İnsan olmak: Kapana kısılmak

Bu yazı 16 Temmuz 2013 tarihinde yayınlanmıştır

İnsanlığın geldiği gelişkinlik düzeyinin aksine bireylerin ya­şadığı psikolojik problemler kat ve kat artmış durumda. Tarihsel anlamda her zamankinden daha çok yiyecek, su, güvenlik, sanat, sosyalleşme olanaklarına sahip olmamıza rağmen, gelecek için her gün kaygılanmaktan, geç­mişte yaptığımız hatalar üzerine kara kara düşünmekten, korkula­rımız yüzünden devamlı birşey­lerden kaçmaktan, kendimize olan güvensizliğimizden vb. do­layı amaçladıklarımıza ulaşamı­yoruz. Hatta niçin yaşadığımızı neyi amaçlamamız gerektiğini bile bilmiyoruz. Peki bu neden böyle?
Stephen Heyes’e göre belki de insana zenginlikler ve başarı­lar sunan bazı yetenekleri, aynı zamanda insanı yokluklara ve problemlere sürüklemenin de sorumlulusu. İnsanoğlu problem çözen bir yaratık. Her günkü ya­şam içinde tehlikeleri tespit edip, analizler yaparak, çözümler üre­tir. Mantıksal problem çözme mekanizmamız dış dünyayı an­lamamızı ve başarılı bir şekilde ilerlememizi sağlar. Ama bunun aksine dış dünyaya uyguladığı­mız problem çözme yöntemle­rini kendi içimize uyguladığımız vakit, yaşam yaşanılacak güzel bir süreç olmaktan çıkıp çözül­mesi gereken bir problem halini alır. Bunun nedeni dış dünyanın aksine insanın dünyasının psiko­lojik olmasıdır. Eğer mantıksal bir yaklaşımla insani bir dene­yimi değerlendirecek olsak bile bunun insanın psikolojik iç dün­yasını hesaba katarak yapması gerekir.
Dış dünyada yaşanılan bir problemi, örneğin buzdolabında zamanı geçmiş bir sütü çöpe ata­rak rahatça çözebiliriz. Ama aynı kuralı insanın yaşadığı korkulara uyarlarsak hiçbir sonuca ulaşa­mayız. Örneğin yaşanılan korku­ları hiçe saymak, korkuların in­karı problemi çözmeyi değil daha çok kaçmayı ve oradan daha kı­sıtlı bir yaşamı koşullar. Heyes bunu kendine güven sorunları yaşayan bir insanın yaşamını, ayağını bir hayvan tuzağına kap­tırmasına benzeterek açıklamaya çalışıyor.
Bu durumdaki çoğu insan problemin kaynağını ayaklarını kaptırdıkları hayvan tuzağın­dan çok kendileri olarak görür­ler. Böylece yaşamlarına ayak­larındaki tuzakla yıllarca devam ederler. Ayaklarındaki tuzak onları yavaşlatıp, durdurup acı içerisinde kıvranmalarına neden olurken onlar çözümü kaygılan­mada, kara kara düşünerek zi­hinsel geviş getirmede ya da in­sanlardan, kendilerini korkutan durumlardan (içsel:psikolojik, dışsal: sosyal) durumlardan tek­rar tekrar kaçmakta bulurlar.
Bu anlamda depresyon, kaygı ya da kendine güven sorunu ya­şayan insanlar kendilerini şanslı saymalıdır. Çünkü en azından ya­şadıkları problemin farkındadır­lar yani ayaklarında bir kapanın olduğunu bilirler. Milyonlarca insan ayaklarında öyle bir kapa­nın olduğunun bile farkında ol­madan yaşamlarını devam ettirir­ler. Yapılması gereken, süregelen yöntemlerden vazgeçip o kapanı çözecek yaklaşımları bulmaktır. Kapanın varlığını ve yarattığı problemleri ne inkar ederek, ne de görmezden gelerek çözebili­riz. Bunun ilk adımı yaşadığımız korkuları kaçmaktan çok kucak­lamaktan, onlara göğüslerimizde bir yer açmaktan geçiyor. Kor­kuların varlığını kabul ederek, işleyişlerini anlamaya başlayıp hayatlarımızı daha anlamlı hale getirebilriz.