Çocuklarımızı ekranlardan nasıl koruruz?

Bu yazı 12 Haziran 2025 tarihinde yayınlanmıştır

Bu yıllarda her ebeveynin aklında aynı soru: Çocukları bilgisayar, telefon ve tablet gibi dijital cihaz bağımlılığından nasıl koruruz? İçinde yaşadığımız dijital çağda çocukların teknolojiyle temas etmemesi elbette mümkün değil.

Ancak asıl mesele, bu temasın dozunu ve şeklini nasıl doğru ayarlayacağız ki eğitimi aksamasın, teknolojiden uzak kalmasın, bağımlılık yapmasın ve zararlı etkilerden de korunsun. Çocuklarımızı tamamen dijitalden uzak tutmak yerine, bilinçli ve dengeli bir dijital yaşam kurmalarını sağlamak, hem ruhsal hem zihinsel gelişimleri açısından çok daha sağlıklı bir yaklaşım olacaktır. Söylemesi kolay da, bunu doğru dozda yapmak tecrübeyle sabittir ki pek o kadar kolay olmuyor.

Sınır Koymak, Rutin Oluşturmak

Her yaş grubunun davranış şekli ve her çocuk farklı olacağından, onlara karşı alınacak önlemler de şüphesiz farklı olacaktır. Çocukların yaşına uygun şekilde ekran süresi belirlemek, dijital bağımlılıkla mücadelenin ilk adımıdır. Örneğin, 6–12 yaş arası çocuklar için günde 1 ila 1,5 saat arası ekran süresi genellikle yeterlidir. Bu süre aşıldığında çocuklarda dikkat dağınıklığı, uyku bozuklukları ve anti sosyal sorunlar baş gösterebiliyor. Ekranlar günün belirli saatlerinde kesinlikle yasaklanmalı, örneğin yatmadan önceki bir saat ve yemek saatlerinde tamamen kapatılmalıdır. Sadece bu kural bile çocuğun bedensel ve zihinsel ritmini korumasına yardımcı olur. Cihazların sadece ortak alanlarda kullanılması da çocukların dijital dünyada neyle meşgul olduğunu gözlemleme imkânı sağlar.

Alternatifleri Artırmak, Merakı Beslemek

Ekranı elinden aldığınız bir çocuğa “Hadi şimdi kitap oku” demek tek başına işe yaramaz. Bunun yerine, ilgi alanlarını keşfetmesine yardımcı olacak alternatif aktiviteler sunmak anne babanın başlıca görevidir. Spor, dans, bisiklet sürmek ya da doğada vakit geçirmek çocuğun hareket ihtiyacını karşılarken; sanatla uğraşmak, enstrüman çalmak ya da günlük tutmak gibi üretici aktiviteler dijitalden uzaklaşmasını kolaylaştırır. Kitap okuma alışkanlığı ise özellikle erken yaşta kazandırılmalı. Ailece yapılan okuma saatleri, hem örnek olma hem de ekran dışında da keyif alınabilecek bir dünya olduğunu gösterme açısından etkilidir.

Çocuklar Ebeveynleri Örnek Alır

Çocuklar söylenenden çok, gözlemleyerek öğrenir. Sürekli elinde telefon olan bir anne yada baba, çocuğa ne kadar sınır koyarsa koysun etkili olmayacaktır. Dijital disiplinin önce büyüklerden başlaması gerekir. Aile içi yüz yüze iletişim, birlikte oyunlar oynamak, birlikte yemek pişirmek ya da bir konuyu tartışmak, çocukların ekran dışı yaşama olan ilgilerini doğal olarak artırır.

Dijital Okuryazarlık ve Bilinçlendirme

Bugünün çocukları dijital dünyaya doğmuş bireylerdir; bizler ise bu dünyaya sonradan katılan, anlamaya çalışan yabancılarız. Bu farkı anlamak ve onlara teknolojiyi kötü bir şey gibi değil, erken yaşlarda doğru kullanılması gereken güçlü bir araç olarak anlatabilmek önemlidir.

Çocuğunuza sosyal medyanın, çevrimiçi oyunların veya YouTube’daki içeriklerin nasıl çalıştığını anlatın. Güvenlik, mahremiyet ve dijital saygı kavramlarını yaşına uygun şekilde öğretin. Oynadığı oyunları veya takip ettiği içerikleri denetlemekten çekinmeyin, ama bunu açık ve şeffaf bir şekilde yapın. Yasaklayarak değil, sebebini anlatarak sınırlamak her zaman daha etkilidir.

Sorun Büyürse Profesyonel Destek Şart

Tüm önlemlere rağmen çocuk ekran başında agresifleşiyor, başka hiçbir şeye ilgi göstermiyor, okul başarısı düşüyor ve uyku düzeni bozuluyorsa, bu bir bağımlılık belirtisi olabilir. Böyle durumlarda bir çocuk psikoloğundan ya da pedagogdan profesyonel yardım alınması son derece önemlidir.

Çocukları ekranlardan korumak, onları teknolojiden tamamen koparmak anlamına gelmemeli. Aksine, onların bu dünyada güvenli, sağlıklı ve üretken bireyler olarak yer alabilmelerini sağlamak bizim en temel görevimizdir ve bunun için dijital teknolojiye ihtiyacımız var. Sevgiyle kurulmuş bir düzen, dengeli bir yaklaşım, çocukların dijital dünyanın içinde kaybolmadan büyümelerini sağlar.

Çocukları teknolojiden değil; ilgisizlikten, sevgisizlikten ve rehbersizlikten korumalıyız, çocukları ekranlar değil, ebeveyn ilgisi yetiştirir.