İşverenlerin sağladığı emeklilik planları neden çöküyor? (1)

Bu yazı 31 Mayıs 2021 tarihinde yayınlanmıştır

Yukarıdaki soru kısmen doğru olsa da çoğunlukla işyerindeki “final salary” (son maaş) ile bağlantılı planlar için geçerlidir.

Emeklilik sonrası gelir sistemi modelinin problemlerini anlamak için ilk olarak tarihte geriye, 1889’a gitmemiz gerek. Dönemin Almanya Şansölyesi Otto Von Bismarck, “emeklilikte yoksulluğu ortadan kaldıracağını” ve 65 yaşından itibaren her emekliye devlet tarafından emeklilik maaşı verileceğini duyurmuştu. Bu, harika bir şey gibi duyuluyor. Buna rağmen, oldukça ucuz ve anlamsız bir jestti. O zamanlarda Avrupa’daki ortalama yaşam beklentisi (ölüm yaşı) 49’du! 1950’ye gelindiğinde yaşam beklentisi 60’a çıktı ve 1960’larda 65’i geçti. Şimdilerdeyse 80’in üzerinde. İnsanlar çok daha uzun yaşıyor.

“Personal Pensions” (ABD’de IRA’s olarak biliniyor) veya başka bir deyişle “emeklilik planları”, 1970’ler ve 1980’lerde icat edilmişti. Bunlar, modası geçmiş, eski model “Defined Benefit (DB) Final Salary” (belirlenmiş maaş esaslı) emeklilik planlarının tükenmeye başlamasıyla aynı zamanlarda, insanların daha uzun yaşadığı bir dünyada oluşan finansman sorunları nedeniyle ortaya çıkarılmıştı. Eski “DB” emeklilik planları, şu varsayımlara dayanıyordu:

Birincisi, kısa ve öngörülebilir yaşam süresi (insanların hızlı bir şekilde, emeklilikten kısa süre sonra ölmesi gibi).

İkincisi, ömürlük bir iş (mesela, insanların genç yaşta başlayıp uzun süre işvereniyle kalması ve gençlerin maaşından kesilen parayla yaşlı insanların gelirlerinin karşılanması).

Üçüncüsüyse istikrarı sürdürmek veya değeri orta dereceli olarak yükseltmek için yatırım fonlarına (eğer varsa) bel bağlanması.

Bu varsayımlar 1940’lı yıllar için doğru olabilirdi; ancak, 40 yıl sonra dünya değişti ve yanlış oldular. Birinci varsayımı ele alalım: Bu model fazla finansman gerektirmiyor. Gençler en dipten başlar, para sağlar ve bu para da kısa bir süre için sınırlı sayıdaki yaşlı kişiye ödeme yapmak için kullanılır. Yalnızca bir fona (rüşvet fonu) ihtiyaç vardır ve varsayımlarınızdaki kısa süreli dalgalanmaları ödersiniz (isterseniz düze çıkarsınız da denilebilir).

Bu, gerçekten de bir Ponzi dalaveresi (saadet zinciri). Bugünün en büyük ve fon sağlanmamış saadet zinciriyse hükümetin yaşlılar için olan emeklilik geliri sistemi (yatırım fonu yok; vergi ve “national insurance” için bugün ödediğiniz para, haftaya bir emeklinin banka hesabında oluyor)…