Britanya Politik Yelpazesini Renklendiriyor

Bu yazı 17 Temmuz 2025 tarihinde yayınlanmıştır

Birleşik Krallık Parlamentosu, yani Avam Kamarası’nın üyeleri dar bölge sistemi ile seçilir. Toplamda 65 milyona yakın nüfusu olan Birleşik Krallık’ta, yaklaşık yüz bin insana karşılık gelen dar seçim bölgelerinden birer milletvekili seçilir. Toplamda 650 sandalyesi bulunan halk meclisinin milletvekilleri böyle belirlenir.

En çok oyu alan (first past the post) aday, aldığı oyun azlığına ya da çokluğuna bakılmadan bir fazla oyla bile mazbatayı alır ve milletvekili seçilir. Ülkede herhangi bir baraj sistemi yoktur; fakat dar bölge sistemi aslında barajların en büyüğüdür.

Birinci partiyi destekleyen bu sistem, oyların önemli bir kısmına temsiliyet hakkı vermez ve ikinci, üçüncü gelen adayların oyları boşa gider. Yüzde otuzun biraz üzerinde oy alan bir parti, çok rahat bir şekilde ülkeyi tek başına idare edebilecek sayı olan 326’nın üzerine çıkabilir. Örneğin, 2024 seçimlerinde İşçi Partisi sadece yüzde 33.7 oy almasına rağmen Birleşik Krallık genelinde 411 milletvekili kazanmıştı.

Dünya değişiyor, üretim ilişkileri ve meslekler değişiyor. Buna bağlı olarak toplumlar ve sosyal yapılar da köklü değişim ve dönüşümlere uğruyor. Dünya demokrasisinin merkezi olan birçok Avrupa ülkesinde, geleneksel partilerin yerini kısa süre önce kurulan partiler almaya başlıyor. Almanya, Fransa ve İtalya gibi ülkelerde birkaç yıl önce kurulan yeni partiler, bir anda yüzde yirmilerin üzerinde oy alarak birinci parti konumuna gelip hükümet ortağı olabiliyorlar. Birleşik Krallık’ta da neredeyse yüz yıldır iki büyük partinin egemenliğinde giden sistem, yeni sinyaller veriyor.

Yaklaşık on beş yıldır Avrupa karşıtlığı üzerinden bir araya gelen tepkisel oylar, artık daha kalıcı partileşme yolunda ilerliyor. Reform UK partisinden söz ediyorum. Bir yıl önce Muhafazakârların büyük bir hezimet yaşamalarında temel rol üstlenen bu parti, o günden bugüne yapılan ara seçimlerde başarı göstermeye devam ediyor. Önümüzdeki aylarda yapılacak yeni ara seçimlerde bu radikallerin daha çok sandalye kazanmaları sürpriz olmayacak.

İngiltere politikalarında yaşanan dalgalanma sadece sağ cenahta yaşanmıyor. Yelpazenin sol kanadı da yeni oluşumlara gebe. Bir önceki dönem genel seçiminde İşçi Partisi’nin genel başkanı olmasına rağmen 2024 genel seçiminde partisinden aday gösterilmeyen ve bağımsız olarak milletvekili seçilen Jeremy Corbyn yeni arayışlar içinde. Labour’dan ayrılan ve bağımsız olan bazı milletvekillerinin de katılımıyla yeni bir sol parti, İngiltere politik sahnesinde boy göstermeye hazırlanıyor.

Sosyalistler ve bazı sendikaların desteğini de alması beklenen bu yeni oluşum, tepkilerin sadece sağ kanatta değil, sol kanatta da olduğunu gösteriyor. Enflasyon, fiyat artışları, hayat pahalılığı, sosyal haklarda kesintiler, insanların ana partilere olan güvenlerini sarsmaya başlamış gibi. Yapılan son anketler de bu görüşü destekliyor. Son bir yılda yapılan ara seçimleri genellikle ‘büyük’ partiler değil, bağımsızlar ya da radikaller kazanıyor.

YENİ PARTİLER YENİ POLİTİKALAR

Bazı belediyelerde yönetimi alan Reform UK adlı parti, yüksek sesle dillendirdiği bazı politikalarını yerelde uygulamaya başladı bile. Henüz acemi olsalar da yönettikleri belediyelerde, çeşitlilik ve eşitlik alanında kesintilere gitmeye başladılar. Reform UK, geçen Mayıs ayında yapılan yerel seçimlerde İngiltere genelinde 670’den fazla sandalye kazanarak 10 belediyede kontrolü ele aldı. Tasarruf ve kesintiler bu partinin ana politikalarının başında geliyor. İşçi çıkartmak, eşitlik politikalarından uzaklaşmak ve yardımların kesilmesi en temel söylemleri.

Bu yöntemle denk bütçe yapılacak ve yönetmek daha kolay olacak diyorlar. Ancak işler söylemde anlatıldığı gibi olmuyor; bir taşı yerinden kaldırdığınızda onlarca başka taş da yerinden oynuyor. Oy getiren bu söylem ve yaklaşımlar, iktidardaki Labour Partisi’ni de etkilemeye başladı. Göçmenlik politikalarının sıkılaştırılması, yardımlarda kesintiye gidilmek istenmesi, sağ seçmenden oy alma yoluna gidilmesi, diğer taraftan partinin sadık seçmenlerini küstürmeye başladı.

İşte bu aşamada beklenmedik bir aktör ortaya çıkarak, sol tepki oylarının sağcı Reform UK partisine gitmesine engel olacak gibi. Bu kadar da olmaz demeyin; en soldan en sağa bu kadar hızlı geçişler de olmaz demeyin. Kızgın insanların nasıl tepki oyu kullanacakları kestirilemez. Bu nedenle Jeremy Corbyn’in partisi, yelpazeye biraz ‘kırmızılık’ ve yeni bir açılım getirecek gibi. Sosyal devlet ve herkese bir ev politikaları, birçok insanın dikkatini çekecektir. Yakında bir genel seçim olmasa da, önümüzdeki ara seçimler hiç kimse için kolay olmayacak. Büyük partilerin sadık oyları giderek azalıyor ve yeni partilerin söylemleri insanların kulaklarına hoş geliyor. Söylemedi demeyin ortam renklenecek….