İngiltere’de Belediye Yapılanması

Bu yazı 3 Ekim 2024 tarihinde yayınlanmıştır

İngiltere’de belediyelerin yapılanması, Türkiye ve Kuzey Kıbrıs’taki yerel yönetim sisteminden farklıdır. Pek çok kişiye defalarca anlattığım bu konuyu, istek üzerine kaleme almak istiyorum.

İngiltere’de yerel yönetim sistemi belediyeler aracılığıyla yürütülür ve bu sistem karmaşık bir hiyerarşik yapıya sahiptir. İngiltere’de belediyeler genellikle iki ana yönetim biçiminde ayrılır: şehir belediyeleri (city councils) ve ilçe belediyeleri (borough councils). Belediyelerin başında iki temel yönetici pozisyonu bulunur: “Mayor” (Belediye Başkanı) ve “Leader” (Lider). Bu iki pozisyon arasında önemli farklar vardır. Hiyerarşi, yerel yönetimlerin büyüklüğüne ve kapsamına göre değişiklik gösterebilir, ancak genel olarak siyasal görevleri aşağıdaki şekilde sıralanır:

Mayor (Belediye Başkanı)

Mayor, geleneksel olarak törensel görevlerle sorumlu olan bir pozisyondur. İngiltere’nin pek çok yerinde “Mayor” genellikle belediyenin sembolik lideridir. Şehri temsil eder, resmi etkinliklere belediye adına katılır, ancak karar alma sürecinde genellikle sınırlı bir rol oynar. Bazı bölgelerde ise seçimli Mayor sistemi bulunur ve bu durumda “Mayor”, yürütme gücüne sahip olur. Örneğin Londra’da Belediye Başkanı (Mayor of London) ve Hackney Belediye Başkanları doğrudan halk tarafından seçilir ve yönetimde aktif bir rol üstlenirler.

Leader (Lider)

Lider, belediyenin siyasi lideridir ve belediye meclisinin üyeleri tarafından seçilir. Belediyenin yönetim politikalarını belirleme ve uygulama sorumluluğu “Lider”dedir. “Leader”, aynı zamanda belediye kabinesinin (cabinet) başıdır ve yerel hizmetlerin yürütülmesi, bütçenin yönetimi gibi konularda daha geniş yetkilere sahiptir. Lider, partisi ya da koalisyonu adına yerel yönetimi yönlendiren kişidir ve son karar merciidir.

Councillors (Meclis Üyeleri)

Belediye meclisi, yerel halk tarafından seçilen üyelerden oluşur. Bu üyeler genellikle partilere mensuptur ve yerel yönetimin karar alma sürecinde önemli rol oynarlar. Dört yıllık süreler için seçilirler ve belediyenin politikalarını oluşturur, bütçeyi onaylar ve hizmetlerin sağlanmasını denetlerler. Lideri ve Mayor’i seçerler. Meclis üyeleri, çeşitli komitelere başkanlık edebilir ve belirli alanlarda (örneğin sağlık, ulaşım veya eğitim) uzmanlaşabilirler. Meclis üyeleri, belediye ile halk arasında bir köprü görevi görürler. Belediye yetkililerine ulaşmakta zorluk çekiliyorsa, meclis üyeleriyle iletişime geçmek daha hızlı sonuç alınmasını sağlayabilir. Meclis üyeleri her hafta halkla doğrudan görüşüp sorunları dinlerler. En kesin ve etkili yöntem ise mail yazmaksuretiyle başvurmaktır.

Belediye Kabinesi (Cabinet) Nedir?

İngiltere’deki yerel yönetim sisteminde belediye kabinesi, “Leader” tarafından yönetilir ve belediye meclis üyeleri arasından seçilirler. Hükümet sisteminde olduğu gibi, Başbakan yerine Lider vardır ve kabine üyeleri de bakanlar gibi çalışırlar. Kabineler, belediyenin en üst yürütme organıdırlar, ekonomik, politik ve idari kararlar alma yetkisine sahiptirler. Üyeler çeşitli portföyler (görev alanları) taşırlar; eğitim, sağlık, güvenlik, konut, çevre gibi alanlarda sorumlulukları vardır. Kabine üyelerine bağlı olarak çalışan onlarca memur, belediyenin günlük işleyişini yürütür.

Yerel Seçim Yöntemi

İngiltere’de yerel seçimler genellikle tek türlü çoğunluk sistemi (first-past-the-post) ile yapılır. Bu sistemde, en fazla oyu alan aday seçim bölgesini kazanır. Yaklaşık her beş bin kişiye bir bölgeye bir meclis üyesi seçilir. Örneğin 330 bin resmi nüfusu olan Enfield Beledşyesi’nden toplamda 63 meclis üyesi seçiliyor. Meclis üyeleri genellikle dört yıl boyunca görev yaparlar. Bazı belediyelerde tüm meclis üyeleri aynı anda seçilirken, bazılarında her yıl bir kısmı seçime gider ve böylece meclisin tamamı birkaç yıl içinde yenilenmiş olur. Seçimler, halkın yerel yönetimlerdeki temsilcilerini belirlemek amacıyla yapılır ve yerel düzeydeki demokratik katılımın en önemli mekanizmasıdır.

Yukarıda belirtildiği gibi, İngiltere’nin yerel yönetim sistemi karmaşık bir hiyerarşik yapı içinde faaliyet gösterir. Buna rağmen, yerel yönetimlerin güçlü olduğu, dünyadaki en katılımcı ve en demokratik sistemler arasında yer alırlar. Seçme ve seçilme hakkı herkese tanınmıştır. Partili ya da partisiz herkes belediye meclisi üyeliği için aday olabilir. Belediyelerin neredeyse tüm toplantıları halka ve basına açıktır. Tüm ihale ve kararlar kayıtlıdır ve herkesin görebileceği yerlerde şeffaf olarak yayımlanır.