İstikrar devrinin ölümü, normalin sonu (1)

Bu yazı 5 Şubat 2024 tarihinde yayınlanmıştır

Mutlu yıllar. Ocak 2024’ün başında, bu yazıyı yazarken, aklıma bir şey geldi. Aniden, hepimizin uzun zamandır cepte gördüğü istikrarın ve normalliğin öldüğünü fark ettim.

Aniden, “noktaları birleştirmeyi” başardım ve aklımda korkutucu bir resim belirdi.

Mesela 15 yıl öncesine baktığımızda, görmesi daha kolay. 21’inci yüzyılın ilk 20 senesinin, modern çağda istikrar, refah ve barışın zirve noktası olduğu net bir şekilde görülecektir.

Sonra, 2020’de Covid meydana geldi ve dünya ekonomisini rayından çıkardı. 2022 yılının başlarında, Covid’in etkisi giderek zayıflamış olmasına rağmen, bu durum daha da hız kazandı. Savaş, Avrupa topraklarına geri döndü. Bu da petrol – enerji fiyatlarının varili 40 dolardan, şimdiki 100 dolar seviyelerine çıkmasına neden oldu.

Bu durum, enflasyonun son 30 yıldır görülmemiş seviyelere yükselmesini sağladı. Böylelikle yaklaşık 15 yıl boyunca cepte gördüğümüz ve keyfini sürdüğümüz yüzde sıfıra yakın faiz dönemi sona erdi.

Artan faiz oranlarının yanında, sınırları aşan ve müdahaleci bir finansal regülasyon yaklaşımı, mortgage borçlanmalarında devasa bir düşüşe ve konut piyasası hareketliliğinde önemli bir azalmaya sebebiyet verdi.

İşlerimden biri olan finans ve mortgage komisyonculuğunu 30 yıldan uzu bir süredir yapıyorum. Kariyerim boyunca böyle bir döneme hiç rastlamadım.

Bankaların her zamankinden daha fazla parası var ve borçlanmak hiçbir zaman şimdiki kadar zor olmamıştı. Bankalar, “overdraft” (limit aşımı kredisi) faaliyetlerini azaltıyor ve borç vermeyi reddediyor.

Neden mi? “Bir süredir ‘overdraft’ kullanmıyorsunuz, efendim. Belli ki ihtiyacınız yok.” Arabada şemsiyem var ama yılda sadece iki veya üç kez kullanıyorum…

Covid sonrasında, iş için yolculuk yapmamanın keyfine varmış olan kişiler ya uzaktan çalışıyor ya da “yerel bir işte” çalışmak için kariyer değişimine gittiler.

Bu da şu anda çok sayıda boş ticari yer olduğu anlamına geliyor. “Online alışverişe” yönelmek ve aldıklarınızın evinize teslim edilmesi, yakınınızdaki caddelerde çok sayıda boş mağaza oluşmasına yol açtı. 2023’ün sonlarına doğru bir savaş daha çıktı. Bu kez Ortadoğu’da. Gazze, İsrail’de.

Bu savaşın, İsrail’in kuzeyinde ikinci bir cepheyi kışkırtma potansiyeli var…