otomatik Araçlar Yasası’nın 2027 sonlarında tamamen yürürlüğe girmesiyle mümkün olacak. Bu gelişmeler ışığında, İngiltere’de klasik taksi işinin ömrü yaklaşık iki yıl daha devam edecek gibi gözüküyor. Yeni araba alıp taksicilik yapmak isteyenler bu bilgiye ‘kulak kabartmalılar’.

Sürücüsüz araçlar, kuşkusuz hayatlarımızı çok değiştirecek. Ulaşımı milyonlarca insan için iyileştirebilecek, kırsal alanlarda yeni toplu taşıma seçenekleri sunabilecek ve araç kullanamayanlar için erişilebilirliği artırabilecek olumlu etkiler, ilk etapta dikkat çeken kazanımlar arasında. Araç sigortalarıda ucuzlayacaktır, fakat sigorta şirketleri indirimli fiyatları müşterilere yansıtır mı? Hiç sanmıyorum. Yatırımcı şirketlerin Birleşik Krallık’ta on yılı aşkın süredir sürücüsüz araç denemeleri yaptığı biliniyor. Ancak bugüne kadar yapılan tüm testlerde, direksiyon başında müdahaleye hazır bir güvenlik sürücüsü bulunması zorunluydu. DfT’ye göre, Otomatik Araçlar Yasası kapsamında, sürücüsüz araçların “en az dikkatli ve yetkin bir insan sürücüsü kadar güvenli” olduğunu testlerle kanıtlaması gerekecek. UK’de 2023 yılında Edinburgh’da başlatılan ilk sürücüsüz otobüs hizmeti ise yeterli yolcu olmadığı gerekçesiyle sonlandırıldı.

Buna karşın, ABD’deki otonom taksi hizmetleri şu ana kadar yüzbinlerce ücretli yolculuk gerçekleştirdi. Ancak süreç her zaman sorunsuz ilerlemedi. General Motors’un bir yayayı sürükleyerek ciddi şekilde yaralayan kazası sonrası otonom hizmet planlarını iptal etmesi, bu teknolojinin hâlâ riskler taşıdığını gösterdi. Yine de, ilk raporlar sürücüsüz taksilerin daha güvenli olduğunu ve özellikle kadın müşterilerin bu hizmeti tercih ettiğini ortaya koyuyor. Londra’daki siyah taksi ve Uber sürücüleri için bu gelişmenin ne anlama geldiği henüz belirsiz. Uzun süredir Uber’in yükselişiyle tehdit altında hisseden siyah taksi sürücüleri ise şu aşamada pek endişeli görünmüyorlar.

Birleşik Krallık, robotaksi alanında 2026 baharında pilot aşamaya geçiş, ardından 2027 itibariyle yasal altyapının tamamlanmasıyla geniş ölçekli kullanıma geçmeyi hedefliyor. Sürücüsüz taksiler, bu ülke için hem küresel rekabet avantajı sağlama hem de teknolojide liderlik iddiasını güçlendirme açısından kritik bir adım olacak.

Ancak başarının gerçek ölçütü, kamu güveni, düzenleyici altyapı, toplumsal kabul ve istihdam dengesi ile belirlenecek. Robotaksiler, başlangıçta sınırlı bölgelerde “erken adaptör” kitlesine ulaşacak; zamanla ise kırsal kesimde yaşayanlar ve ulaşımda zorluk çeken gruplar için gerçek bir çözüm haline gelebilecek.