Ruh ve beden problemi

Bu yazı 3 Eylül 2013 tarihinde yayınlanmıştır

Yaşam sürecinde yaşam ve evren hakkında ki birçok problemi, gizem­leri ve bunlar hakkında yapılan açık­lamaları inceleme fırsatımız oluyor. Kimimiz bunları kabul ediyor kimi­miz ise varolan açıklamaların, ana­lizlerin yeterliliği konusunda şüphe etmeye devam ediyor. Binlerce yıl­dır felsefeciler, bilim adamları, psi­kologlar çeşitli sorunlar üzerinde çalışıp cevaplar ürettiler ve şurası bir gerçek ki çok büyük ilerlemeler kaydedildi. En azından artık etrafı­mızda Aristo’nun düştüğü yanlışa düşüpte kalbimizle düşündüğü­müzü iddia eden bir kimseye rast­lamıyoruz. Ya da Franz Josef Gall gibi kafatasımızın yapısına, eğrilik­lerine veya düzlüklerine bakarak ki­şilik yapımız hakkında bilgiler veren doktorlar piyasada yok.
İnsanlık bu seviyeye çok uzun ve de acılar dolu bir yolculuktan geçerek ulaştı. Bugün atalarımızın kafasını karıştıran, akıl sır erdireme­dikleri bir çok gizem bizlerin kafa­larını karıştırmıyor, bazıları çözül­müş, çözülmeyenler hakkında da en azından nasıl düşünebileceğimizi biliyoruz. Fakat özellikle çözüle­memiş bir sır insanların beyinlerini meşgul etmeye devam ediyor o da Bilinç. İnsanları bütün diger canlı­lardan ayıran özellik (bildiğimiz ka­darı ile) varolduğumuzun farkında olmak ve bunun üzerinde düşüne­bilmek. Nedir bu bilinç, madde mi yoksa ruh mu? Çoğumuz özellikle dinsel olarak açıklanan bu problem üzerine hiç kafa yormayıp yaşamı­mızı geçirebiliyoruz. Fakat bu konu şimdilerde filozoflar, psikologlar ve yapay zeka (Artificial İntelligence) uzmanları arasında çok büyük tar­tışmalara sahne oluyor. Kısaca özet­lenecek olunursa bilinçin ne olduğu ve nereden geldiği noktasında iki belirli ayrı kamp oluşmuş durumda bunlar düalistler yani ruh ve bede­nin iki ayrı şey olduğuna inananlar ve de materyalistler ruh ve bedenin sedece madde olduğuna ve de mad­deden kaynaklandığına inananlar.
Düalizm özellile Fransız düşü­nür Rene Descartes’in kuramsal­laştırdığı bir sistem. Descartes ve takipçilerine göre ruhun madde ol­ması imkansız çünkü insan kendi bedeninden bile şüphe edebilir ama şüphe ettiğinden yani düşünebildi­ğinden asla şüphe edemez. Onlara göre madde ve ruh iki ayrı dünyanın nesneleri ve de ruh yaşamına beden öldükten sonra da devam edebilir. Fakat, düalistler Descartes’ten bu yana varolan bir problemi çözeme­diler o da eğer ruh ve madde yani beden tamamen ayrı nesnelerse na­sıl oluyorda bu nesneler birbirlerini etkilebilyor. Descartes bu problemi beyinde Pineal Gland adı verilen bö­lümün yerine getirdiğini iddia edi­yor ama bu çözüm yine de çok ye­tersiz çünkü sorulan soruya cevap vermiyor. Sonuçta pineal gland’ta bedenin bir parçası yani madde, na­sıl oluyorda bu madde kendisinden tamamen farklı olan bir nesne ile ilişki içerisinde olabiliyor.
Diğer taraftan materyalistler düşüncenin sadece ve sadece be­yinin bir ürünü olduğunu iddia ede­rek ruh denen bir olgunun varlığı­nın imkansızlığını işaret ediyorlar. Beyin üzerinde yapılan bilimsel ça­lışmalarda onların bu tezlerini des­tekleyecek bir durumda. Çeşitli ka­zalar sonucu bazı beyin bölgeleri zarara uğrayan bireyler o beyin bölgelerinin yüklendiği düşünsel fonksiyonları da yitiriyorlar. Buna rağmen materyalistler düşüncenin özelliklede bireylerin yaşadığı ken­dilerine özel duyguların ya da dene­yimlerin, örneğin kahve içerken bir insanın hissettiği hazzı tamamen fi­ziksel bulgulara dayandırarak açık­layamıyorlar. Nasıl oluyorda çocuk­larımıza duyduğumuz sevgi ya da müzik dinlerken içimizi coşturan duygular sadece fiziksel olarak bir et parçasının, damarların, kan ve nöronların aktiviteleri sonucu ola­biliyor. Bu konuda dualist cephe­den David Chalmers’ın materyalist cepheden ise Daniel Dennett’ in ki­taplarını okumak bu konuda daha çok bilgilenmimizi sağlayacaktır