Bağımlı Mıyım? Bağımlı Mısın? Kim Çözecek Bulmacayı?

Bu yazı 22 Ocak 2020 tarihinde yayınlanmıştır

Bu yılki Altın Küre Ödüllerinin verildiği programı yine Rick Gervais sundu. Sert bir komedi diliyle tanınan ünlü oyuncu bu yılki sunumunda sık sık ünlüler arasındaki bağımlılıklara değinerek “Programın sonunda içkilerinizi için, uyuşturucularınızı alın ve defolup gidin dedi.”

Artık bağımlılığın bu kadar yaygınlaşması ve doğallaşmış olması hatta medyada bile bir sorundan çok yaşam biçimi al­gısı olarak sunulması sizde de merak uyandırıyor mu? Bu be­nim oldukça dikkatimi çeken ciddi meselelerden biri. Bu du­rum mesleki ya da kişisel gözlem ve deneyimlerimde merakımı ve devamındaki öğrenme sürecimi hep canlı tutmuştur.

Bu hafta ve belki de sonraki haftalarda “bağımlılık” konusunu irdeleyelim istiyorum. Çünkü ta­nık olduğum örneklerde sürekli birbirine benzeyen bağımlılık kaynaklı üzücü durumları gör­mezden gelmek imkansız. Üzücü çünkü insanların ekseriyatı ba­ğımlı olduklarını kabul dahi et­mek istemediklerinden onlara yardım etmek de mümkün olmu­yor.

Bağımlılık çeşitleri ve onlara ait özellikleri, yaşam deneyim­leri ve tedavileri konusuna gir­meden önce bağımlılık nasıl fark edilir ve ne zaman gizli bir tehlike haline gelir onun üzerinde dura­lım. Tabii burada sadece alkol ve uyuşturucu bağımlılığından söz etmeyeceğiz. Günümüzde bağım­lılık çeşitleri saymakta zorlanaca­ğımız kadar çoğaldı. Dolayısıyla bağımlılığı düşünürken değerlen­dirme kriterimiz şu olmalıdır: Sü­rekli kullanılan ya da aşırı meşgul olunan ve yarardan çok zarar ge­tiren şeyler.

Bu yazıyı sadece mesleki de­ğil insani bir sorumluluk duygu­suyla yazıyorum. Umut ediyo­rum ki birileri okur, kendisine ve çevresindekilere farkındalık yaratmak konusunda yardımcı olur. Çünkü bağımlılık kişi tara­fından en fazla inkar edilen ya da bir kılıfa uydurulan; beden ve ruh sağlığını yavaş yavaş çökerten, çoğu zaman bir sorun olduğunu anladığınızda zaten bağımlılığın oluşmuş olduğunu fark ettiğiniz, kangren yaratabilecek durumlar­dan biridir.

İstatistikler şunu söyler:

Bir bağımlık bağımlı bireyin kendisiyle birlikte en az 5 ile 15 ya da 17 kişiyi etkiler. Sizin ya da ta­nıdığınız kişinin bağımlılığı mut­laka geniş kapsamlı olumsuz et­kiler yaratacaktır. Yani türkünün dediği gibi ‘günah benim kime ne’ dediğinizde sadece kendinizi ve çevrenizi kandırmış olursunuz.

Peki bağımlılık nasıl anlaşı­lır:

• Öncelikle beden ve ruh sağ­lığını olumsuz etkiler.
• Son bir yıl içinde hangi sık­lıkta alındığı ya da meskul olun­duğunu saptayarak.
• Tekrarlamak için bahaneler yaratılıp yaratılmadığını anlaya­rak.
• Yoksunluğu halinde huzur­suzluk, uykusuzluk, terleme, sinir­lilik ya da vücutta gerilim durumu yaratması sonucunda.
• Duygu durum halinde sıklıkla değişim ya da ani karar değişik­liği.
• Hayati durumlara karşı ilgi­sizlik ya da vazgeçme
• İlişkileri sürüdürememe ya da yakınlık kuramama
• Günlük sıradan etkinliklerden kaçınma
• İlgi alanlarından kopma ya da değersizleştirme
• Durumları ya da insanları ma­nipüle etme
• Gizemli davranışlar ya da inkar
• Sürekli meşgulmüş izlenimi verme
• Empati kurma zorluğu
• Dikkatini verememe ya da dinleyememe

Bu özellikleri gözlemliyorsa­nız alarm çanlarını gecikmeden çalmalısınız. Yoksa çanlar sizin için çoktan çalmıştır ya da siz hâlâ derin bir uykudasınızdır.

Bu özelliklere benzer tepki­ler ancak bir gizli ajanda olabi­lir. Aksi durumda çok korkmayın sadece bağımlılık söz konusudur ve tedavisi mümkündür.

Devamında görüşmek üzere…